Morgunblaðið - 21.09.2019, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2019
Það er svolítið út-
breiddur misskilningur
meðal hógværra og
dómmildra manna að
meirihluta borg-
arstjórnar hafi óvart
orðið á í messunni þeg-
ar kemur að umferð-
aröngþveitinu í Reykja-
vík. Hitt er öllu nær að
þessi meirihluti stefnir
markvisst og meðvitað
að því að lama reykvískt samfélag
með árásum á samgöngukerfið. Oft
hafa innrásarherir lamað samfélög
með því að gera samgöngukerfi
þeirra óvirk. En hitt er einsdæmi að
yfirvöld ráðist gegn eigin þegnum og
samfélagi með slíkum hætti og heimti
um leið af þeim æ hærri skatta og
álögur til að framkvæma skemmd-
arverkin.
Aðför gegn borgarbúum
Ástæðan fyrir þessari alvarlegu
aðför gegn borgarbúum og samfélagi
þeirra felst í þeirri skoðun meirihluta
borgarfulltrúa að ef borgarbúar þurfi
á annað borð að vera að þvælast á
milli staða innan borgarmarkanna
eigi þeir að hjóla á reiðhjólum eða
ferðast með almenningsvögnum –
ekki aka á eigin bifreiðum. Lang-
flestir borgarbúar hafa hins vegar
tekið einkabílinn fram yfir reiðhjól og
strætisvagna af ýmsum augljósum
ástæðum og fyrir það val er nú verið
að refsa samfélaginu í heild.
Tvær ólíkar stefnur
Nú hefur það lengi
verið skoðun borgar-
fulltrúa úr öllum
stjórnmálaflokkum að
það væri mikið til vinn-
andi að gera hjólreiðar
og ferðir með almenn-
ingsvögnum að svo
raunhæfum kostum að
fleiri veldu þá sam-
gönguhætti. Þetta er
stefna okkar sjálfstæð-
ismanna. En hún er allt
önnur en stefna núverandi meiri-
hluta. Við viljum bæta alla sam-
gönguhætti og hafa óbein áhrif á
frjálst val einstaklinga með því að
gera almenningssamgöngur að raun-
hæfari kosti fyrir mun fleiri en nú er.
Núverandi meirihluti vill hins vegar
þvinga borgarbúa úr fjölskyldubílum
sínum og yfir í almenningsvagna með
því að skapa umferðaröngþveiti. Okk-
ar stefna snýst um uppbyggingu,
framfarir og frjálst val – þeirra stefna
um niðurrif, nýjar álögur og þving-
anir.
Skipulagðar umferðartafir
Þetta er ekki innantómur pólitísk-
ur áróður heldur raunsönn lýsing á
samgöngustefnu meirihlutans undan-
farin ár. Lítum á nokkur dæmi.
1. Borgarstjórnarmeirihlutinn
gerði tíu ára samgöngusamning við
ríkið árið 2012 þar sem Reykjavík af-
salaði sér einum milljarði á ári hverju
frá ríkinu, í stofnbrautaframkvæmdir
í tíu ár. Þess í stað fékk Reykjavík-
urborg fjölgað strætisvögnum sem
aftur átti að fjölga farþegum með al-
menningsvögnum úr 4% í a.m.k. 8%.
Nú þegar sjö ár eru liðin af samn-
ingstímanum hefur notkun einkabíla
aukist nokkuð en hlutfall farþega
með strætisvögnum er enn 4%. Þessi
misheppnaða tilraun hefur því hing-
að til kostað Reykvíkinga sjö millj-
arða, án árangurs. Á síðasta borgar-
stjórnarfundi var tillaga frá minni-
hlutanum um að segja upp þessum
ólánssamningi felld af meirihlutan-
um.
2. Borgarstjórnarmeirihlutinn hef-
ur ætíð verið andsnúinn Sundabraut
sem þó hefur verið talin ein allra arð-
bærasta vegaframkvæmd sem ráðist
yrði í hér á landi og myndi létta mjög
á umferðarþunga um Ártúnsbrekku.
Höfðabakka og Gullinbrú.
3. Á síðasta borgarstjórnarfundi
fluttum við sjálfstæðismenn tillögu
um sveiganlegri starfstíma stofnana
og skóla í því skyni að draga úr álags-
toppum í umferðinni. Þeirri tillögu
var hafnað af meirihlutanum.
