Vinnumarkaður - 01.09.1996, Síða 23

Greinargerð um aðferðir og hugtök
21
við þann aldur sem svarendur hafa náð 15. dag könnunar-
mánaðar. I vorkönnununum 1993 og 1995 var þó miðað við
31. mars hvort ár.
Atvinnugrein. Atvinnustarfsemi þeirra fyrirtækja sem
fólk starfar hjá eða starfaði síðast hjá er flokkuð í samræmi
við Islenska atvinnugreinaflokkun, ISAT 95, sem byggð er
á atvinnugreinaflokkun Evrópusambandsins, NACE (1.
endursk.). Atvinnustarfsemi er flokkuð með fjögurra
tölustafa atvinnugreinamúmeri. Námugröftur er talinn með
iðnaði. Heimilishald með launuðu starfsfólki og starfsemi
alþjóðlegra stofnana er talin með annarri samfélagsþjónustu,
félagastarfsemi, menningarstarfsemi o.fl.
Atvinnustétt. Fjórar atvinnustéttir eru skilgreindar í
vinnumarkaðskönnunum Hagstofunnar: Launþegar,
einyrkjar, atvinnurekendur og ólaunað skyldulið. í þessari
skýrslu er einyrkjum og atvinnurekendum slegið saman í
einn hóp, sjálfstætt starfandi. Launþegar eru þeir sem eru
starfandi og telja sig vera launþega eða eru á undirverktaka-
samningi með starfsskyldur launþega. Til launþega teljast
einnig þeir sem eru atvinnulausir og eru að leita sér að vinnu
sem launþegar og hafa ekki leitað eftir leyfum, fjárhags-
aðstoð, lóð eða þ.h. í þeim tilgangi að hefja sjálfstæðan
rekstur.
I nóvember 1994 var orðlagi spurningar um atvinnustétt
breytt til tryggja að eingöngu ólaunaðir fjölskyldumeðlimir
flokkuðust sem “ólaunað skyldulið.” Fram að því hafði borið
á því að sjálfstætt starfandi einstaklingar með
fjölskyldurekstur væru ranglega flokkaðir sem ólaunað
skyldulið.
Atvinnuþátttaka. I vinnumarkaðskönnunum Hagstof-
unnar er fylgt skilgreiningum Alþjóðavinnumálastofnunar-
innar (ILO) á grundvallarhugtökum um vinnumarkað en þær
eru notaðar á alþjóðavettvangi. Helstu skilgreiningar eru
þessar:
Atvinna. Hvers konar vinna gegn endurgjaldi í peningum
eða fríðu, ólaunuð vinna við fyrirtæki eigin fjölskyldu,
ólaunuð vinna við byggingu eigin íbúðarhúsnæðis eða
framleiðslu til eigin neyslu. Ennfremur vinna við listsköpun
jafnvel þótt viðkomandi hafi ekki tekjur af henni. Ólaunuð
vinna við heimilishald á eigin heimili telst ekki atvinna í
skilningi vinnumarkaðskannana.
Atvinnulausir. Þeir teljast atvinnulausir sem ekki hafa
atvinnu og falla undir eitthvert eftirfarandi skilyrða:
1. Hefur leitað sér vinnu sl. fjórar vikur og er tilbúið að
hefja störf innan tveggja vikna frá því könnunin er gerð.
2. Hefur fengið starf en ekki hafið vinnu.
3. Bíður eftir að vera kallað til vinnu.
4. Hefur gefist upp á að leita að atvinnu en bjóðist starf er
það reiðubúið að hefja vinnu innan tveggja vikna.
Námsmenn, þ.m.t. þeir sem leita námssamnings í iðngrein,
teljast því aðeins atvinnulausir að þeir hafi leitað að vinnu
með námi eða framtíðarstarfi sl. fjórar vikur og séu tilbúnir
að hefja störf innan tveggja vikna frá því könnunin var gerð.
Starfandi. Fólk telst vera starfandi (hafa atvinnu) ef það
hefur unnið eina klukkustund eða lengur í viðmiðunar-
vikunni eða verið fjarverandi frá starfi sem það gegnir að
öllu jöfnu. Fólk í barnsburðarleyfi telst vera fjarverandi frá
vinnu hafi það farið í leyfi úr launuðu starfi jafnvel þótt það
hafi ekki hug á að hverfa aftur til sama starfs.
