Fréttablaðið - 30.11.2019, Blaðsíða 20

Breytingar í heila
þessara unglinga í
yfirþyngd sjást í þeim
hlutum heilans sem hafa
áhrif á matarlyst, tilfinn-
ingar og vitsmuni.
Pamela Bertolazzi
lífeindafræðingur
Ný jólasafnplata á vínyl og geisladisk
Komin í verslanir
Inniheldur meðal annars:
…og mörg fl eiri
aldamusic.is
Í svörtum fötum Jólin eru að koma Eiríkur Hauksson Jól alla daga Svala Ég hlakka svo til
Land og synir Jólasynir Sniglabandið Jólahjól Pálmi Gunnarsson Gleði og friðarjól
Laddi Snjókorn falla Eyjólfur Kristjánsson Gleðileg jól (allir saman) Egill Ólafsson Hátíð í bæ
Ragnhildur Gísladóttir Þorláksmessukvöld Björgvin Halldórsson og Ruth Reginalds Þú komst með
jólin til mín Ragnar Bjarnason Er líða fer að jólum Sigurður Guðmundsson og Memfi smafían
Það snjóar Svala Þú og ég og jól Pálmi Gunnarsson Yfi r fannhvíta jörð Baggalútur Nú mega jólin
fara fyrir mér Halla Margrét, Eiríkur Hauksson og Kór Öldutúnsskóla Þú og ég Helgi Björnsson
Ef ég nenni Þú og ég Hátíðarskap HLH fl okkurinn og Sigríður Beinteinsdóttir Nei, nei ekki um jólin
Birgitta Haukdal Eitt lítið jólalag Þú og ég Aðfangadagskvöld Ragnhildur Gísladóttir Jóla jólasveinn
Stuðkompaníið Jólastund Helga Möller Jólin þín og mín Páll Óskar og Monika Hin fyrstu jól
H I N Ó M I S S A N D I J Ó L A P L A T A
E R K O M I N Í V E R S L A N I R
2 0 J Ó L A - O G B A R N A L Ö G
aldamusic.is — Sími 546 2202
H Á T Í Ð Í B Æ
Hljómplötuútgáfan Alda
Vísindamenn hjá Geislafræðisam-
tökum Norður-Ameríku (RSNA)
hafa komist að því að offita valdi
heilaskemmdum hjá unglingum
og ungmennum. Kom þetta í ljós í
nýrri rannsókn þar sem notuð voru
segulómtæki.
Offita hefur ekki aðeins áhrif til
þyngdaraukningar og á hjarta og
æðakerfið, heldur veldur hún bólg-
um í taugakerfinu. Þetta virðist hafa
áhrif á heilann og valda skemmdum
þar. Var notuð ný aðferð segulóm-
unar, DTI, til að rannsaka vökva við
taugaboðkerfið.
Úrtak rannsóknarinnar var ekki
mjög stórt, 59 unglingar í yfirþyngd
og 61 ekki í yfirþyngd á aldrinum 12
til 16 ára. Sást munur bæði í hvela-
tengslunum (corpus callosum) og
fellingunum (gyrus). Í engum til-
fellum komu of þungu unglingarnir
betur út en þeir sem voru það ekki.
„Breytingar í heila þessara ungl-
inga í yfirþyngd sjást í þeim hlutum
heilans sem hafa áhrif á matarlyst,
tilfinningar og vitsmuni,“ sagði
Pamela Bertolazzi, lífeindafræð-
ingur frá Brasilíu sem tók þátt í
rannsókninni.
Sagði hún þetta einnig hafa áhrif
á hormónastarfsemina, til dæmis
leptín. Vegna þess halda ungling-
arnir áfram að borða þrátt fyrir að
fitu- og orkubirgðir líkamans séu
nægar. Skemmdirnar í heilanum
hafa einnig áhrif á jafnvægi insúl-
íns og þar af leiðandi blóðsykurs.
„Einnig komumst við að því að
bólgur í taugakerfinu hafa áhrif
á aðra þætti en leptín og insúlín,“
sagði Bertolazzi.
Þá sagði hún einnig að frekari
rannsókna væri þörf. Vildi hún að
segulómunin yrði endurtekin með
sömu einstaklingum eftir að ungl-
ingarnir í yfirþyngd hefðu lést. Þá
væri hægt að sjá hvort skaðinn væri
varanlegur eða ekki.
Offita ungmenna er sívaxandi
vandamál. Hefur hlutfall banda-
rískra barna og ungmenna í yfir-
þyngd þrefaldast síðan á áttunda
áratug síðustu aldar. Þá hefur offita
ungra barna einnig aukist. Sam-
kvæmt tölum frá Alþjóða heilbrigð-
ismálastofnuninni (WHO) voru 32
milljónir barna fimm ára og yngri
í yfirþyngd á heimsvísu. Árið 2016
var sú tala komin upp í 41 milljón.
Hér á Íslandi hefur offita einnig
farið vaxandi og er mun meiri en á
hinum Norðurlöndunum. Í rann-
sókn sem var gerð við Tæknihá-
skólann í Danmörku (DTU) og birt
árið 2017 kom í ljós að 21 prósent
Íslendinga glímdi við offitu og tæp-
lega 60 prósent væru í yfirþyngd. Til
samanburðar þá glímdu innan við
15 prósent íbúa á hinum Norður-
löndunum við offitu og undir 50
prósentum voru í yfirþyngd.
kristinnhaukur@frettabladid.is
Heilaskemmdir fylgi
offitu hjá unglingum
Ný rannsókn bendir til að bólgur sem geta myndast í heila of feitra unglinga
geti valdið skemmdum þar. Offitan hafi einnig áhrif á hormónabúskap
þeirra. Hlutfall bandarískra barna og ungmenna í yfirvigt í örum vexti.
Vísindamennirnir notuðu segulómtæki til að rannsaka heila unglinga. Þeir
telja að frekari rannsókna sé þó þörf á áhrifum offitu. NORDICPHOTOS/GETTY
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
sk
h
ön
nu
n
Loftslagssjóður var stofnaður á þessu ári og heyrir undir
umhverfis- og auðlindaráðherra. Hlutverk sjóðsins er
að styðja við nýsköpunarverkefni á sviði loftslagsmála
og verkefni sem lúta að kynningu og fræðslu um áhrif
loftslagsbreytinga. Rannís hefur umsjón með sjóðnum.
Boðið er upp á tvær styrktegundir og eru styrkirnir
veittir til eins árs:
• Styrkir til kynningar og fræðslu um loftslagsmál.
• Styrkir til nýsköpunarverkefna, ætlaðir meðal annars
til þess að styrkja rannsóknir og þróunarstarf í tengslum
við innleiðingu á nýjum loftslagsvænum tæknilausnum
og hönnun.
Umsóknarfrestur er til kl. 16:00 þann 30. janúar 2020.
Eingöngu er tekið við umsóknum í gegnum rafrænt
umsóknarkerfi Rannís. Ekki er tekið við gögnum eftir að
umsóknarfrestur rennur út.
Nánari upplýsingar og reglur um sjóðinn er að finna
á www.rannis.is
Loftslagssjóður
Umsóknarfrestur til 30. janúar 2020
Blaðið í dag og safn eldri blaða á frettabladid.is
TÆKNI
3 0 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R18 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
3
0
-1
1
-2
0
1
9

0
4
:5
6
F
B
1
4
4
s
_
P
1
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
1
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
6
0
-D
0
8
4
2
4
6
0
-C
F
4
8
2
4
6
0
-C
E
0
C
2
4
6
0
-C
C
D
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
4
4
s
_
2
9
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K