Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.08.2019, Page 22

22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.8. 2019
LÍFSSTÍLL
Enginn bókmenntaunnandi sem til
Edinborgar kemur ætti að láta
stórskemmtilega og fræðandi bók-
menntagöngu Allans Foster um
borgina fram hjá sér fara, en borg-
in er, líkt og Reykjavík, ein af bók-
menntaborgum UNESCO. Lagt er
af stað frá The Writers’ Museum
sem stendur við Lady Stair’s Close,
alla sunnudaga kl. 11.30. Yfir sum-
artímann bætast fleiri dagar við, en
upplýsingar má finna á vefnum.
Meðal þeirra sem Foster segir
frá er skurðlæknirinn Joseph Bell
sem kenndi við læknadeild Edin-
borgarháskóla á 19. öld þar sem
Arthur Conan Doyle kynntist hon-
um og nýtti við persónusköpun
rannsóknarlögreglumannsins
Sherlock Holmes. Einnig fer Foster
fram hjá kaffihúsunum Spoon og
The Elephant House þar sem J.K.
Rowling lagði grunninn að vinsæl-
um bókaflokki sínum um galdra-
strákinn Harry Potter.
Á einni byggingu Edinborgar-
háskóla við Charles Street má sjá
nashyrningshöfuð úr bronsi, sem
auðveldlega gæti farið fram hjá
vegfarendum vegna þess hversu
hátt uppi styttan er staðsett. Upp-
stoppað nashyrningshöfuð var ein-
kennismerki bókabúðar sem Jim
Haynes rak á árum áður á þessum
stað, en búðin komst í heimsfrétt-
irnar haustið 1960 þegar Haynes
seldi Agnesi Cooper, trúboða og
hjálpræðishermanni, eintak af
Lady Chatterley’s Lover eftir D. H.
Lawrence. Bókin, sem fyrst kom út
1928, var bönnuð í Bretlandi fram
til haustsins 1960 vegna ósiðlegs
innihalds. Það sama ár létu stjórn-
endur hjá Penguin Books reyna á
tjáningarfrelsið og gáfu bókina út í
óritskoðaðri útgáfu sem leiddi til
málaferla í London sem lauk 2.
nóvember þegar kviðdómur komst
að þeirri niðurstöðu að lög hefðu
ekki verið brotin og í framhaldinu
varð bókin metsölubók í Bretlandi.
Meðan á málaferlunum stóð
kom fyrrnefnd Cooper inn í búðina
og keypti eintak af bókinni. Þegar
Haynes lagði eintak á afgreiðslu-
borðið sagðist Cooper myndu
sækja hana eftir augnablik og
strunsaði því næst út úr búðinni án
þess að snerta gripinn. Haynes
grunaði að nú yrði sjónarspil og
hringdi í vin sinn, ljósmyndarann
Alan Daiches, sem mætti á staðinn
og náði víðfrægri mynd af því þegar
Cooper kveikti í klámritinu eftir að
hafa vætt það með bensíni, en hún
gætti þess vandlega að snerta ekki
gripinn nema með stórri töng.
Áhugasamir geta fundið ljósmynd-
ina á vefnum.
Fróðleg bókmenntaganga
Allan Foster og
nashyrnings-
styttan úr bronsi.
Eitt af því sem gerir Edinborg jafn-
heillandi og raun ber vitni er
hversu mörg græn svæði eru inn-
an borgarmarkanna. Gaman er að
fá sér göngutúr í almenningsgarð-
inum sem rammaður er inn af
Princes Street, Waverley-
lestarstöðinni og Edinborgar-
kastala. Skammt frá Holyrood-
höllinni er dýrðlegt útivistarsvæði
sem kennt er við höllina og umlyk-
ur fjallið Arthur’s Seat sem er
kulnað eldfjall sem gaus síðast fyr-
ir 340 milljónum ára. Það tekur
um klukkutíma að ganga á tind-
inn, sem er 251 m yfir sjávarmáli.
