Vinnumarkaður - 01.09.1996, Síða 21

Greinargerð um aðferðir og hugtök
19
Tafla 2.5. Heimtur og afföll í hlutfalli af hreinu úrtaki eftir aldri, landsvæðum og kyni 1993-1995
Table 2.5. Response and non-response as percentage ofnet sample by age groups, region and sex 1993-1995
Alls Höfuðborgarsvæði Utan höfuðborgarsvæðis
Total Capital region Other regions
Alls Karlar Konur Alls Karlar Konur Alls Karlar Konur
Total Males Females Total Males Females Total Males Females
Svör alls Responses total 89,7 89,5 89,9 88,6 88,1 89.0 91,4 91,4 91,4
16—24 ára years 90,9 90,7 91,2 91,2 90,7 91,7 90,6 90,6 90,6
25-54 ára years 90,4 89,6 91,1 89,2 88,2 90,1 92,2 91,7 92,8
55-74 ára years 86,6 87,9 85,3 84,5 85,7 83,4 89,8 91,1 88,3
Neitanir alls Refusals total 4,4 4,0 4,8 4,9 4,5 5,3 3,6 3,3 4,0
16-24 ára years 2,1 2,2 1,9 2,2 2,5 2,0 1,8 1,8 1,8
25-54 ára years 4,3 4,1 4,5 4,7 4,6 4,8 3,7 3,4 4,1
55-74 ára years 6,7 5,4 8,0 7,7 6,0 9,4 5,1 4,6 5,7
Fjarverandi/finnast ekki alls Not at home/no contact total 4,9 5,4 4,4 5,5 6,1 4,8 4,0 4,3 3,7
16-24 ára years 6,2 6,0 6,5 6,0 6,0 6,1 6,5 6,0 7,0
25-54 ára years 4,7 5,5 3,9 5,4 6,3 4,7 3,5 4,3 2,6
55-74 ára years 4,2 4,4 3,9 5,0 5,9 4,1 3,0 2.4 3,7
Veikir alls Ill/disabled total 1,1 1,2 0,9 1,1 1,3 1,0 1,0 1,1 0,9
16-24 ára years 0,8 1,2 0,4 0,5 0,8 0,2 1,1 1,5 0,6
25-54 ára years 0,7 0,9 0,5 0,7 1,0 0,4 0,6 0,6 0,5
55-74 ára years 2,5 2,2 2,8 2,8 2,5 3,1 2,1 1,9 2,3
í stað þess að láta slíkt brottfall afskiptalaust hefur í þessari
skýrslu verið fyllt upp í öll ófullgerð svör með sérstökum
aðferðum. Þessar aðferðir eru aðallega tvenns konar. Annars
vegar hefur líklegt svar verið leitt af svörum annarra líkra
svarenda. Til dæmis hafa ónýt svör um vinnutíma verið
reiknuð með tilliti til dreifingar vinnutíma eftir kyni, starfs-
hlutfalli og starfsstétt. Hins vegar hefur líklegt svar verið
leitt af öðrum svörum sama einstaklings í sömu könnun eða
úr fyrri könnunum sem hann hefur tekið þátt í.
Aðrar skekkjur. Öðrum skekkjum má skipta gróflega í
þrjá flokka. Skráningarskekkjur, úrvinnsluskekkjur og
sniðskekkjur.
Skráningarskekkjur. Spyrlar geta skráð svör við-
mælenda sinna ranglega, hlaupið yfir spurningar, ruglast í
röð þeirra eða umorðað þær þannig að spurt verði um annað
en til stóð. Einkum bar á slíkum vandamálum þegar notuð
voru prentuð spurningablöð.
í vinnumarkaðskönnunum Hagstofunnar er reynt að vinna
gegn þessu með því að ráða spyrla sem hafa reynslu frá fyrri
könnunum, þjálfa þá og fara vandlega yfir spurningalistann
áður en könnun hefst. Frá og með nóvember 1992, þegar
spurt var með aðstoð tölvu, jókst öryggi við framkvæmd
viðtala til mikilla muna.
Urvinnsluskekkjur. Skráningarskekkjur geta líka orðið
þegar handskrifaðar upplýsingar eru skráðar í tölvur. Þessu
stigi í gagnaúrvinnslunni var sleppt frá og með nóvember
1992 þegar áðurnefnt tölvuforrit var tekið í notkun. I þeirri
könnun og könnuninni í apríl 1993 var eigi að síður haldið
áfram að skrá upplýsingar um störf og atvinnugrein á
spurningablöð.
Skekkjur geta slæðst inn vegna flokkunar einstakra
„opinna“ spurninga þar sem svörin flokkuð eftir að viðtali
lýkur. Hér ber einkum að nefna flokkun á starfsstéttum,
atvinnugreinum og menntunarstigi. Slíkar skekkjur geta
stafað af ófullnægjandi upplýsingum í frumgögnum, óljósum
leiðbeiningum í flokkunarkerfum og mistökum flokkunar-
fólks.
Reynt hefur verið eftir megni að halda úrvinnsluskekkjum
í lágmarki með nákvæmri endurskoðun gagna og
kerfisbundinni villuleit með aðstoð tölvuforrita. Þá má geta
þess að Hagstofan hefur gefið út tvö alþjóðleg flokkunarkerfi
löguð að íslenskum aðstæðum, þ.e. íslenska atvinnugreina-
flokkun ISAT-95 og Islenska starfaflokkun ISTARF-95. Þessi
útgáfa hefur auðveldað mjög alla flokkun á atvinnugreinum
og starfsstéttum
Sniðskekkjur. Ófullnægjandi skipulagning og hönnun
könnunar getur leitt til niðurstaðna sem eru ekki í samræmi
við raunveruleikann. Orðalag spurninga getur valdið
misskilningi, mismunandi röð spurninga getur leitt til
mismunandi svara og reynsla svarenda af fyrri könnunum
getur haft áhrif á svör þeirra. Sé könnun ekki framkvæmd á
sama hátt í hvert skipti er hætta á að samanburður milli ára
verði ónákvæmari en ella. Hér verða nefnd þrjú dæmi um
sniðskekkjur, orðalag spurninga, mat á ársmeðaltölum og
aðferðir við endurnýjun úrtaksins.
Orðalag spurninga. Reynt hefur verið eftir rnegni að
vanda til spumingalistans og nota sömu starfsaðferðir í öllum
könnunum. Þess ber þó að geta að kannanirnar fyrstu þrjú
árin vom frumraun á sviði vinnumarkaðsrannsókna hér á
landi. Þótt spurningalistinn hafi verið óbreyttur að stofni til
allan tímann hafa verið gerðar ýmsar breytingar á orðalagi
ogröðun spurninga á tímabilinu 1991-1995. Bætt hefur verið
inn fjölmörgum spurningum frá fyrstu könnuninni. Hér má
skoða spurningu um atvinnustétt til dæmis.
Til og með vinnumarkaðskönnun í apríl 1994 var “ólaunað
skyldulið” aðgreint í spurningum um atvinnustétt með
valkostinum “Vinnur við fyrirtæki fjölskyldunnar/með maka,
foreldum eða börnum”. Þetta olli því að sjálfstætt starfandi