Morgunblaðið - 04.05.2019, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. MAÍ 2019
Á fleygiferð Hjólreiðamenn hafa verið áberandi á höfuðborgarsvæðinu síðustu daga og einn þeirra
er hér á hjólhesti sínum í Hafnarfirði. Útlit er fyrir gott hjólreiðaveður víða á landinu um helgina.
Eggert
Dagurinn 2. maí 2019
gæti þegar fram í sækir
markað tímamót í skóg-
ræktarstarfi á Íslandi.
Þann dag samþykkti
Alþingi ný lög um
skóga og skógrækt. Um
heildarendurskoðun er
að ræða á eldri lögum
frá 1955.
Lög um skógrækt frá
1907 marka að mörgu
leyti upphaf skipulagðr-
ar skógræktar á Íslandi. Fyrir þann
tíma voru gerðar ýmsar tilraunir til
skógræktar og var t.d. stofnað til Fu-
rulundarins á Þingvöllum árið 1899
og Grundarreits í Eyjafirði árið 1900.
Einnig var ríkinu veitt heimild í lög-
um árið 1898 til að kaupa Hallorms-
staðaskóg og Vaglaskóg til að forða
þeim frá eyðingu. Það var framfara-
skref og njótum við öll þessarar
ákvörðunar Alþingis í dag.
Margt breyst frá 1955
Mikil breyting hefur orðið á skóg-
rækt á Íslandi á þeirri rúmu öld sem
liðin er frá setningu fyrstu laganna.
Verulegar breytingar hafa auk þess
orðið á löggjöf og alþjóðasamningum
á sviði umhverfismála síðan lögin frá
1955 voru sett. Hér á landi hafa tekið
gildi ný lög um náttúruvernd, skipu-
lagsmál og um mat á umhverfisáhrif-
um. Auk þess hafa alþjóðasamningar
á borð við loftslagssamninginn,
samning um vernd líffræðilegrar fjöl-
breytni og samning um varnir gegn
eyðimerkurmyndun, sem allir eru á
vegum Sameinuðu þjóðanna, tekið
gildi. Mikil þörf var því orðin á heild-
arendurskoðun laganna.
Með nýju lögunum eru sett fram
ný markmið m.a. varðandi verndun
náttúruskóga og aukna útbreiðslu
þeirra, ræktun skóga til fjölþættra
nytja og sjálfbæra nýtingu skóga.
Umhirða og nýting skóga skal meðal
annars miðast við að skógarnytjar
skili sem mestum hagrænum, fé-
lagslegum og umhverf-
islegum ávinningi fyrir
samfélagið. Skógrækt-
in er sú stofnun sem
hefur eftirlit með fram-
kvæmd laganna og dag-
lega stjórnsýslu á því
sviði sem lögin ná til.
Sjálfbær nýting
leiðarstef
Lögin kveða á um
gerð landsáætlunar í
skógrækt fyrir landið
allt sem er mikilvægt
stefnumótunar- og stjórntæki.
Landsáætlun skal fjalla um stöðu og
framtíð skóga í landinu, ásamt tölu-
settum markmiðum um árangur í
skógrækt. Jafnframt skal vinna
landshlutaáætlanir í samráði við
sveitarfélög og aðra hagsmunaaðila
sem útfæra þá stefnu sem fram kem-
ur í landsáætlun. Lögin gera ráð fyrir
að Skógræktin geti tekið þátt í og
stutt við skógræktarverkefni sem
eru á ábyrgð annarra s.s. ein-
staklinga, félagasamtaka eða sveitar-
félaga og sjálfbær nýting skóga er
leiðarstef í nýjum lögum.
Ég bind vonir við að þessi laga-
setning muni stuðla að aukinni út-
breiðslu og endurheimt birkiskóga
og ræktun skóga með fjölbreytt
markmið sem eru samþætt öðrum
áformum um landnotkun og alþjóða-
samningum. Aukin fjárframlög til
loftslagsmála og kolefnisbindingar
eru mikilvæg staðfesting á vilja
stjórnvalda til að efla bæði land-
græðslu, skógvernd og skógrækt í
landinu.
Eftir Guðmund Inga
Guðbrandsson
»Ég bind vonir við að
þessi lagasetning
muni stuðla að aukinni
útbreiðslu og endur-
heimt birkiskóga.
Guðmundur Ingi
Guðbrandsson
Höfundur er umhverfis-
og auðlindaráðherra.
Tímamót: Ný
heildarlög um
skóga og skógrækt
Utanríkisráðherra
Íslands og fleiri gefa í
skyn að segi Alþingi nei
við orkupakkanum þá
muni EES-samning-
urinn vera í hættu en
því er öfugt farið. Við
þurfum einmitt að
segja nei við þriðja
orkupakkanum til að
verja EES-samstarfið.
