Fréttablaðið - 09.10.2019, Blaðsíða 9

Skotveiðimenn, ábyrgð
okkar er mikil. Stundum
ábyrgar og hóflegar rjúpna-
veiðar í haust.Sú lífsskoðun að maðurinn skuli ekki deyða önnur dýr sér til matar heyrist oftar en áður. Og þá óháð þeim aðferðum sem beitt er, hvort sem um er að ræða
iðnvædda matvælaframleiðslu eða
einstaklinga sem sækja sér sjálfir
villibráð í íslenskri náttúru.
Hvort nýta beri dýrastofna er
heimspekileg spurning sem ekki
verður reynt að svara í þessari grein,
en þess í stað verður leitast við að
svara spurningunni um það hvernig
skuli nýta dýrastofna, rjúpnastofn-
inn nánar tiltekið. Algengt er að
þessum spurningum sé blandað
saman, sem ekki verður svarað
nema umræðan sé aðskilin.
Til að finna leiðir til sjálf bærrar
nýtingar dýrastofna er farið eftir
vísindalegum rökum. Til að finna
svör við siðferðilegum spurningum
þurfum við aðra nálgun.
Engin fuglategund hefur verið
rannsökuð og vöktuð eins mikið
og rjúpan hér á landi, og það með
dyggilegum stuðningi og þátttöku
veiðimanna. Frá 1995 hafa veiði-
menn lagt til tæpar 200 milljónir til
rannsókna á henni. Þekking okkar á
stofninum væri ekki svipur hjá sjón
ef ekki hefði komið til þetta framlag
veiðimanna.
Oftast hefur vel tekist til í veiði-
stjórnun á rjúpu, ef frá er talin
alfriðun á rjúpu 2003-2004 og
fækkun veiðidaga eftir það.
Sjálfbærar rjúpnaveiðar til framtíðar
Arne Sólmundsson
verkfræðingur
Áki Ármann Jónsson
líffræðingur og formaður SKOTVÍS
Já, f jöldi veiðidaga á rjúpu …
smjörklípan sem er búin að afvega-
leiða umræðuna í langan tíma, sú
goðsögn er einfaldlega röng.
Ráðist var í miklar tilraunir með
fjölda leyfilegra veiðidaga árið
2003. Fyrst með friðun 2003/2004
og svo með fækkun veiðidaga úr 69
í þrepum allt niður í 9 daga. Þessar
tilraunir skiluðu eftirfarandi niður-
stöðum.
Fjöldi veiðimanna er nokkuð
jafn milli ára, um 4.000 Íslendingar
stunda rjúpnaveiðar, fjöldi sem
hefur lítið breyst frá upptöku veiði-
kortakerfisins 1995. Ef veiðitíma-
bilinu er seinkað um 10-14 daga frá
15. október, samhliða sölubanni og
vikan brotin upp til að koma í veg
fyrir „útgerð“, þá lækkar heildarafli
úr 25% í 10% af hauststofni. Þessi
aðgerð er áhrifaríkasta aðgerðin til
að draga úr fjölda veiddra fugla. Að
fyrsta skilyrðinu uppfylltu, skiptir
ekki máli hversu marga daga veiði-
mönnum leyfist að veiða, þeir
munu upp til hópa einungis sækja
tæplega 4 daga (að meðaltali). M.v.
10% heildarafla af hauststofni, þá
er þáttur veiða 1,1-2,5% af heildar-
vetrarafföllum (sem í heildina eru
78-89%) og hefur aldrei haft áhrif
á náttúrulegar sveif lur rjúpna-
stofnsins. Svigrúmið til aukinna
veiða hefur þó farið minnkandi út
af minni nýliðun, en áður gat nýlið-
unin staðið undir 25% heildarafla af
hauststofni. Veiðistjórnunarmark-
miðið er því að halda af latölum
innan 10-15% marka, þ.e. að veið-
arnar hafi ekki áhrif á náttúrulegar
sveiflur. Veiðarnar virðast mettast
við 55.000-58.000 fugla. Leyfður
fjöldi veiðidaga hefur engin áhrif á
þann fjölda daga sem menn ganga
til veiða og engin áhrif á meðalveiði
pr. veiðimann. Til að hafa áhrif á
sókn með takmörkun veiðidaga
þyrfti að fara niður fyrir 4 daga.
