Vinnumarkaður - 01.09.1996, Blaðsíða 18

16
Greinargerð um aðferðir og hugtök
2. Greinargerð um aðferðir og hugtök
I kafla 2.1 er fjallað um vinnumarkaðskannanir Hag-
stofunnar, framkvæmd þeirra, áreiðanleika talna og helstu
hugtök sem notuð eru. Þá er fjallað á svipaðan hátt um annað
talnaefni skýrslunnar í köflum 2.2- 2.5.
2.1 Vinnumarkaðskannanir Hagstofunnar
2.1.1 Aðdragandi
Hér á landi hafa upplýsingar launagreiðenda um fjölda
vinnuvikna samkvæmt launamiðum lengi verið ein helsta
undirstaða mælinga á stærð vinnumarkaðar og fjölda
ársverka eftir atvinnugreinum, kyni og búsetu. Þá hefur skráð
atvinnuleysi hjá opinberum vinnumiðlunum legið til
grundvallar mati á atvinnuleysi. Ymsir ágallar hafa verið á
þessum gögnum. Upplýsingarnar um fjölda vinnuvikna hafa
hvorki verið fullkomnar né nákvæmar og ekki verið hægt
að draga ályktanir af þeim um vinnutíma, starfsstétt og fleira.
Þá hafa upplýsingar um atvinnuleysi verið ósambærilegar
við gögn um atvinnuleysi erlendis og einskorðast við
talningu á skráðum atvinnulausum eftir kyni og fáeinum
öðrum atriðum.
í lok 9. áratugarins afréð Hagstofan því að efna til reglu-
bundinna kannana til að afla haldbærra og greinargóðra
gagna um vinnumarkaðinn hér á landi. Leitað var fyrirmynda
annars staðar á Norðurlöndum og athugaðar sambærilegar
kannanir í löndum Evrópubandalagsins.
Fyrsta könnun Hagstofunnar fór fram í apríl 1991. Þær
hafa síðan verið gerðar í apríl og nóvember ár hvert.
2.1.2 Framkvæmd
Spurningalisti. Spurningarí vinnumarkaðskönnunum Hag-
stofunnar eru byggðar á ýmsum fyrirmyndum úr sambæri-
legum könnunum í nágrannalöndunum, einkum á Norður-
löndum. Þá hefur verið haft að leiðarljósi að gögnin þarf að
senda í stöðluðu formi til Hagstofu Evrópusambandsins í
samræmi við samninga um Evrópska efnahagssvæðið.
Tímasetning og fjöldi spyrla. Þátttakendur í hverri
könnun eru spurðir um atvinnuþátttöku í tiltekinni viku,
svokallaðri viðmiðunarviku. Viðmiðunarvikan byrjar á
laugardegi og er síðasta heila vikan áður en viðtal fer fram.
Þar eð hver könnun stendur yfir í 10-11 daga er viðmiðunar-
vikan færð fram á áttunda degi fyrir þá þátttakendur sem þá
eru eftir. I fyrstu könnuninni var viðmiðunarvikan þó aðeins
ein. Venjulega er miðað við að fyrri viðmiðunarvikan sé
fyrsta eða önnur vika mánaðar.
Tafla 2.1. Framkvæmdatími, viðmiðunarvikur og fjöldi spyrla
Table 2.1. Survey periods, reference weeks and number of interviewers
Framkvæmdartími Survey period Viðmiðunartími Reference weeks Fjöldi spyrla Number of interviewers
Apríl 1993 27. mars -7. apríl 20. mars-2. apríl 20
Nóvember 1993 13.-24. nóv. 6.-19. nóv. 20
Apríl 1994 16.-26. apríl 9.-22. apríl 20
Nóvember 1994 12.-22. nóv. 5.-18. nóv. 22
Apríl 1995 1.—11. apríl 25. mars-7. apríl 23
Nóvember 1995 11.-22. nóv. 4.-17. nóv. 22
Eftir 1991 hafa sérstaklega ráðnir spyrlar hringt til
þátttakenda. Reynt hefur verið að ráða aðeins fólk með
reynslu í framkvæmd símakannana. Aður en kannanimar
hefjast fá spyrlar tilsögn í að taka viðtöl, farið er yfir
spurningalistann, tölvukerfið og vafaatriði útskýrð.
Gagnaöflun. Upplýsinga í vinnumarkaðskönnunum
Hagstofunnar er aflað með símtölum. Aðallega er hringt á
kvöldin og um helgar. Einnig er reynt að hringja að degi til
í þátttakendur sem upplýsingar frá öðmm heimilismönnum
benda til að séu helst viðlátnir þá. Símanúmer fólks í úrtakinu
em fengin frá Póst- og símamálastofnun. ftarlegar tilraunir
eru gerðar til þess að hafa uppi á þeim sem hafa flutt eða
hafa ekki heimasíma. Engir þátttakendur em þó sóttir heim.
í nóvember 1992 var tekin upp sú nýbreytni að nota tölvur
við gagnaöflun. Notast er við sérstakt forrit fyrir spuminga-
kannanir, BLAISE, sem þróað hefur verið af Hagstofu
Hollands og er notað víða erlendis. Forrit þetta sparar tíma
við framkvæmd, auðveldar spyrlum að velja rétta röð
spurninga og dregur til muna úr skekkjum. Ekki síst hefur
það gjörbreytt vinnubrögðum við úrvinnslu á gögnum þar
sem tíminn frá því könnun lýkur og þar til fyrstu niðurstöður
liggja fyrir hefur styst verulega. Svör við spurningum um
starf, fyrirtæki og atvinnu voru áfram skráð á sérstök
eyðublöð þar til í nóvember 1993 þegar spurningalistinn var
allur tölvuvæddur.
Urtak og heimtur. í úrtökuramma hverrar vinnumarkaðs-
könnunar em allir íslenskir og erlendir ríkisborgarar 16-74
ára sem skráðir em í þjóðskrá og eiga lögheimili á fslandi.
Stærð úrtaksins hverju sinni er um 4.400 einstaklingar.
Þeim er skipt í fjóra skiptihópa. í hverri könnun er einn hópur
úrtaksins í fyrsta sinn, annar hópur í annað sinn og svo
framvegis. Við hverja nýja könnun er hópurinn sem verið
hefur í úrtakinu fjórum sinnum látinn hætta og nýr 1.100
manna hópur valinn í hans stað. Nýju einstaklingamir em