Í 25 ár hafa aðild-
arríki haft heimild skv. EES-
samningnum til að hafna löggjöf og
lagabreytingum frá ESB. Í 102. gr.
samningsins er fjallað um hvernig
skuli þá bregðast við. Sameiginlega
EES-nefndin skal þá „gera sitt ýtr-
asta til að finna lausn sem aðilar
geta sætt sig við“. Skynsamleg
lausn gæti falist í því að Ísland yrði
undanþegið orkupakkanum enda er
Ísland ekki tengt orkumarkaði
ESB.
Slík undanþága gæti verið auð-
fengnari nú en áður, því þann 22.
mars sl. lýstu utanríkisráðherra Ís-
lands og framkvæmdastjóri orku-
mála ESB því yfir sameiginlega að:
„Raforkukerfi Íslands er eins og
stendur einangrað kerfi og ekki
tengt við raforkusæstreng milli Ís-
lands og orkukerfis innri markaðar
ESB. Í því ljósi hefur stór hluti
ákvæða þriðja orkupakkans, þ.e.
þau sem varða viðskipti og grunn-
virki fyrir raforku yfir landamæri,
ekki gildi eða neina raunhæfa þýð-
ingu fyrir Ísland á meðan enginn
raforkusæstrengur er til staðar.“
Þessi yfirlýsing ætti að vera leið-
beinandi fyrir sameiginlegu EES-
nefndina og mikilvægt að láta á það
reyna hvort hún veitir undanþágu.
Með undanþágu væri
leyst úr vandamálum
Þau vandamál sem leysast eru: 1)
Álitamálið um orkupakkann og
stjórnarskrá Íslands væru sett til
hliðar. 2) Komið væri í veg fyrir
hugsanleg málaferli vegna ófull-
nægjandi innleiðingar orkupakkans
í íslensk lög. 3) Komið væri til móts
við vilja yfirgnæfandi
meirihluta kjósenda.
4) Þjóðin fengi svig-
rúm til að komast að
lýðræðislegri nið-
urstöðu um framtíð
orkumála í stað þess
að kyngja markaðs-
væðingu kerfisins án
andmælaréttar. 5)
Með því að undan-
skilja orkumál, eitt
mikilvægasta hags-
munamál þjóðarinnar,
EES-reglum væri
mjög dregið úr hættu á því að EES-
samningurinn endi sem átakamál í
innlendum stjórnmálum.
En hvað ef undanþága fæst
ekki hjá sameiginlegu
EES-nefndinni?
Þá segja ákvæði EES-samnings-
ins að sá hluti hans sem um ræðir
gæti frestast ef nefndin ákveður svo.
Hér væri um að ræða hluta af Við-
auka IV (orka), hann innifelur orku-
pakka tvö en einnig reglur um
merkingar raftækja, visthönnun
vöru o.fl. sem gætu haldið gildi sínu
áfram. Innlendir framleiðendur
gætu eftir sem áður flutt út raftæki
og vörur til EES-ríkja svo lengi sem
tækin uppfylla kröfur EES um vist-
hönnun og merkingar. Þessi leið er
reyndar ólíkleg því það er einfaldara
fyrir alla aðila að Ísland fái und-
anþágu.
Er hugsanlegt að ESB rifti
EES-samningnum?
Í ljósi yfirlýsinga framkvæmda-
stjóra orkumála ESB um að orku-
pakkinn hafi lítil áhrif hér á meðan
ekki er búið að leggja raforkusæ-
streng til ESB hlýtur að vera óhætt
að útiloka öfgakennd viðbrögð af
hálfu ESB við beiðni um undan-
þágu. Segjum nú samt að ESB kjósi
að segja upp EES-samningnum
gagnvart Íslandi af minnsta tilefni.
Hvað þá? Öll 28 aðildarríki ESB
þyrftu að sammælast um að þá
ákvörðun. Hvert einasta smáríki
hefði því neitunarvald og gæti not-
fært þá aðstöðu til að knýja fram
allskyns sérkröfur gagnvart fram-
kvæmdastjórn ESB. Líkurnar á að
ESB segi upp samningnum af litlu
tilefni hljóta því að teljast hverfandi.
Líklegt má því telja að Íslandi
yrði veitt undanþága frá orkupakk-
anum ef þess væri óskað, enda eðli-
legt í ljósi þess að landið er ekki
tengt við orkukerfi ESB. Ríkis-
stjórnin ætti að líta á það sem
skyldu sína að láta á þetta reyna, því
sú leið að kyngja pakkanum er vörð-
uð óvissu, bæði lagalegri og póli-
tískri. Vandamálin sem fylgja orku-
pakkanum eru margvísleg og erfið
eins og rakið er í tugum umsagna
um málið. Þær koma frá lögfræð-
ingum, verkfræðingum, fv. ráðherr-
um, almennum borgurum, ýmsum
samtökum og líka ASÍ sem telur 133
þúsund félagsmenn.