Sveif lur rjúpnastofnsins eru
náttúrulegt fyrirbæri og háðar
umhverfisþáttum, áhugavert en
ekkert óvenjulegt. Ör vænting
hreiðrar hins vegar um sig þegar
niðursveiflan hefst og þar til botni
er náð, áður en uppsveiflan hefst að
nýju. Örvænting þessi er afleiðing
þekkingarskorts, en góðu fréttirnar
eru þær að þekking á rjúpnastofn-
inum hér á landi og áhrifum veiða
er bara nokkuð góð og því óþarfi að
örvænta um afdrif stofnsins vegna
veiða.
O f a ng rei nd a r n iðu r stö ðu r
mynda grunninn fyrir aðferða-
fræðina sem veiðistjórnun rjúpu
er nú byggð á. Ráðuneyti, NÍ, UST,
SKOTVÍS og Fuglavernd eru sam-
mála um að þessi nálgun stuðli að
sjálf bærum veiðum.
Það eru hins vegar aðrir þættir
sem vert er að skoða og er lesendum
bent á að kynna sér fjórar greinar
(rjúpnapistla) um málefnið á www.
skotvis.is og mynda sér skoðun á
þessu mikilvæga málefni.
Rúpnahámörk áttu sér stað 1955,
1965, 1975, 1986, 1998, 2005, 2010,
2015, 2018. Hámörkin hafa farið
lækkandi, þ.e. topparnir eru ekki
eins háir og þau ár sem menn vilja
gjarnan miða við (1955 og 1986).
Meginstýribreyta fyrir sveiflum er
afdrif ungfugls á 1. ári (80% haust-
stofns), sem umpólast reglulega
(vegna heilsufarsþátta). Heildar-
vetrarafföll ungfugls umpólast
reglulega úr 78% (uppsveifla) í 89%
(niðursveif la). Meginstýribreyta
fyrir hámörkum er viðkoma að
sumri og fjöldi ára sem afdrif ung-
fugls er „á réttunni“. Viðkoma að
sumri hefur fallið um 20%. Úr 8,2
ungum/hænu (aðdragandi hámarks
1986) í 6,6 unga/hænu (aðdragandi
hámarks 2018).
Hau st stof n 2018 t a ld i u m
1.000.000 fugla, næstmesta stofn-
stærð frá 1986. Það sem hefur gerst
á undanförnum tveimur áratugum
er að 20% lakari viðkoma að sumri
gerir út um vonir um að sjá hámörk í
líkingu við 1986 (1,5 milljónir fugla),
hvað þá 1955 (2 milljónir fugla).
Það athyglisverða við hámarkið
2018 er að í 11 ára aðdraganda
hámarksins voru nánast samfelld
skilyrði fyrir uppsveiflu (frá 2007)
sem dugði samt ekki til að lyfta
hámarkinu upp fyrir fyrri hámörk.
Skýringin er lægri viðkoma sem
hægir á öllu ferlinu. Lægri viðkoma
þýðir einfaldlega að stofninn stend-
ur undir lægri afföllum en áður,
þ.e. að í stað þess að um pólast (úr
niðursveiflu í uppsveiflu og öfugt)
við 86% afföll, þá á umpólun sér
stað við 82% afföll m.v. núverandi
nýliðun. Þetta þýðir að svigrúmið til
sjálfbærrar nýtingar hefur minnkað
sem þessu nemur.
Þessi vinna sem byggir á nærri 40
ára gagnasafni hefur varpað ljósi á
samband rjúpnastofnsins og veiða
og hafa veiðimenn haft frumkvæði
að samstarfi sem leitast við að rann-
saka og upplýsa um raunveruleg
áhrif veiða.
