Morgunblaðið - 21.09.2019, Side 51

MENNING 51
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. SEPTEMBER 2019
AF MYNDLIST
María Hilmarsdóttir
majahilmars@gmail.com
Sýningu Frist-listasafnins íNashville á frönskum ogbreskum meistaraverkum í
einkaeign hinnar efnuðu Mellon-
fjölskyldu lauk nýverið en verkin
eru venjulega til sýnis á Virginia
Museum of Fine Arts en hafa verið
á sýningarferð um Bandaríkin. Á
meðal þessara verka eru mörg fræg
verk impressjónista og póst-
impressjónista, máluð í Frakklandi
á síðari hluta 19. aldar – má þar
nefna verk eftir meistarana Monet,
Picasso, Degas og Van Gogh.
Eins og alltaf þegar verk stór-
stjarna listasögunnar eru til sýnis
drífur að mikinn mannfjölda til að
njóta framlags þeirra. Sýning Frist-
safnsins á verkum Mellons-
fjölskyldunnar var mjög vel gerð í
alla staði enda er safnbyggingin og
sýningarrýmið hrífandi og gaman
að ganga um og skoða það sem er í
boði fyrir sýningargesti.
Impressjónistaverk eru oft smá
að stærð, máluð í léttum og björt-
um litum, sett á strigann með sjá-
anlegum hröðum penslastrokum
sem byggja upp lausleg óskýr form,
munstur og blæbrigði. Því þarf
áhorfandinn að hafa tækifæri til að
nálgast verkin og taka betur inn
hvernig listmálarinn skapaði verkið.
Aðferðir málarans við að koma
málningu á strigann, uppsetningu
og uppbyggingu myndformsins,
ásamt öðrum áhugaverðum tækni-
atriðum, þarf að skoða úr nálægð
og svo stíga frá verkinu til að leyfa
auganu að nema smám saman
munstur, létt form og liti og láta
þetta allt renna saman í eina þekkj-
anlega heild.
Venjulegt líf í stað hetjudáða
Myndefni impressjónista voru
mun persónulegri en það sem áður
hafði verið vinsælt. Í stað stórverka
um hetjudáðir og sögulega atburði
máluð í klassískum akademískum
stíl völdu impressjónistar oft hið
venjulega líf millistéttarinnar og
borgarbúa og daglegt umhverfi
þeirra sem myndefni. Í raun var
allt myndefni þess virði að mála.
Þessar áherslur á hið venjulega
líf og persónulegt umhverfi má
finna í verki Berthe Morisot,
„Jeune femme arrosant un
arbuste“, sem sýnir systur list-
málarans á svölunum á heimili fjöl-
skyldunnar að vökva blómarunna.
Hér er áherslan á að sýna einfalt
myndefni um frekar óspennandi
húsverk sem örugglega var unnið á
hverjum degi á heimili Berthe
Morisot.
Aðskilin lífi almennings
Eins og svo mörg verk máluð af
Morisot þá er hér blanda af per-
sónulegu rými listakonunar og rými
sem erfitt var að nálgast sem kven-
maður á þessum tíma. Sjónarhornið
sýnir bak systur Morisot á svöl-
unum frá rými sem er innanhúss.
Þetta rými er gagnstætt því rými
sem snýr út á við sem áhorfandinn
sér í fjarlægð þegar horft er yfir
svalahandriðið. Það er almennings-
rýmið í borginni sem er fyrir utan
heimilið. Rýmið á svölunum markar
þann punkt þar sem skilin á milli
persónulegs rýmis systur hennar og
borgarlífsins myndast. En þó að
fígúran sé úti á svölunum og sjái
yfir borgina er hún ennþá aðskilin
lífi almennings í borginni af svala-
handriði, sem og hæðinni sem sval-
irnar eru í og virka sem varnarmúr.
Náið og persónulegt
Mörg verk Morisot birta um-
hverfi og myndefni þar sem listmál-
arinn og módelið hennar voru yfir-
leitt ekki beinir þátttakendur
heldur fylgdust með úr fjarlægð.