Viðhorfskannanir sýna að yfir-
gnæfandi meirihluti landsmanna er
andvígur framsali valds í orku-
málum til stofnana ESB. Um sjö
þúsund manns hafa gengið í hópinn
Orkan okkar sem vill að Íslendingar
stýri eigin orkumálum og hafnar
orkupakkanum. Fleiri en tíu þúsund
hafa tekið þátt í áskorun
www.orkanokkar.is til þingmanna
um að hafna orkupakkanum og fleiri
bætast við daglega.
Það er ekki oft að svo fjölmennur
og þverpólitískur hópur sjái ástæðu
til að skrifa umsagnir gegn einu
þingmáli. Fjölmargar blaðagreinar
og pistlar hafa verið skrifaðir til að
vara við orkupakkanum. Enn er von
til þess að þingmenn sjái að sér, taki
rökum og virði vilja yfirgnæfandi
meirihluta kjósenda. Þannig gætu
þingmenn afstýrt miklum vanda.
Hitt, að samþykkja pakkann vegna
órökrétts ótta um viðbrögð ESB, og
í óþökk íslenskra kjósenda, væri lík-
lega eitt það versta sem þingmenn
gætu gert EES-samstarfinu.
Eftir Frosta
Sigurjónsson » Við þurfum að segja
nei við þriðja orku-
pakkanum til að verja
EES-samstarfið.
Frosti Sigurjónsson
Höfundur er rekstrarhagfræðingur
og fv. þingmaður.
Orkupakkinn – Hvað er
það versta sem gæti gerst?
Það er skortur á lamba-
kjöti á Íslandi, svo undarlega
sem það kann að hljóma.
Engu að síður er þetta stað-
reynd. Ekki svo að skilja að
ástæðan fyrir þessum
„vanda“ sé sú að ekki séu
nægar birgðir lambakjöts í
landinu. Vandinn er nefni-
lega af annarri tegund, en
samt heimatilbúinn.
Lambakjöt er nokkuð
eftirsótt vara, ekki síst
lambahryggurinn, en það er
sú afurð lambsins sem lang-
mest spurn er eftir meðal
neytenda. Hingað til hefur
innanlandsframleiðslan dug-
að vel til að sinna innlendri
eftirspurn árið um kring.
Nokkrar afurðastöðvar
fluttu hins vegar umtals-
verðan hluta af lamba-
hryggjum sem féllu til við
sláturtíð 2018 úr landi, bæði ferska og
frosna, á verði sem er langt undir því verði
sem innlendri verslun stendur til boða.
Samkvæmt upplýsingum frá Hagstofunni
var meðalskilaverð á frosnu hryggjunum
879 kr./kg, en örlítið hærra á þeim fersku.
Það verð sem versluninni hefur staðið til
boða var þá a.m.k. tvöfalt þetta verð. Nú
er svo komið að skortur er á innlendum
lambahryggjum, þegar fjórir mánuðir eru
þar til sláturtíð hefst á ný. Á sama tíma
hafa afurðastöðvar ýmist boð-
að verulega verðhækkun á
þeim hryggjum sem á annað
borð eru til, skömmtun, að
viðskiptin verði skilyrt eða
einfaldlega að pöntunum sé
hafnað. Það skal tekið fram að
flestar afurðastöðvar hér á
landi eru í eigu bænda, ekki
síst sauðfjárbænda.
Einstök aðildarfyrirtæki
SVÞ hafa þegar sent beiðni til
atvinnu- og nýsköpunar-
ráðuneytisins, þar sem óskað
er eftir því að tollfrjáls inn-
flutningur á lambahryggjum
verði heimilaður, til þess að
unnt verði að anna eftirspurn
neytenda eftir vörunni og
koma í veg fyrir umtalsverða
verðhækkun á lamba-
kótelettum í sumar. Það verð-
ur fróðlegt að sjá viðbrögð
ráðuneytisins við þessari
sjálfsögðu ósk. Í því svari
munu birtast viðhorf stjórn-
valda í kjölfar nýgerðra kjarasamninga, til
þess hvort vegi þyngra heildarhagsmunir
íslenskra neytenda eða sérhagsmunir af-
urðastöðva, sem notað hafa skattfé til þess
að niðurgreiða lambakjöt til erlendra neyt-
enda og ætla síðan að hækka verð á ís-
lenska neytendur vegna heimatilbúins
skorts.
Lambakjöts-
skortur á Íslandi
Eftir Andrés Magnússon
Andrés Magnússon
» Skortur er á
innlendum
lambahryggjum,
þegar fjórir
mánuðir eru þar
til sláturtíð hefst
á ný.
Höfundur er framkvæmdstjóri Samtaka
verslunar og þjónustu.