4. Í samgöngusamningnum frá
2012 var farið í algjört fram-
kvæmdastopp við nauðsynleg sam-
göngumannvirki í Reykjavík, þar
með talin mislæg gatnamót við
Reykjanesbraut/Bústaðaveg, en þær
framkvæmdir voru þá taldar brýn
nauðsyn á allra næstu árum. Vega-
gerðin hefur nú beðið með fjármuni í
þessa framkvæmd í nokkur ár en
meirihlutinn hefur hingað til komið í
veg fyrir þessa mikilvægu fram-
kvæmd.
5. Hinn 3. september sl. lögðum við
sjálfstæðismenn fram tillögu í borg-
arstjórn um nýjar ljósastýringar og
snjallvæðingu í umferðarstýringu.
Núverandi ljósastýring í höfuðborg-
inni er löngu orðin úrelt og hvergi
notuð í borgum þeirra nágrannaríkja
sem við berum okkur saman við. Ný
tækni á þessu sviði kostar um 1,5
milljarða en hún myndi líklega stytta
biðtíma ökutækja um 50% að mati
sérfræðinga. Samtök iðnaðarins hafa
svo bent á að ef umferðartafir í höfuð-
borginni minnkuðu um 15% með
nýrri ljósastýringu myndi það skila
80 milljarða króna ábata fyrir fyrir-
tæki og heimili í Reykjavík á nokkr-
um árum. Þetta er því augljóslega
fljótvirkasta og ábatasamasta lausnin
í að draga úr umferðaröngþveitinu í
Reykjavík. Ekki ætti að koma á óvart
að meirihlutinn felldi þessa tillögu
okkar sjálfstæðismanna.
6. Við sjálfstæðismenn höfum á
undanförnum árum komið með til-
lögur um göngubrýr og undirgöng,
t.a.m. á Miklubraut við Klambratún
og Stakkahlíð og við Hringbraut við
Bræðraborgarstíg, en þeim hefur öll-
um verið hafnað.
Tvær óvissuferðir
Borgarstjórnarmeirihlutinn hefur
því ekki einungis samið af Reykvík-
ingum allar nauðsynlegar fram-
kvæmdir við samgöngumannvirki í
heil sjö ár. Hann hefur þrásinnis
hafnað allri viðleitni til að draga úr
umferðarvandanum. Þann vanda ber
að rekja til samgöngusamningsins
sem gerður var árið 2012. Sá samn-
ingur er fyrri óvissuferðin í boði Dags
B. Eggertssonar borgarstjóra. Af-
leiðingar hennar eru umferðartafir
og bílaraðir sem jaðra við neyðar-
ástand. Hún hefur stóraukið svifryks-
og loftmengun, tekur nú tímaskatt af
vegfarendum sem nemur heilli vinnu-
viku á ári á hvern íbúa, leggur síauk-
inn umframkostnað á fyrirtæki og
þjónustu sem aftur hækkar verðlag,
dregur úr viðbragðshraða sjúkra-,
slökkvi- og lögreglubifreiða og beinir
í síauknum mæli gegnumakstri um
íbúðarhverfi þar sem börn eru að leik
eða á leið í skóla.
En nú er boðið upp á seinni óvissu-
ferðina. Henni er lýst með nýyrðinu
borgarlína. Enginn veit hvað það
merkir og hún á ekki að koma til
fullra framkvæmda fyrr en árið 2040.
Í þokkabót er hún ekki talin munu
leysa þann umferðarvanda sem hún á
að leysa samkvæmt ráðgjafarfyrir-
tækinu Cowi sem vann þetta verk-
efni. Aðeins eitt er víst um þá óvissu-
ferð: Reykvíkingar munu bera
skaðann af henni, eins og hinni fyrri,
og þeir munu borga brúsann, enn og
aftur.
Eftir Mörtu
Guðjónsdóttur » Okkar stefna snýstum uppbyggingu,
framfarir og frjálst
val – þeirra stefna um
niðurrif, nýjar álögur
og þvinganir.
Marta Guðjónsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Samgöngumál þvingun eða valfrelsi
Á fjórða áratug síðustu aldar kom
út bók eftir tékkneska rithöfund-
inn Capek sem hét Salamöndr-
ustríðið og var hrollvekja í vís-
indasögustíl.
Þar segir frá þróuðum sala-
möndrum sem eru notaðar í vinnu
við perlurækt á Súmötru en færa
sig upp á skaftið með vaxandi
þroska, fjölga sér ótakmarkað og
heimta að síðustu jörðina fyrir sig.
Þá verður stríð og mannkynið lýt-
ur í lægra haldi.
