Fréttablaðið - 09.11.2019, Side 78

NÁNAST DAGLEGA ERUM
VIÐ AÐ TAKA EFNI OG
NEYSLUTÓL EN ÞAÐ VIRÐ-
IST ENGU BREYTA
Jón Þór Kvaran meðfeðarfulltrúi
Í lok sumars lést fangi á Litla-Hrauni og við krufningu kom í ljós að hann hafði innbyrt mikið magn af fíkniefninu spice. Árið 2017 var talað um spice-faraldur á Litla-Hrauni
en ljóst er að staðan er mun verri í
dag. Spice er án efa eitt erfiðasta efni
sem fangelsisyfirvöld hafa þurft að
fást við.
Fréttablaðið ræddi við meðferðar-
fulltrúa á Litla-Hrauni, lögreglu-
menn, lyfjafræðing og formann
félags fanga um þetta nýja eiturlyf.
Allir eru þeir sammála um að hættan
er mikil enda er það ólíkt f lestu sem
til er á markaðinum. Framleiðend-
urnir eru sífellt að breyta efnunum
til þess að vera á undan löggjafanum
sem þýðir jafnframt að notendurnir
geta ekki vitað hvað þeir setja ofan í
sig. Auk þess þarf aðeins eitt gramm
af hreinu efni til að búa til hundruð
neysluskammta. Þetta þýðir að í
auknum mæli koma upp ofneyslutil-
felli þar sem notendur fara í krampa-
kast og andnauð. Langtímaáhrifin
eru litlu skárri.
Lítið má út af bregða
„Spice er stórt vandamál hérna
og það er mjög erfitt að fást við
þetta. Þetta er það vímuefni sem
við höfum verið mest að kljást við
í marga mánuði. spice byrjaði að
vera vandamál þegar það kom inn
í fangelsið fyrst árið 2017. Í dag er
neyslan meira viðvarandi. Hún
hefur náð fótfestu og virðist ekki
vera á förum,“ segir Jón Þór Kvaran,
meðferðarfulltrúi á Litla-Hrauni.
„Það eru allir að reyna að gera sitt
besta en það hefur ekki gengið vel.
Nánast daglega erum við að taka
efni og neyslutól en það virðist engu
breyta.“
Jón segir að fangarnir virðist
alltaf einu skrefi á undan þegar
kemur að því að smygla efnunum
inn í fangelsið. Mest grunar hann
að efnin komi inn með heim sóknar-
gestum. En fangarnir fá að vera í
næði með þeim í sérstökum her-
bergjum ef þeir haga sér vel. Annars
fara heimsóknir fram á bak við gler
og gegn um síma.
„Efnið virðist vera að koma hing-
að inn í hreinu formi. Þetta er mjög
sterkt og það þarf lítið til. Úr aðeins
einu grammi af hreinu spice er hægt
að búa til einhver hundruð neyslu-
skammta,“ segir Jón Þór.
Á Litla-Hrauni er mikið samneyti
á milli fanga á ólíkum deildum. Þeir
hittast, til dæmis í útiveru og við
vinnu. Frá klukkan 22.00 til 8.00
eru þeir lokaðir einir inni í klefa og
þar er óumdeilt að neyslan fer fram.
Fangarnir mega reykja tóbak inni í
klefum sínum og engir skynjarar
fara af stað ef kveikt er í spice-jónu.
Aðspurður um vímuáhrifn segir
Jón Þór að þetta lýsi sér að einhverju
leyti eins og kannabisvíma. „Menn
verða mjög vímaðir mjög hratt en
það varir ekki lengi. Eftir það verða
þeir f latir og „mellow“ sem minnir
kannski frekar á kannabisvímuna,“
segir hann.
Þar sem lítið þarf af efninu má
lítið út af bregða. „Efnafræðin á
bak við þetta er mjög misjöfn. Ef
þeir klikka á blöndunni, blanda of
sterkt eða álpast til að nota þetta
hreint, þá fá menn krampaköst og
verða ósjálf bjarga,“ segir Jón Þór.
Þetta er það sem notendur spice
kalla að froska eða fara í froskinn.
„Við höfum þurft að kalla til sjúkra-
bíl oftar en einu sinni og oftar en
tvisvar.“ Fangaverðirnir sjálfir eru
iðulega spurðir af heilbrigðisstarfs-
fólki um ástand fanganna enda eru
þeir farnir að þekkja áhrif spice vel.
Í samtölum sínum við notendur
segir Jón Þór að hann verði var við
mjög mikla fíkn og að notendur
ánetjist afar hratt. En hann veit
ekki til þess að fráhvörfin séu mikil
sé neyslunni hætt. Áhrifin á not-
endurna koma hins vegar f ljótt í
ljós, bæði líkamleg og andleg.
„Þetta er alveg agalegt fíkniefni,“
segir Jón Þór. „Eftir langvarandi
neyslu af þessu verða menn alveg
eins og draugar. Þetta tekur ekki
síður toll andlega en líkamlega.“
Jón Þór telur rétt að taka hart á
notkun spice innan veggja Litla-
Hrauns. „Þetta er öryggisfangelsi
og þetta er ein helsta öryggisógn
sem við stöndum frammi fyrir.
Með þetta efni getum við aldrei
vitað hvenær sé um ofskömmtun
að ræða.“
Hann telur að fyrirkomulagið á
Hólmsheiði sé mun betra en á Litla-
Hrauni. Þar eru menn stúkaðir
betur af og samneyti á milli ganga
minna. Jón Þór telur að mikill meiri-
hluti fanga á Íslandi eigi við fíkni-
vanda að stríða, kannski um 90 pró-
sent. Blöndun fanga á Litla-Hrauni
gerir allar vímuvarnir erfiðari.
„Þetta er eins og að reyna að vera
með edrúborð á bar,“ segir hann.
Þar að auki eru fíkniefni í fangelsi
dýr, mun dýrari en á götunni. Menn
Spice ólíkt öllum
öðrum fíkniefnum
Spice er eitt erfiðasta efni sem fangelsisyfirvöld og lögregla fást
við. Notendurnir tala um að fara í froskinn, þegar þeir fá krampa-
köst af ofneyslu og margítrekað hefur þurft að kalla til sjúkrabíl.
Jón Þór hefur starfað á Litla Hrauni síðan 2011. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Fangar eru einir inni í klefum sínum frá 22.00 á kvöldin til 8.00 á morgnana. Á þeim tímum geta þeir óhindraðir reykt spice jónur án þess að nokkur verði þess var. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Kristinn Haukur
Guðnason
kristinnhaukur@frettabladid.is
9 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R30 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
9
-1
1
-2
0
1
9
0
4
:5
9
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
4
3
3
-1
F
9
4
2
4
3
3
-1
E
5
8
2
4
3
3
-1
D
1
C
2
4
3
3
-1
B
E
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
1
0
4
s
_
8
_
1
1
_
2
0
1
9
C
M
Y
K