Morgunblaðið - 03.06.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. JÚNÍ 2019
Litahlaup The Color Run fór fram í fimmta skipti hér á laugardag í blíðskaparveðri. Litasprengjur skullu á þátttakendum sem höfðu gaman af og báru þess áreiðanlega merki alla helgina.
Hari
Stjórnmálin og sam-
félagið eru að breytast.
Ekki er víst að breyt-
ingarnar séu allar til
góðs. Þótt sumir telji
hin nýju stjórnmál tím-
anna tákn og álykti að
nútíminn sé alltaf betri
en allt annað getur ver-
ið gagnlegt að setja
hlutina í sögulegt sam-
hengi. Það má t.d. velta
fyrir sér hvernig mál
hefðu þróast ef mikilsverðir atburðir
fortíðar hefðu átt sér stað nú á dög-
um.
Hér á eftir birtist tilgáta um
hvernig þorskastríðin gætu hafa
þróast hefðu þau átt sér stað í sam-
tímanum. Nöfnum stofnana og ann-
arra samtaka hefur verið breytt til
nútímalegra horfs (að Landhelgis-
gæslunni undanskilinni). Atburða-
rásin hefur auk þess verið aðlöguð
að tíðarandanum.
Forsendurnar
Breskir togarar gerast sífellt
ásælnari við veiðar undan ströndum
Íslands eftir að fiskveiðiskip sunnar
úr Evrópu juku veiðar við Bretland.
Varðskip Íslendinga sigla um land-
helgina og tilkynna breskum skip-
stjórum að þeir séu að veiða í heim-
ildarleysi. Skipverjar á breskum
togurum taka þó lítið mark á aðvör-
unum enda varðskipin óvopnuð. Sú
hefur verið raunin um nokkurt
skeið. Danir buðust til að uppfæra
vopn Landhelgisgæslunnar með því
að gefa henni antíkbyssur (árgerð
1898) en þeim var skilað eftir átak í
fréttum og á samfélagsmiðlum undir
yfirskriftinni „Gamlar byssur eru
líka byssur“.
Ráðherrar og flokkar þeirra lýsa
því yfir með afdráttarlausum hætti
að slík ásælni verði ekki liðin. Land-
helgisgæslan leitast við að bregðast
við veiðum Bretanna og kynnir til
sögunnar nýtt heima-
tilbúið vopn. Fyrst þarf
þó samþykki ráðuneyt-
isins fyrir beitingu
þess. Grípum niður í
ímyndað svarbréf
ráðuneytisins við þeirri
málaleitan:
Svar ráðuneytisins
„Réttarfars- og
mannúðarráðuneytið
hefur móttekið erindi
Landhelgisgæslunnar,
dagsett hinn 7. síðasta
mánaðar, þar sem þér
æskið þess að veitt verði heimild fyr-
ir notkun tækjabúnaðar sem í erind-
inu er nefndur „togvíraklippur“ og á
öðrum stöðum í sama erindi „klipp-
urnar“.
Athugun ráðuneytisins hefur leitt
í ljós að hvergi er að finna heimildir
fyrir notkun slíks búnaðar né nokk-
ur dæmi þess að búnaður sem þessi
hafi verið skráður sem tæki til notk-
unar á verksviði stofnunar yðar. Þá
er ekki að sjá að nokkur dæmi séu
skráð um notkun slíks búnaðar hér á
landi eða erlendis.
Ekki er annað að skilja á erindi
yðar en að tilraunaprófanir þær sem
vísað er til séu prófanir sem fram
hafi farið innan Landhelgisgæsl-
unnar. Ljóst er að við leyfisveitingu
er ekki hægt að styðjast við tilraunir
sem gerðar eru af sama aðila og
hyggst nýta búnaðinn. Prófanir
skulu framkvæmdar af óháðum fag-
aðilum með vottun á því sviði sem
um ræðir og með heimild til að gefa
út tækar rannsóknarniðurstöður.
Þá er athygli stofnunarinnar vak-
in á því að búnaður eins og sá sem
lýst er í erindi yðar þarf að hljóta
CE-vottun áður en honum er beitt.
Telji stofnunin brýnt að hljóta slíka
vottun getur viðeigandi ráðuneyti
farið fram á flýtimeðferð og má þá
vænta vottunar innan þriggja til
fimm ára, verði hún veitt.
Athygli er þó vakin á því að slík
vottun tryggir ekki heimild fyrir
notkun búnaðarins í þeim tilgangi
sem lýst er í erindi yðar. Við það mat
þarf að líta til ýmissa áhrifaþátta …“
Áhrifaþættirnir
Segjum þetta gott af svari ráðu-
neytisins en hvað með áhrifin sem
vísað var til?
Jú, ekki líður á löngu áður en fram
kemur að ráðuneytið hafi bent á að
troll bresku togaranna séu gerð úr
plastefnum. Yrði klippt á togvírana
myndi það auka á plastmengun í haf-
inu. Auk þess væri hætta á að fiskar
og jafnvel hvalir myndu flækjast í
hinum lausu netum. Einnig er tals-
vert fjallað um að slík aðgerð feli í
raun í sér brottkast og um leið mat-
arsóun. Betra væri að trollin og fisk-
urinn skiluðu sér til hafnar í Hull eða
Grimsby.
Fréttir og samfélagsmiðlar
Fljótlega birtast fréttir með mynd
af klippunum þar sem fram kemur
að fyrrverandi forstjóri Landhelg-
isgæslunnar hafi átt hugmyndina að
búnaðinum.