Mér datt þessi gamla saga í hug
þegar sagt var frá kaupum ríkis-
ins á eyðijörð í eyðifirði fyrir aust-
an. Verðið var reyndar hlægilegt
og hefði ekki þurft tvö ráðuneyti
til, en hvað um það. Aðalkosturinn
við þessa jörð átti að vera að þar
fyndust nær engar menjar um
mannlega vist!
Mikið virðast sumar mann-
eskjur hatast við þessa vesælu
dýrategund, mannskepnuna. Nátt-
úran á að njóta vafans, ísbirni skal
friða, tala ekki um hvali. Fossar
skulu renna óáreittir í hafið og
hverir sóa orku sinni til einskis.
Ef við gáum ekki að okkur
koma salamöndrurnar og taka
okkur. Verður þá jörðin að bætt-
ari?
Sunnlendingur
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Mannskepnunni ofaukið
Laufey Vilhjálmsdóttir fædd-
ist 18. september 1879 að Kaup-
angi í Eyjafirði. Foreldrar henn-
ar voru hjónin Vilhjálmur
Bjarnarson og Sigríður Þorláks-
dóttir.
Laufey lærði í Kvennaskólan-
um í Reykjavík í samtals fjóra
vetur (1893-1896 og 1989-1899)
og kenndi síðar við sama skóla.
Þá lærði hún í Kennaraháskól-
anum í Kaupmannahöfn 1902-
1903 og lauk þaðan kennaraprófi
1904.
Hún var einn stofnenda Kven-
réttindafélags Íslands árið 1907
og heiðursfélagi þar 1957. Hún
sat í fyrstu stjórn Lestrarfélags
kvenna. Í stjórn Landspítala-
sjóðsins frá stofnun hans 1916,
var í fyrstu framkvæmdastjórn
Mæðrastyrksnefndar 1928 og sat
í stjórn Kvennaheimilisins Hall-
veigarstaða. Hún var heiðurs-
félagi frá 1952 í Heimilisiðnaðar-
félagi Íslands. Hún var sæmd
riddarakrossi fálkaorðunnar.
Laufey gaf út Nýtt stafrófs-
kver í tveimur bindum 1908 og
1909 og lærðu öll börn að lesa
eftir stafrófskveri Laufeyjar þar
til Gagn og gaman kom út 1933.
Eiginmaður Laufeyjar var
Guðmundur Finnbogason heim-
spekingur. Þau eignuðust sex
börn en fjögur komust upp.
Laufey lést 29. mars 1960.
Merkir Íslendingar
Laufey Vilhjálmsdóttir
Fyrir 40-50 árum
voru keðjubréf mjög í
tísku hér á landi. Þau
snerust um að hverjum
þeim sem sent var bréf
var uppálagt að senda
sex bréf til útvalinna,
þ.e. sexfalda fjöldann,
hverjum þeirra var
sömuleiðis falið að
senda sendandanum
t.d. eina rauðvínsflösku
og ef keðjan rofnaði
ekki þá gátu þeir fyrstu margfaldað
það sem þeir höfðu lagt í púkkið.
Mjög mörgum þótti þessi keðjubréf
afspyrnuheimskuleg aðferð til þess
að ávaxta sitt pund enda rofnuðu
keðjurnar flestar fljótt, þrátt fyrir
það höfðu alltaf einhverjir nokkuð
upp úr krafsinu.
Hef stundum velt því fyrir mér
hvort aðferðin hafi í raun verið svo
heimskuleg; er hún ekki bara í
grunninn sú sama og við rekum nú-
tímasamfélag samkvæmt? Nútíma-
samfélag byggist á stöðugt auknum
hagvexti, þ.e. að sú keðja má hvergi
bresta svo hagvaxtarmarkmiðin fari
ekki út um þúfur, en það er líkt farið
með þá keðju og keðjubréfin að enda-
laus aukning er ekki fær, allt tekur
víst enda, líka auðlindir jarðar sem
við göngum mjög hratt á.
Göngum hratt á
auðlindir jarðar
Samkvæmt opinberum gögnum
hafa jarðarbúar frá árinu 1970 gengið
á auðlindir jarðar þannig að ár hvert
hafa þeir notað meira en jörðin gefur
af sér á því ári. Á árinu 2016 tókst
okkur að éta upp auðlindir þess árs 8.