Frá Holyrood-höllinni er aðeins
um 10 mínútna ganga að Calton
Hill, sem er talsvert lægra en
Arthur’s Seat eða 103 m yfir
sjávarmáli. Calton Hill býður engu
að síður upp á frábært útsýni yfir
Edinborg og Forth-fjörðinn sem
borgin stendur við. Þeim sem vilja
komast hærra er bent á að klifra
upp í 32 m hátt Nelson-minnis-
merkið sem reist var 1807-15 til
heiðurs flotaforingjanum í orrust-
unni við Trafalgar 1805.
Á Calton Hill má einnig skoða
Þjóðarminnismerki Skotlands sem
reist var til að minnast þeirra her-
manna sem létust í Napóleons-
stríðunum sem lauk 1815. Minn-
ismerkið ber það með sér að
fyrirmynd þess var Meyjarhofið á
Akrópólishæð í Aþenu, sem talið
er eitt fegursta dæmi um dóríska
byggingarlist. Hafist var handa við
bygginguna 1826 en hætt 1829
vegna fjárskorts og stendur hún
því enn ókláruð. Calton Hill er
einn elsti almenningsgarður Bret-
lands, en bæjaryfirvöld keyptu
svæðið 1724 og útbjuggu göngu-
leiðir almenningi til heilsubóta
fyrir hvatningu frá David Hume,
sem er einn þekktasti hugsuður
upplýsingarinnar. Í þakkarskyni er
einn stígurinn á hæðinni nefndur í
höfuðið á honum.
Mörg græn svæði innan borgarmarka
Meyjarhofið í Aþenu er fyrirmynd
Þjóðarminnismerkis Skotlands á Calton
Hill sem aldrei var klárað vegna fjárskorts.
Þegar gengið er um Edinborg
má rekast á nokkrar hunda-
styttur. Sú frægasta þeirra er
án vafa skye-terrier-hundurinn
Greyfriars Bobby sem stendur
á brú Georgs IV fyrir framan
samnefnda krá og skammt frá
kaffihúsinu The Elephant
House. Sagan segir að maður
að nafni John Gray, sem starf-
aði hjá lögreglunni, hafi átt
hundinn. Þegar Gray lést úr
berklum 1858 var hann grafinn
í Greyfriars-kirkjugarðinum
skammt frá þeim stað þar sem
styttan stendur í dag. Hund-
urinn vann sér það til frægðar
að sýna látnum eiganda sínum
það trygglyndi að gæta leiðis
hans næstu 14 árin eða þar til
hundurinn drapst 1872. Bur-
dett-Coutts barónessa hreifst
af sögunni og lét reisa styttu af
hundinum í raunstærð 1873.
Flestir þeirra sem leið eiga
framhjá styttunni snerta trýnið
í von um að það færi gæfu.
Sama hjátrú gildir líka um tær
Davids Hume, en stytta af hon-
um var reist á Royal Mile 1997.
Tryggur allt til enda
Styttan af
Greyfriars
Bobby er sögð
færa gæfu.
Aðeins þarf að ganga í um fimmtán mínútur norðvestur af Princes
Street, sem er aðalverslunargata Edinborgar og erilsöm eftir því, til að
komast í algjöra kyrrð í Dean Village. Í um 800 ár knúði áin Water of
Leith allt að átta myllur á svæðinu sem möluðu korn. Óhætt er að mæla
með gönguferð niður með ánni og alla leið til hafnar í Leith, þaðan sem
auðveldlega má taka strætisvagn til baka að Princes Street. Gangan tek-
ur tvo til þrjá tíma, allt eftir því hversu oft er stoppað á leiðinni til að
skoða náttúruna og fjölskrúðugt mannlífið. Leiðin er að mestu vel
merkt, en stundum þarf að fara yfir umferðargötur til að komast áfram.
Á leið til sjávar
Horft til austurs frá
Dean Village og út
með ánni til Leith.
VANTAR ÞIG STARFSFÓLK?
Suðurlandsbraut 6, Rvk | S. 419 9000 info@handafl.is | handafl.is
Við útvegum hæfa
starfskrafta í flestar
greinar atvinnulífsins
Traust og fagleg
starfsmannaveita
sem þjónað hefur íslenskum
fyrirtækjum í áraraðir