Utan vinnuafls. Fólk telst vera utan vinnuafls ef það er
hvorki í vinnu né fullnægir skilyrðum um að vera atvinnu-
laust.
Vinnuafl telst vera starfandi og atvinnulaust fólk.
Búseta. Ur þjóðskrá fást upplýsingar um sveitarfélag og
póstfang svarenda. Búsetu í vinnumarkaðskönnunum er skipt
í a) höfuðborgarsvæði, b) kaupstaði og bæi utan höfuðborgar-
svæðis og c) önnur sveitarfélög. Búseta er flokkuð eftir
lögheimili í þjóðskrá eða nýjum upplýsingum um svarendur
meðan á könnun stendur.
A höfuðborgarsvæði eru eftirtalin sveitarfélög:
Reykjavík, Seltjarnarnes, Hafnarfjörður, Bessastaða-
hreppur, Garðabær, Kópavogur, Mosfellsbær, Kjalarnes-
hreppur og Kjósarhreppur.
Til kaupstaða og bæja teljast eftirtalin sveitarfélög eða
þéttbýli innan sveitarfélaga:
Keflavík, Grindavík, Sandgerði, Njarðvík, Akranes,
Borgarnes, Stykkishólmur, Ólafsvík, fsafjörður, Bolungar-
vík, Blönduós, Sauðárkrókur, Siglufjörður, Akureyri. Dalvík,
Ólafsfjörður, Húsavík, Egilsstaðir, Seyðisfjörður, Eski-
fjörður, Neskaupstaður, Höfn í Homafirði, Selfoss, Hvera-
gerði og Vestmannaeyjar.
Til annarra sveitarfélaga teljast sveitarfélög og dreifbýlis-
svæði ótalin hér að ofan.
Hjúskaparstétt. Nokkuð er um það að hjúskaparstétt
svarenda eins og þeir skilgreina hana sjálfir beri ekki saman
við þjóðskrá. Ekki er óalgengt að fráskildir eða ekkjur og
ekklar segist vera ógiftir þegar þeir eru spurðir um hjúskapar-
stöðu. Nokkuð er um að fólk í óvígðri sambúð telji sig vera
í hjónabandi. Væra svör um hjúskaparstétt greinilega röng,
miðað við þjóðskrárupplýsingar, voru þau leiðrétt.
Lítil vinna. Ef svarandi vann minna en 40 klst. í við-
miðunarviku og jafnframt minna en hann gerir að jafnaði
vegna verkefnaskorts, vinnudeilu eða atvinnuleysis hluta
vikunnar en var jafnframt að leita sér að annarri vinnu eða
aukastarfi telst hann vera vinnulítill. Ef svarandi er í
hlutastarfi en vill vera í fullu starfi og heildarvinnutími hans
í viðmiðunarvikunni að meðtöldum aukastörfum var undir
40 klst. telst hann einnig vera vinnulítill.
Menntun. I vinnumarkaðskönnunum Hagstofunnar er
spurt um hæstu prófgráðu þátttakenda. Svörin eru flokkuð í
samræmi við menntunarflokka ISCED, Alþjóðlegu mennt-
unarflokkunarinnar. Grunnmenntun samsvarar flokkum 1 og
2, starfs- og framhaldsmenntun svarar til flokka 3 og 5 og
háskólamenntun samsvarar flokkum 6 og 7.
I vinnumarkaðskönnunum er ennfremur gert ráð fyrir að
iðnmenntun og styttri starfsmenntun ásamt almennri
menntun í framhaldsskóla teljist til flokks 3 en starfsmenntun
úr svokölluðum sérskólum, s.s. Fósturskóla, fþróttakennara-
skóla, Stýrimannaskóla, Myndlista- og handíðaskóla, teljist
til flokks 5.
Frá og með apríl 1995 hefur menntun verið flokkuð í
samræmi við tillögur vinnuhóps Hagstofunnar um drög að
flokkun formlegrar menntunar á íslandi í samræmi að
alþjóðlegu menntunarflokkunina ISCED. Helsta breytingin
frá fyrri flokkun menntunar í vinnumarkaðskönnunum er sú
að próf úr húsmæðraskóla og stúdentspróf eru nú flokkuð í
ISCED-flokk 3 í stað flokka 2 og 5 áður. Þetta veldur því að
fleiri konur en áður eru taldar með starfs- og framhalds-
menntun.
Námsmenn. S varandi telst námsmaður ef hann var í skóla