ágúst, eða þegar aðeins um 3⁄5 hlutar
þess voru liðnir. Hvaða nafngift ætli
bóndi úti í sveit hefði fengið ef hann
hefði verið búinn með vetrarforðann,
þ.e. orðinn heylaus, þegar 3⁄5 hlutar
vetrar voru liðnir? Hann hefði verið
kallaður búskussi og átt nafnbótina
með rentu. Eitt hefur þó hagvaxt-
arkeðjan umfram keðjubréfin, enda
fundin upp af sérfræðingum, eða það
að þegar henni ætlað
hráefni er uppurið þá er
bara tengt við næsta
skammt og síðan koll af
kolli. Þessi aðferð gæti
verið sótt til BNA en
þekkt er þar á bæ að
þegar sér til botns í rík-
iskassanum þá eru bara
dollaraprentvélarnar
ræstar og fyllt á kass-
ann eftir þörfum.
Hvaða nafnbót
hæfir þeim?
Hvaða nafn eigum við að gefa öll-
um sérfræðingunum sem eru búnir
að stýra heiminum á þann stað sem
hann er á nú? Held að búskussi dragi
skammt. Hingað erum við komin
þrátt fyrir alla sérfræðingana með
dr.-nafnbæturnar í löngum bunum og
þrátt fyrir að heimurinn státi af mik-
illi almennri menntun a.m.k. hins
vestræna heims og um leið þeirra
sem tekið hafa afdrifaríku ákvarð-
anirnar sem hafa leitt okkur þangað
sem við erum, þá hafa þær ekki verið
teknar af menntunarlausum búskuss-
um upp til sveita né óupplýstum fiski-
mönnum, hvað þá illa læsum íbúum
hinna svokölluðu þróunarlanda. Nei,
þær hafa verið teknar af hinum há-
menntaða aðli sem telur sig allt vita
og geta allt en getur lítið annað en
upphafið sjálfan sig á grundvelli ætl-
aðra hæfileika sem almenningur og
stjórnmálamenn hafa fallið fyrir.
Flutningar undirbúnir
Fyrir skemmstu var sýndur þáttur
í sjónvarpinu um geimrannsóknir
sem snerust um að koma á loftbrú
milli jarðarinnar og Mars. Tekið var
fram að að þessu verkefni ætti einka-
framtakið að koma til þess nú að flýta
framkvæmdunum þannig að við íbúar
jarðarinnar gætum komið okkur héð-
an í tæka tíð áður en okkur tekst end-
anlega að gera út af við allt líf hér á
jörðu en með óbreyttri ráðgjöf fræð-
inganna sem telja það forsendu hag-
sældar að hagvöxturinn vaxi nú sam-
kvæmt þegar útpældri stígandi ár frá
ári má búast við eyðingu alls lífs á
hnettinum okkar innan ekki margra
árhundraða.
Í áætlun gáfumanna við að bjarga
mannkyninu yfir á næstu eyju, þ.e.
Mars, gleymdist bara að sá hnöttur
virðist óbyggilegur a.m.k. okkur
mönnunum. Skítt með það að gáfu-
mennirnir setja bara í gang enn eitt
rannsóknarteymið til þess finna hag-
kvæma leið til búsetu á Mars, þeim
verður tæpast skotaskuld úr því að
sannfæra einfalda stjórnmálamenn
og vel menntaðan almenning um
ágæti þeirrar áætlunar.
Hverjir eru bestu þegnarnir?
Þegar ég var að alast upp í sveit-
inni fyrir norðan var samfélaginu
gjarnan skipt upp í nokkra hópa. Það
var gjarnan talað um dugn-
aðarforkana og þá með framtakssem-
ina sem voru sífellt að baksa í ein-
hverjum framkvæmdum. Til þessara
manna litum við upp, töldum þá burð-
arása samfélagsins, einstaklinga sem
aðrir ættu að líta upp til. Menn af
þessu tagi völdust gjarnan til forystu
hver í sínu sveitarfélagi og gerðu sín-
um byggðarlögum margt gott mælt á
mæliprik hagvaxtar og þenslu. Síðan
voru aðrir sem höfðu hægara um sig,
fóru gjarnan að ráði fugla himinsins
sem létu sér nægja sorg og gleði hvers
dags vegna þess að komandi dagar
mundu koma með sína sorg og gleði
sem nægjanlegt væri að taka tillit til
þegar þær gerðu vart við sig. Þessir
einstaklingar þóttu nú ekki merkilegir
pappírar, voru flokkaðir í hópi með
auðnuleysingjum og letingjum sem
voru taldir baggar á samfélaginu.
Af ætluðum gáfu-
mönnum þessa heims
Eftir Helga Laxdal » Þegar ég velti
þessum málum fyrir
mér kemur Galdra-
Loftur oft í hugann
og spurningin hver
muni nú slá í bjölluna.
Helgi Laxdal
Höfundur er vélfræðingur og
fyrrverandi yfirvélstjóri.
punkta60@gmail.com