Virkir á samfélagsmiðlum taka við
sér. Rithöfundur með athyglisþörf
og pólitískan metnað deilir mynd af
klippunum á facebook og skrifar við:
„Þetta er gamla akkerið af trillunni
hans afa. Hann henti því af því það
var of lítið.“ Tístarar láta ekki sitt
eftir liggja. Á þeim vettvangi kepp-
ast menn við að vera sniðugri en aðr-
ir eins og fjallað er um í frétt Vísis
undir fyrirsögninni „Twitter logar –
Sjáið lausnir tístara fyrir Gæsluna“.
Skemmtilegastur þykir tístari úr
Vesturbæ Reykjavíkur sem sýnir
mynd af sundblöðkum, flothring í
formi guls andarunga og bleikum
barnaskærum með athugasemdinni:
„Nýjasta hugmynd forstj. Landhg.
að lausn landh.deilunnar #is-
lenskisjoherinn“.
Öllu þessu eru gerð góð skil í
spjallþætti á RÚV þar sem vinir
drekka saman kaffi og veltast um af
hlátri yfir umræðu um landa sína
sem telji að þeir séu mikils megn-
ugir og ætli í slag við alþjóða-
samfélagið með heimatilbúinn „mini-
sjóplóg“ að vopni.
Pólitísk umræða
Samhreyfingin og systurflokkar
hennar nýta hvert tækifæri til að út-
skýra að eina raunhæfa lausnin á
málinu sé að sækja um aðild að Evr-
ópusambandinu enda fáum við þá
„sæti við borðið“ og ESB muni beita
sér fyrir því að fiskveiðum verði
stjórnað til að tryggja sameiginlega
hagsmuni. Bara það að sækja um
muni strax styrkja stöðu okkar. Með
því sýnum við nefnilega vilja til sam-
starfs og Evrópuþjóðir muni þá
strax leitast við að stuðla að niður-
stöðu sem henti Íslandi og öllum
ríkjum sambandsins.
Sumir halda því fram að veiðar
Breta við Ísland skipti í raun engu
máli enda sé nóg af fiskum í sjónum.
Aðrir benda á að lausnin felist í til-
lögu um að Alþingi samþykki fyrir-
vara þess efnis að Bretar skuli ekki
auka veiðar sínar innan 50 mílna frá
því sem nú er nema að undangeng-
inni umfjöllun Alþingis. Þeir sem
efast um þessa leið eru spurðir hvort
þeir treysti ekki Alþingi.
Þjóðernispoppúlisminn
Þeir eru þó ófáir sem telja að
krafa Íslendinga um yfirráð yfir
fiskveiðum í allt að 200 mílur frá
landinu feli í sér þjóðernislega
frekju og sé til marks um einangr-
unarhyggju og poppúlisma. „Af
hverju eigum við einir rétt á hafinu í
kringum landið“ spyrja þeir. „Er
ekki náttúra heimsins sameign okk-
ar allra?“ Því er svo bætt við að alda-
löng hefð sé fyrir veiðum Breta og
annarra þjóða við Ísland. Landhelg-
istalið sé bara dæmi um úreltar hug-
myndir um að þjóðir einangri sig frá
öðrum þótt sú hafi aldrei verið raun-
in.
Sérstaklega er varað við því að
leita liðsinnis Bandaríkjanna (þar er
Trump) eða Rússlands (þar er Pút-
ín). Málið þurfi að leysa í samvinnu
við nánustu samstarfsþjóðir okkar
og treysta á að þær beiti sér fyrir
ásættanlegri niðurstöðu.
Lítil viðbrögð berast frá Norður-
löndum en þá er bent á að innan
Evrópuráðsins starfi nefnd sem
henti mjög vel til að fjalla um svona
mál. Íslendingar geti sent erindi til
nefndarinnar og leitað eftir umræðu
á þeim vettvangi. Mjög er þó varað
við því að beita hafréttarsáttmála
Sameinuðu þjóðanna enda gætu
önnur lönd tekið því illa og við þann-
ig sett þátttöku okkar í sáttmálanum
í uppnám.
Alþjóðasamstarfið og kalt mat
Ýmsir verða svo til að benda á að
lausnin felist í alþjóðlegu samstarfi
um umhverfisvernd. Best sé að þjóð-
ir heims, undir forystu Evrópusam-
starfsins, taki sig saman um að
draga úr fiskveiðum til að vernda líf-
ríki sjávar og setja hömlur á sigl-
ingar fiskveiðiskipa. Þannig megi
draga úr losun gróðurhúsaloftteg-
unda. Þannig væru einnig settar
hömlur á að skip sigldu of langt frá
landi. Fyrir vikið þyrfti Landhelg-
isgæslan ekki að sigla um allar triss-
ur og með því myndi kolefnisspor
stofnunarinnar minnka verulega.
Ráðherrar ákveða að fara fyrir-
varaleiðina og sannfæra sitt lið um
að þannig sé málið leyst. Með þeim
hætti fáist fagleg niðurstaða og
óþarfi sé að hafa áhyggjur af illa
upplýstum flokksstofnunum og kjós-
endum. Nútímaleg nálgun hefur
leyst málin án þess að menn láti
„hugmyndir sem einu sinni þóttu
góðar“ trufla sig.
Eftir Sigmund Dav-
íð Gunnlaugsson »Hér á eftir birtist
tilgáta um hvernig
þorskastríðin gætu hafa
þróast hefðu þau átt
sér stað í samtímanum.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Höfundur er formaður Miðflokksins.
Hvað ef þorskastríðin hæfust núna?