Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 21

Landspítala. Niðurstöður sýndu að hjúkrunar -
fræðingar verða fyrir tíðum truflunum og töfum í
vinnu sinni, t.d. voru tíð skipti á milli vinnuflokka
og vinnuathafna hjá hjúkrunarfræðingum, tíð rof
á vinnu og tíðar hreyfingar milli staða. Jafnframt
sýndi rannsóknin að hjúkrunarfræðingar beina at-
hygli sinni að nýjum viðfangsefnum að meðaltali
175 sinnum á vakt. Að meðaltali fóru 16,9% af
vinnutíma hjúkrunarfræðinga í lyfjaumsýslu og
var vinna þeirra rofin að meðaltali 11,4 sinnum
(Sigrún Gunnarsdóttir og Helga Bragadóttir, 2012).
Rannsókn Kosits og Jones (2011) leiddi í ljós að
truflanir við lyfjaumsýslu voru 27,5% (N=55) af
samtals 200 truflunum í allt að 60 klukkustundir
og var önnur algengasta ástæða truflana. Hafa
verður í huga að truflanir og tíð rof á vinnu hjúkr-
unarfræðinga við lyfjaumsýslu ógnar ekki eingöngu
öryggi sjúklinga heldur auka þær einnig vinnuálag
(Sigrún Gunnarsdóttir og Helga Bragadóttir, 2012;
Tang o.fl., 2007; Westbrook o.fl., 2010).
Mikið álag getur haft þær afleiðingar að hætta
á mistökum verður meiri, meðal annars vegna
þreytu (Petrova, 2010). Í þversniðsrannsókn Fathi
og félaga (2017), þar sem 500 hjúkrunarfræðingar
á sjö kennslusjúkrahúsum svöruðu spurningalista,
kom í ljós að helsta orsök lyfjamistaka var þreyta
vegna óhóflega langs vinnutíma og skipulags
vakta vinnu. Í þversniðsrannsókn Mahmood og
fleiri (2011), þar sem 84 hjúkrunarfræðingar
svöruðu spurningalista um hvað í umhverfinu gæti
leitt til lyfjamistaka, kom fram að helstu orsakir
lyfjamistaka reyndust yfirvinna, streita og þreyta
70,2% (N=59) og hátt hlutfall hjúkrunarfræðinga
á hvern sjúkling eða í 66,7% (N=56) tilfella. Eins
og að ofan greinir tengist vinnuálag mörgum atrið-
um í starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga. Þar á með-
al eru mönnun, nýtt og óreynt starfsfólk, lélegt vinnu-
umhverfi, þrengsli, skortur á fullnægjandi skipulagi
í verkferlum, truflun, þreyta, áreiti og hávaði í um-
hverfinu, streita og langur vinnutími (Karavasiliadou
og Athanasakis, 2014; Kim o.fl., 2011; Tang o.fl.,
2007). Tafla 2 sýnir ýmis atriði í starfsumhverfi
hjúkrunarfræðinga sem geta leitt til lyfjamistaka.
Tegundir lyfjamistaka
Algengar tegundir lyfjamistaka eru að gefinn sé
rangur skammtur eða rangt lyf, tímasetning sé
röng, rangur sjúklingur fái lyfið og að lyf sé ekki
gefið svo eitthvað sé nefnt (Cheragi o.fl., 2013;
Kim o.fl., 2011; Pham o.fl., 2011), sjá töflu 3.
Rannsókn Pham o.fl. (2011), þar sem skoðaðar
voru 13.932 tilkynningar um lyfjamistök á fjög-
urra ára tímabili, sýndi að í 18% tilfella var rangur
skammtur og 11% tilfella lyf ekki gefið og 4,4%
tilfella lyf gefið röngum sjúklingi. Rannsókn Song
og félaga (2008), sem snerist um 1278 tilkynningar
um lyfjamistök á þriggja ára tímabili, sýndi að í
36,5 tilfella var gefinn rangur skammtur og 16,7%
tilfella rangt lyf.
Í rannsókn Berdot o.fl. (2012) var fylgst með
28 hjúkrunarfræðingum sem sinntu 108 sjúk-
lingum. Rannsóknin leiddi í ljós að algengasta teg-
und lyfjamistaka fólst í rangri tímasetningu
lyfja gjafar eða í 72,6% tilfella og að lyf var ekki
gefið í 14% tilfella. Í rannsókn Härkänen o.fl.
Tímarit hjúkrunarfræðinga 21
Lyfjamistök og starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga
Tafla 2. Áhrifaþættir í starfsumhverfi og orsaka-
þættir sem geta leitt til lyfjamistaka
Orsakir Skýringar
Sinnuleysi/Vanræksla Truflanir
Þreyta og streita
Langur vinnutími
Yfirfara ekki flóknar lyfjagjafir
Ófullnægjandi verkferlar
Vinnuálag Mikið veikir og krefjandi sjúklingar
Fáir hjúkrunarfræðingur miðað við
fjölda sjúklinga
Samskiptavandama l
Samsetning mannafla ekki góð og
ófullnægjandi heildarmönnun á deild
Tímaskortur
Þrengsli og hávaði
Vanþekking á lyfjum Nýtt lyf/lyfjaform
Lyf með svipuð heiti/áþekkar umbúðir
Sjaldgæft lyf
Nýtt/óreynt starfsfólk Nýútskrifaðir hjúkrunarfræðingar
Reynsluleysi starfsfólks
Skortur a verklegri færni
Að þekkja ekki ástand Nýr sjúklingur
sjúklings Breytingar á ástandi sjúklings
Flókin lyfjafyrirmæli Ólæsileg og óskýr lyfjafyrirmæli
Ófullnægjandi samskipti
Rangtúlkun á lyfjafyrirmælum
Tafla 3. Yfirlit yfir algengar tegundir lyfjamistaka
Rangur skammtur
Rangt lyf
Rangur sjúklingur
Lyf ekki gefið
Rangur tími
Lyfið gefið á rangan hátt