Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.06.2019, Síða 4

HEIMURINN
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.6. 2019
Unglingar þreytt-
ir og tímalausir
Unglingar eru mjög þreyttir,“ segir Þor-björg Rún Eysteinsdóttir, lýðheilsu-fræðingur og framhaldsskólakennari,
en Þorbjörg framkvæmdi nýlega rannsókn á
reynslu unglinga af þreytu, streitu og svefni í
daglegu lífi.
Rannsóknin, sem var hluti af meistaraverk-
efni Þorbjargar í lýðheilsuvísindum við Há-
skóla Íslands, var unnin í samstarfi við Háskól-
ann í Reykjavík og rannsóknarmiðstöðina
Rannsóknir og greiningu, sem sérhæfir sig í
rannsóknum á högum og líðan ungs fólks.
114 grunnskólanemendur á aldrinum 13 til
16 ára tóku þátt í rannsókninni.
Svefnleysi, streita og þreyta hafa aukist
meðal unglinga á síðustu áratugum og end-
urspeglast það í rannsóknin Þorbjargar.
„Það kom fram í öllum hópunum að þau og
jafnaldrar þeirra væru oft og mikið þreytt,“
segir Þorbjörg, en þátttakendur nefndu
nokkrar mögulegar ástæður fyrir því.
Eðlilegt að vera upptekin
Algengasta ástæða þreytunnar var ónægur
svefn, en skipulagðar athafnir í lífi þátttakenda
voru sagðar hafa áhrif á svefn þeirra. „Þeim
finnst skólinn byrja allt of snemma,“ segir Þor-
björg. Einnig nefna þátttakendur að íþrótta-
æfingar hefjist gjarnan of seint á kvöldin.
„Unglingum þykir eðlilegt að vera mjög
upptekin í skóla og öðrum skipulögðum at-
höfnum,“ segir Þorbjörg og bætir við að frítími
sé jafnvel litinn neikvæðum augum. „Það er
eins og það sé slæmt að vera ekki með mikið
skipulag og mikið að gera; að það sé sóun á
tíma.“
Segjast þátttakendur í rannsókninni upplifa
að þau beri sjálf ábyrgð á eigin svefni og lítil
eftirfylgni sé með svefnvenjum þeirra. „Þau
nefndu líka að síminn truflaði oft svefninn og
það væri auðvelt að gleyma sér í símanum,“
bætir Þorbjörg við.
Nær jafnt kynjahlutfall var meðal þátttak-
enda, en niðurstöður rannsóknarinnar benda
til munar á upplifun stráka og stelpna á þreytu
og streitu. „Kynjamunurinn fólst aðallega í því
að stelpur tala meira um skólann sem streitu-
vald,“ segir Þorbjörg. Stelpur í rannsókninni
tóku einnig frekar ábyrgð á eigin þreytu og
streitu og voru líklegri til að skýra vandann
með því að benda á eitthvað í eigin fari sem
þyrfti að laga. „Þær segjast þurfa að skipu-
leggja sig betur eða borða hollar eða fara til
læknis, á meðan strákarnir segja bara „ég er
þreyttur“ og útskýra það ekki nánar.“
Mikilvægt að breyta umhverfinu
Þorbjörg ályktar að þörf sé á samfélagsmið-
uðum inngripum til að bæta svefn og efla and-
lega heilsu unglinga á Íslandi. „Rannsóknir
sýna að bæði unglingar og fullorðið fólk upplifa
mikla streitu og sofa of lítið, en samt eru við-
horfin gagnvart öðrum grunnþáttum heilsu,
eins og næringu og hreyfingu, öðruvísi. Það
þarf einhvers konar viðhorfsbreytingu til að
svefn sé einn af þessum mikilvægu heilsu-
tengdu þáttum,“ segir Þorbjörg. „Ef ég væri
með rannsókn sem segði að öll börn í áttunda
til tíunda bekk væru mjög svöng og það væri
enginn að fylgjast með hvort þau borðuðu eða
ekki, þá yrðum við sjokkeruð.“
Þorbjörg leggur áherslu mikilvægi þess að
tala við og hlusta á unglinga. Þátttakendur í
rannsókninni stungu sjálf upp á breytingum á
borð við að skólar hæfust seinna og íþrótta-
æfingar yrðu skipulagðar á betri tíma.
„Við höfum alltaf áhyggjur af að við séum
þreytt og það sé mikið að gera og að við sofum
lítið, en við bjóðum ekki upp á umhverfi sem
býður lausnir við þessum vandamálum. Það er
ekki nóg að fræða fólk um að svefn sé mikil-
vægur, við þurfum að breyta umhverfinu.“
Þorbjörg Rún segir
fræðslu um mikilvægi
svefns ekki nóg.
Morgunblaði/Arnþór Birkisson
Unglingar eru oft og mikið þreyttir samkvæmt rannsókn á reynslu
unglinga af þreytu, streitu og svefni. Þörf er á samfélagsmiðuðum
inngripum til að bæta svefn og andlega heilsu unglinga.