Oft notaði Morisot grindverk, svalir
og garða til að afmarka rýmið á
milli umhverfisins sem hún og
Fylgst með úr fjarlægð
Ljósmynd/Virginia Museum of Fine Arts
Vökvun „Jeune femme arrosant un arbuste“ eftir Berthe Morisot, eða „Ung kona vökvar blómarunna“, frá 1876.
myndefni hennar fyllir og almenn-
ingsrýmisins og mannlífs borgar-
innar. Í staðinn fyrir að mála mynd
af hinu iðandi mannlífi í París festi
Moriset á striga náið persónulegt
fjölskyldulíf og sambönd úr sínu
eigin daglega umhverfi, án allrar
formlegrar stífni.
Mörg verk hennar sýna konur og
börn úr fjölskyldunni og hennar
nánasta umhverfi. „Jeune femme
arrosant un arbuste“ sýnir vel þetta
óformlega og afslappandi augnablik
sem hún náði svo vel að grípa, þar
sem náin tengsl og persónulegt
andrúmsloft og umhverfi eru í
fyrirrúmi.
Nýjar áherslur og aðferðir
Í þessu verki má vel sjá margar
nýjar áherslur og aðferðir sem im-
pressjónistar komu með. Uppbygg-
ing myndefnisins er mjög óformleg.
Áhorfandinn sér í bakið á Edmu,
systur Morisot, þar sem hún heldur
uppi pilsfaldinum á síða hvíta morg-
unkjólnum sínum í hægri hendi og í
vinstri hendi heldur hún á könnu og
vökvar blómarunna. Kjóllinn er í
raun aðaláherslupunkturinn og tek-
ur upp mikinn hluta myndrýmisins.
Hann er málaður með hröðum laus-
legum strokum sem byggja upp út-
línur og litablæbrigði. Djörf blanda
af ljósum litum skapar í raun þenn-
an hvíta kjól og hjálpar til við að
undirstrika lauslegt formið, hreyf-
ingu og leggur áherslu á sambland
ljóss og léttra skugga um mynd-
flötinn.
Hvergi skarpar línur
Grænar lausar strokur skapa
blómarammann og blómapottinn
sem fylla út myndrýmið og afmarka
svæðið næst okkur á vinstri hönd
og ljósir litir með lauslegum strok-
um og formum sýna rýmið fjær
okkur þar sem daufar útlínur hús-
þaka borgarinnar og himinsins birt-
ast í fjarlægð. Hvergi finnast
skarpar línur eða þung form heldur
eru allar útlínur forma og munstra
óskýrar og lauslega skapaðar.
Sterkir litir eru notaðir sparlega til
að draga áhorfandann inn og hjálpa
auganu við að finna nokkra fasta
punkta til að staldra við. Hér sést
rauður litur fyrir nokkur blóm
vinstra megin og fána í fjarlægð.
Svartur litur mótar einmitt slaufu
um hálsinn og skó Edmu. Hér er
engin áhersla á að sýna formlegt
eða raunsæisportrett af Edmu held-
ur frekar ná að grípa og festa þessa
fallegu morgunstund á striga –
dagsljósið, hreyfinguna, kjólinn,
rýmið á svölunum og svo útsýnið
frá svölunum yfir Parísarborg.
Ein af þeim stóru
Það er heilmargt annað sem er
merkilegt í þessu litla „venjulega“
verki og hér er vísir að ýmsum
framförum og nýsköpun í myndlist,
breytingum í samfélaginu sem og
að undirstrika heilmikinn kynja-
mismun á meðal listafólks á þessum
tíma. Berthe Morisot er talin ein af
stóru nöfnunum í hópi impressjón-
ista og póst-impressjónista og verk
hennar eru til sýnis á mörgum
helstu söfnum heims. Hún fékk
stuðning heiman frá til að læra
myndlist, lærði hjá Corbet, vann
mikið með listamanninum Edouard
Manet og var gift Eugène Manet,
bróður Manets. Hún sýndi reglu-
lega verk á sýningum impressjón-
ista og naut virðingar innan hóps-
ins. Starfsframi Morisot sýnir vel
að á þessum tíma höfðu kven-
listamenn mun betri tækifæri en
áður þótt enn væri heilmikill munur
á kynjunum. Impressjónismi ýtti
undir margar framfarir og staðfesti
rétt listafólks til að velja mynd-
efnið. Að geta valið sitt myndefni
breytti einnig heilmiklu í listnámi,
framgangi og starfsframa lista-
kvenna.
Höfundur er listsagnfræðingur
og háskólakennari hjá Belmont
University í Nashville, TN.
companyskringlanverslunin.companysKringlan
Nýjar haustvörur frá