Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Blaðsíða 32

Ástæða þess að ég er að skrifa um sjúklinga með
skorpulifur er sú að þeir hafa mikla þörf fyrir
stuðning í sínum veikindum. Það er mín reynsla
eftir að hafa starfað á Landspítala í þrjá áratugi og
síðastliðin þrjú ár á göngudeild meltingar. Melt-
ingarfærasérfræðingar á Landspítala stýra meðferð
þessa sjúklingahóps og þeir hafa kennt mér margt
um lifrarsjúkdóma. Mig langar að koma einhverj-
um af þessum fróðleik til þeirra sem áhuga hafa.
Skorpulifur
Skorpulifur er lokastig margvíslegra lifrarsjúk-
dóma. Sjúklingum með skorpulifur hefur fjölgað á
síðustu árum á Íslandi. Rannsókn frá 2013 á
skorpulifrartilfellum á Íslandi 2010-2013 sýnir
nýgengi vera 10,3 tilfelli á 100.000 íbúa og er það
fjölgun hér á landi. Alls greindust á þremur árum
99 tilfelli og af fylgikvillum höfðu 53 (54%) enga,
37 (37%) vökvasöfnun í kviði, 13 (13%) lifrar-
heilakvilla, 9 (9%) blæðingar frá æðagúlum og 7
(7%) höfðu lifrarfrumukrabbamein. Aðrir fylgi-
kvillar voru sjaldgæfari (Sigurjón Ragnar Rögn-
valdsson, 2014). Hægt er að meðhöndla fitulifur,
veirulifrarbólgu, ofnæmislifrarbólgu og áfengislifr-
arbólgu áður en sjúklingurinn fær skorpulifur.
Þegar skorpulifur greinist er það ástand yfirleitt
óafturkræft. Greiningin fer fram með lifrarástungu
eða myndgreiningarrannsóknum auk blóðrann-
sókna, s.s. lifrarprófa og klínískrar skoðunar um
starfshæfni lifrar og einnig fylgja oft ýmsir lífshættu-
legir fylgikvillar (Sigurður Ólafsson o.fl., 2015).
Rannsóknirnar, sem ég studdist við í meistara-
ritgerð minni um skorpulifrarsjúklinga, voru frá
sjö löndum og ég einbeitti mér að einkennum,
lífsgæðum og þjónustu við þessa sjúklinga. Helstu
einkenni, sem sjúklingarnir í rannsóknunum höfðu,
voru vökvasöfnun í kviði, þreyta, blæðingar, kláði,
svimi, lystarleysi og vöðvakrampar. Algeng ein-
kenni lifrarheilakvilla (e. hepatic encephalopaty)
voru breytingar á hegðun, einbeitingu, svefn-
mynstri og að viðbrögð urðu hægari. Jafnframt var
algengt að sjúklingar hefðu áhyggjur og kvíða og
fannst þeir missa stjórn á lífi sínu. Fram kom að
sjúklingar voru með margar endurkomur og óund-
irbúnar innlagnir á spítala vegna fylgikvilla. Alvar-
leiki sjúkdómsins, fylgikvillar og flókin meðferð
gaf vísbendingar um endurkomur. Lífsgæði þessa
sjúklingahóps voru verulega skert og héldust í
hendur við einkennaálag.
Eina lækningin við skorpulifur er lifrarígræðsla og
sumir sjúklingarnir eru ekki færir um að fara í
lifrarígræðslu vegna aldurs eða annarra sjúkdóma
og þurfa því að lifa með fylgikvillunum. Aðrir gera
sitt besta til að standast skilyrði sem sett eru til að
komast á ígræðslulistann ef orsökin er áfengis-
neysla, og þurfa yfirleitt að bíða, jafnvel mánuðum
saman eftir að komast í lifrarígræðslu til útlanda
(Derck o.fl., 2015). Meðan beðið er geta sjúkling-
32 Tímarit hjúkrunarfræðinga
Þurfa sjúklingar með skorpulifur á
hjúkrunarfræðingum að halda?
Anna Soffía Guðmundsdóttir
Algengustu fylgikvillar skorpulifrar eru:
Vökvasöfnun í kviði (ascites), portæðar-
háþrýstingur (portal hypertension), vannær-
ing, lifrarheilakvilli (hepatic encephalo-
pathy), sjálfsprottin sýking í kviðar hols -
vökva (spontant bakterial peritonitis) og
blæðingar frá æðahnútum í vélinda eða
maga. Einnig er hætta á lifrar- og nýrnaheil-
kenni (hepatorenalsyndrome) og lungna-
fylgikvilla
(Sigurður Ólafsson o.fl., 2015).