Úti - 15.12.1932, Blaðsíða 4

Skóglendid
Eftir Hákon Bjarnason
DRENQIR góðir! Jeg býst við að flestum
ykkar f>yki gaman að slá upp tjaldi og
dvelja í skógi eða kjarri. Bæði er pað,
að skóglendi er fremur fágætt á íslandi, og
svo er frjósemi náttúrunnar miklu meiri par,
sem birkihríslurnar skýla jurta- og dýralífi.
Sumar hinna fallegustu íslensku blómjurta
prífast best, og stundum eingöngu, par sem
skógurinn varðveitir pær, eins og blágresið,
umfeðmingurinn og brönugrösin. Lægri plönt-
ur, svo sem sveppir og gorkúlur, er geta
verið ljómandi fallegar, ná betri proska í
skógunum en annarsstaðar. Dýrallfið er líka
fjölbreyttara innan skóganna en utan. Skógar-
prösturinn dregur nafn sitt af pví, að hann
hefst einvörðungu við í trjám eða runnum.
Lægri dýr, svo sem allskonar skordýr, bjöllur,
flugur, fiðrildi og hverju nafni, sem pau nefn-
ast, finnast í langríkustum mæli par sem trjá-
gróðurinn veitir peim skjól og líf.
ísland er fagurt land, en hrjóstrugt. Stór
landssvæði, sem áður fyr voru blómleg héruð,
eru nú örfoka, svo að par vex ekki stingandi
strá. Dótt víðáttumiklar auðnir og há, hrikaleg
fjöll geti verið tilkomumikil og falleg, mun
víst flestum finnast, að frjósamir staðir með
fallegum gróðri sjeu enn fallegri. Og flestir
munu vera sammála um, að fallegustu blettir
landsins sje skóglendið.
En pegar við íslendingar tölum um skóga,
eigum við venjulegast við lágvaxin og krækl-
ótt birkikjörr. Slík kjörr eiga lítið sameigin-
legt með skógum nema nafnið eitt. Dað er
pví í raun og veru rangnefni að kalla pau
skóga. Detta er aðeins málvenja, sem ekki
verður lagfærð nema á einn hátt. En á hvaða
hátt hún verður lagfærð, skal jeg víkja svo-
lítið að í niðurlaginu.
Flestöll íslensk örnefni og staðanöfn eru
æfagömul, svo að ætla má, að skóglendið
hafi verið miklu proskameira og hávaxnara,
er forfeður okkar völdu pví nöfn og hnýttu
orðinu skógur aftan við. Og pað besta skóg-
lendi, sem við eigum ennpá, eins og t. d.
Vaglaskógur og Hallormsstaðaskógur, er svo
hávaxið, að ómögulegt er að kalla pennan
gróður annað en skóg. Dessir skógablettir
sýna betur en alt annað, hvaða proska birkið
getur náð hjer á íslandi og hversu skógarnir
hafa litið út um land alt, er pað fanst.
Dær skógarleifar, sem nú eru til, eru að-
eins svipur hjá sjón á móts við pað, sem
áður var. Ástæðan til pess að skógunum hefir
farið svona aftur, er sú, að íbúar landsins
hafa neyðst til að höggva pá og beita bú-
pening sínum í pá ár eftir ár og öld eftir öld.
Viðarflutningar til landsins voru mjög erfiðir
fyr á öldum, og pess vegna urðu menn að
höggva allan pann við, sem fáanlegur var í
skógum landsins. Dað purfti að smíða og
dytta að húsum, búa til allskonar áhöld, afla
eldiviðar og gera að kolum. Viðarkolagerðin
hefir farið sjerstaklega illa með skógana. Áð-
ur fyr voru viðarkol einhver nauðsynlegasti
hluturinn, sem til var á hverjum bæ. Dví að
pá slógu menn alt gras með gömlu ljáunum,
en pá var ómögulegt að dengja og hvessa
nema með pví að hita pá með viðarkolum.
Auk pess, sem viðarkolagerðin heimtaði
feiknin öll af trjáviði á ári hverju, kom pað
oft fyrir að eldur hljóp úr kolagröfunum í
skógarlimið, svo að stórar skógaspildur brunnu
til kaldra kola. Degar hart var í ári og gras-
brestur varð, söxuðu menn niður yngsta limið
af trjánum til pess að drýgja með pvl heyin
og reyna að halda líftórunni I skepnunum.
Ennfremur var skóglendið eitthvert hið besta
beitiland, sem fengist gat.
Afleiðingin af skógarhöggi varð sú, að
frumskógar landsins eyddust að mestu, en