Pétur Magnússon petur@mbl.is
Það getur verið erfitt að þurfa að skilapistli í hverri viku. Ég meina: Er hægtað búast við því að það sé hægt að finna
endalaus tilefni til 3.500 slaga? Í hverri viku!
Þá nægir mér venjulega að líta upp og athuga
hvað ástkær eiginkona mín er að gera. Hún er
yndisleg en hún er líka svo stórskrýtin. Á ýmsa
vegu.
Ég held að ferðalögin séu verst. Það tekur
hana í alvöru svona tvo daga að pakka fyrir sól-
arhringsferð til Kaupmannahafnar. Í alvöru.
Pökkunartíminn er stundum lengri en ferðalag-
ið! Þá er ég reyndar að telja með sólarhringinn
sem fer í að skipuleggja pökkun. Ég veit alltaf
hvenær hann byrjar. Þá verður hún fjarræn til
augnanna og telur í huganum, eins og lítið barn
sem er að læra að reikna. Og hafið í huga að í
þessum tíma er ég ekki að telja með dagana á
undan þegar hún man allt í einu eftir því að hún
er að fara. Venjulega gleymir hún nefnilega
reglulega að hún sé að fara til útlanda og hrekk-
ur svo upp við það að hún eigi eftir að pakka.
Lengi vel reyndi ég að gera lítið úr þessu:
„Hendirðu ekki bara einhverju dóti í töskuna.
Ég meina þetta er bara ein nótt.“ Því er venju-
lega ekki vel tekið.
Þetta byrjar á því að velja réttu töskuna. Það
getur tekið nokkrar tilraunir. Sérstaklega í ljósi
þess að við eigum sennilega eitt stærsta ferða-
töskusafn landsins. Og það er endalaust tæki-
færi til að bæta við. Í útlöndum þarf ég stundum
að draga hana frá töskubúðum því hún er með
eitthvert mjög sérstakt tilfelli sem er blanda af
pökkunarkvíða og plássleysisþráhyggju sem
væri sennilega í lagi ef hún væri ekki líka illa
haldin af hvaðeféggleymiaðtakameð-röskun.
Svo byrjar bíóið. Taskan fer upp á rúmið og
hún byrjar að tína í hana. Þá fer ég yfirleitt að
dunda mér við eitthvað. Þegar ég kem aftur,
kannski klukkutíma síðar, er ekkert komið í
töskuna en hún er búin að finna alls konar hluti
sem hún var búin að týna.
Svo er hún búin að finna fötin. Það gerist venju-
lega eftir nokkur: Hvað ef við förum eitthvað fínt
út að borða? Eða: Ætli ég komist í ræktina?
Og þá fyrst byrjar fjörið. Ein af mörgum þrá-
hyggjum eiginkonu minnar er smáhlutasafnið
hennar. Það er í alvöru eins og lítið krúttlegt
safn sem maður sér einhvers staðar úti á landi.
Hún á alls konar krem, olíur og sjampó í pínulit-
um umbúðum. Þessu pakkar hún öllu og hrósar
sigri yfir hálfvitalegum reglum flugvalla um
stærri umbúðir með vökva. Það er í raun merki-
legt að horfa á þetta. Þetta er svona eins og örk-
in hans Nóa í snyrtivörum. Allt þarf að fara
með, annars er voðinn vís.
Þarna eru venjulega liðnir um átta tímar af
pökkun. Þá finnst mér skemmtilegt að ganga
inn í herbergið, taka einhverja tösku og henda,
nánast af handahófi, einhverju í hana og segja
svo hátt og snjallt: Jæja. Ég er tilbúinn. Því er
alltaf jafn vel tekið. Eða þannig.
Svo er þetta venjulega í lagi þegar við erum
komin út. Þá er hún bara aftur orðin konan sem
ég get alveg hugsað mér að vera giftur að eilífu.
Þangað til það kemur að heimferð og það þarf
að pakka aftur. Þá kemur venjulega nokkrum
sinnum: „Hvað var ég að gera með að taka þetta
með? Næst ætla ég ekki að taka svona mikið
með mér.“ Þá hef ég lært að halda bara kjafti.
Samt er það þannig með allt vesenið, pirring-
inn, óþolið, röskunina og þráhyggjuna, að ég get
ekki hugsað mér betri ferðafélaga og get ekki
beðið eftir að komast í næstu ferð með henni.
’Það er í raun merkilegt aðhorfa á þetta. Þetta er svonaeins og örkin hans Nóa í snyrti-vörum. Allt þarf að fara með,
annars er voðinn vís.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Pökkunarröskun
VILTU TAKAVIÐ
GREIÐSLUMÁNETINU?
KORTA býður uppá fjölbreytta þjónustu sem hentar
bæði minni og stærri fyrirtækjum. Kannaðu málið.
Suðurlandsbraut 30, 108 Reykjavík, 558 8000 / korta@korta.is / korta.is