Meginsk ilaboðin er u þessi:
Meðan viðkoman var betri á árun-
um fyrir 2003, var óhætt að veiða
25% af stofninum áður en veiðar
fóru að hafa áhrif á náttúrulegar
sveiflur. Með lægri viðkomu hefur
svigrúmið minnkað og því er ekki
lengur í lagi að veiða 25% af stofn-
inum. Með sölubanni til að stemma
stigu við magnveiði, hefur tekist að
ná hlutfallinu niður í 10%. Miðað
við þessar aðstæður er engin hætta
á að veiðar hafi áhrif á náttúrulegar
sveiflur, sem er meginmarkmiðið.
Stofninn núna í haust er jafnstór
stofninum 1998 en þá var ekkert
sölubann og leyft var að veiða í 69
daga. Heildarveiðin var 159.188
rjúpur. Þær veiðar höfðu ENGIN
áhrif á stofnsveiflu rjúpunnar.
Í ár eru leyfðar veiðar í 22 daga í
nóvember og sölubann er á rjúpu,
áætluð veiði um 50-60.000 fuglar,
lagt er til að veiðar fari ekki upp-
fyrir 10%, eða 73.000- fugla.
Í lok október mun SKOTVÍS
halda opinn rjúpnafund þar sem
farið verður yfir talningargögn NÍ,
veiðitölur UST og kynnt ferlið sem
á sér stað áður en rjúpnaveiðar eru
leyfðar. Við hvetjum alla til að mæta
á fundinn, taka þátt í umræðunni
og vera hluti af því ferli sem stuðlar
að sjálf bærum rjúpnaveiðum til
framtíðar.
Skotveiðimenn, ábyrgð okkar er
mikil. Stundum ábyrgar og hóflegar
rjúpnaveiðar í haust.
RANGE ROVER EVOQUE SE
Dynamic
Nýskr. 6/2017, ekinn 21 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 6.290.000 kr.
Rnr. 420219.
LAND ROVER Discovery 5
HSE Luxury
Nýskr. 5/2017, ekinn 32 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 11.290.000 kr.
Rnr. 450025 .
PORSCHE CAYENNE S
e-hybrid
Nýskr. 1/2017, ekinn 24 þús. km,
bensín/rafmagn, sjálfskiptur.
Verð 9.490.000 kr.
Rnr. 392121.
JAGUAR - LAND ROVER
Hesthálsi 6-8 / 110 Reykjavík
525 6500 / jaguarlandrover.is
Allir bílar sem merktir eru APPROVED hafa farið í gegnum
gæðaferli notaðra Jaguar og Land Rover bíla.
Sjón er sögu ríkari – komdu í reynsluakstur strax í dag.
NOTAÐIR LÚXUSBÍLAR
SÝNINGARSALUR - HESTHÁLSI 6
JAGUAR XJ R-sport
Nýskr. 9/2018, ekinn 10 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 10.590.000. kr.
Rnr. 420230.
JAGUAR F-PACE R-sport
Nýskr. 5/2017, ekinn 28 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 7.990.000 kr.
Rnr. 146285.
RANGE ROVER
Autobiography 3.0 TDV6
Nýskr. 6/2018, ekinn 26 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 18.990.000 kr.
Rnr. 420223.
AUDI SQ5 TDI
Nýskr. 5/2015, ekinn 54 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 6.890.000 kr.
Rnr. 420171.
JAGUAR E-PACE First edition
Nýskr. 6/2018, ekinn 9 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 7.890.000 kr.
Rnr. 146112.
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/

N
M
9
6
1
6
8
J
a
g
u
a
r
n
o
t
a
ð
ir
5
x
2
0
9
o
k
t
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 9M I Ð V I K U D A G U R 9 . O K T Ó B E R 2 0 1 9
0
9
-1
0
-2
0
1
9
0
5
:2
1
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
F
8
-7
8
A
4
2
3
F
8
-7
7
6
8
2
3
F
8
-7
6
2
C
2
3
F
8
-7
4
F
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
0
s
_
8
_
1
0
_
2
0
1
9
C
M
Y
K