Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 18

un (WHO, 2016). WHO (2016) segir um þessa
skilgreiningu að hún sé víðtæk og gefi til kynna að
unnt sé að afstýra lyfjamistökum á ýmsum stigum.
Lyfjaumsýsla hjúkrunarfræðinga
Lyfjaumsýsla er flókið ferli sem skipta má í undir-
búning, tiltekt, gjöf og skráningu og er mikilvægur
þáttur í meðferð og umönnun sjúklinga. Stór hluti
lyfjaumsýslu og eftirlit með lyfjaumsýslu er í hönd-
um hjúkrunarfræðinga (Cheragi o.fl., 2013; Helga
Bragadóttir o.fl., 2010). Hlutverk hjúkrunarfræð-
inga og ábyrgð í lyfjaumsýslu felst í að taka til lyf
sem læknir hefur ávísað, gefa sjúklingi lyfin, fylgj-
ast með verkun og aukaverkunum þeirra, meta ár-
angur og skrá lyfjagjöfina (Al-Shara, 2011; Helga
Bragadóttir o.fl., 2010). Framkvæmd lyfjaumsýslu
innan heilbrigðisþjónustunnar krefst samvinnu
lækna, hjúkrunarfræðinga og lyfjafræðinga. Lyfja-
umsýsluferlið hefst þegar læknirinn ávísar lyfinu
og lýkur þegar hjúkrunarfræðingurinn gefur sjúk-
lingnum lyfið, fylgist með verkun þess og skráir
lyfjagjöfina. Hjúkrunarfræðingurinn er síðasti
hlekkurinn í ferlinu og er ábyrgur fyrir lyfjagjöf-
inni (Karavasiliadou og Athanasakis, 2014).
Öryggi við lyfjaumsýslu
Eitt af mikilvægustu hlutverkum í heilbrigðisþjón-
ustunni er að koma í veg fyrir lyfjamistök og stuðla
að auknu öryggi (Cheragi o.fl., 2013). Hjúkrun-
arfræðingar gegna veigamiklu hlutverki við að
tryggja öryggi í lyfjameðferð sjúklinga. Ástæðan er
sú að hjúkrunarfræðingar annast framkvæmd á
lokastigi í lyfjaferlinu og geta gengið úr skugga um
hvort lyfi sé rétt ávísað og skammtað áður en sjúk-
lingurinn tekur það. Hjúkrunarfræðingar bera því
umtalsverða ábyrgð á lyfjagjöfinni. Að saman-
lögðu sést glöggt að hjúkrunarfræðingar eru síðasti
hlekkurinn í öryggisneti spítalans þegar kemur að
lyfjaumsýslu og geta komið í veg fyrir lyfjamistök
(Elliot og Liu, 2010; Karavasiliadou og Athana-
sakis, 2014).
Við lyfjaumsýslu fylgja hjúkrunarfræðingar víða
ákveðnum vinnuleiðbeiningum sem gjarnan eru
auðkenndar með táknum sem kallast R-in 5 (e. five
rights). Þessi tákn eiga að tryggja öryggi við lyfja-
umsýslu og merkja: réttur sjúklingur, rétt lyf, réttur
skammtur, réttur tími og rétt gjafaleið (Elliot og
Liu, 2010; Kim og Bates, 2013). Rætt hefur verið
hvort R-in 5 dugi til að tryggja örugga lyfja-
umsýslu (Tang o.fl., 2007). Á síðasta áratug hafa
til viðbótar við R-in 5 komið inn fleiri viðmið eins
og R-in 6, R-in 7 og R-in 9. Þá er bætt við réttri
skráningu, réttu formi og blöndun, réttri ástæðu/
réttum fyrirmælum og réttum viðbrögðum. Mark-
miðið með þessu er að tryggja öryggi við lyfja-
umsýslu og draga úr lyfjamistökum (Elliot og Liu,
2010).
Eitt af meginverkefnum Landspítala undanfarin
ár er lyfjaöryggi. Markmið verkefnisins er að 100%
lyfjagjafa séu örugg ásamt því að innleiða R-in 6 til
að auka öryggi við lyfjaumsýslu. Meðal aðgerða
eru umbætur á lyfjaherbergjum og breytt verklag á
lyfjagjöfum án fyrirmæla. Hluti af þessu verkefni
felur í sér áform um að innleiða svokallað „closed
loop medication system“ (Landspítali, 2015). Í
þessu kerfi eru öll lyfjafyrirmæli rafræn og kerfið
felur í sér notkun á strikamerki við lyfjagjafir til
að auðkenna sjúklinginn áður en hann fær lyfið.
Markmiðið með þessu kerfi er að auka öryggi og
fækka lyfjamistökum (Henneman o.fl., 2012).
Hversu algeng eru lyfjamistök?
Í yfirlitsrannsókn Keers og félaga (2013) um lyfja-
mistök í heilbrigðisþjónustunni kom í ljós að lyfja-
18 Tímarit hjúkrunarfræðinga
Hjúkrun 2017: Fram í sviðsljósið