Morgunblaðið - 09.11.2019, Page 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. NÓVEMBER 2019
Nýverið hefur
sveitarstjórn Skútu-
staðahrepps, einnig
umhverfisnefnd svo
og náttúruvernd-
arnefnd Þingeyinga,
sent frá sér umsagnir
vegna hugmynda um
friðun Gjástykkis. Það
kom svo sem ekki
mikið á óvart að um-
sagnir nefndanna
beggja voru í þá veru
að friðlýsa bæri allt svæðið, a.m.k.
gagnvart jarðhitarannsóknum og
nýtingu. Umsögn sveitarstjórnar
var aðeins varfærnari. Það sem
kom mér meira á óvart var sá tónn
sem sleginn er gagnvart þeirri nýt-
ingu jarðhita í Þingeyjarsýslu sem
viðgengist hefur mislengi á nokkr-
um stöðum, einkum í Bjarnarflagi,
en einnig við Kröflu og nú á Þeista-
reykjum.
Umræddar ályktanir eru þannig
að mér þykir mikil ástæða til að
fara aðeins yfir og rifja upp hvern-
ig rannsóknir og nýting jarðhitans
í Mývatnssveit og grennd hafa haft
afgerandi áhrif á mannlíf í hér-
aðinu nú síðustu hálfa öld a.m.k.
Ég velti því fyrir mér hvar við
værum stödd hér í Þingeyjarsýslu
ef ekki hefði verið ráðist í rann-
sóknir á jarðhita Bjarnarflags upp
úr 1960, það leiddi til byggingar
Kísiliðjunnar, sem ekki hefði orðið
að veruleika nema vegna þess að
jarðhiti Bjarnarflags var nýttur.
Reykjahlíðarþorp hefði ekki orðið
til, Kísilvegur hefði ekki verið lagð-
ur, hafnaraðstaða á Húsavík væri
allt önnur og stórum minni en nú
er. Byggðin við Mývatn hefði dreg-
ist saman sem landbúnaðarbyggð
með hægt vaxandi ferðaþjónustu
við erfiðar samgöngur. Þess í stað
varð nú mögulegt fyr-
ir bændur umhverfis
vatnið að búa á jörð-
um sínum. Vinnufærir
ungir lausamenn
sveitarinnar þurftu
ekki framar að ferðast
á vetrarvertíð í fjar-
læg sjávarpláss til að
afla lífsviðurværis.
Verksmiðjuvinna
gerði bændum kleift
að hafa landbúnað til
búdrýginda. Fækkun
íbúa sveitarinnar
sneri til fjölgunar,
byggðin efldist stórlega.
Með tilkomu Kröfluvirkjunar
styrktist byggðin enn frekar, fyrst
og fremst í Reykjahlíð en einnig
óbeint umhverfis vatnið. Malbik-
aður alvöruvegur var lagður norð-
ur í Kröflu og alla leið að Víti, á
kostnað virkjunarinnar, það opnaði
ferðaþjónustunni nýja vídd.
Hvernig samgöngur væru nú að
Leirhnjúki og Víti, til þessara fjöl-
sóttu ferðamannastaða, án virkj-
unar við Kröflu? Því er fljótsvarað.
Þangað væri í besta falli mal-
arslóði, ófær hálft árið.
Ég minni á að tilkoma Jarðbað-
anna við Mývatn varð eingöngu
möguleg vegna þess að vatn frá
borholu í Bjarnarflagi sem boruð
var fyrir 1970 vegna Kísiliðjunnar
leggur til allt vatnið í baðlónið.
Hitaveita Reykjahlíðar notar vatn
frá annarri borholu í Bjarnarflagi
til að halda hita á íbúum sveitar-
innar. Ferðaþjónustan í héraðinu
nýtur margvíslegra ómældra
hlunninda af jarðhitanýtingunni.
Með tilkomu Þeistareykjavirkj-
unar og alvöruvegasamgangna við
Húsavík og nú von bráðar suður á
Kísilveg, allt á kostnað virkjunar,
opnast enn ein alveg ný vídd fyrir
ferðaþjónustuna, einnig fyrir
skíðaáhugafólk á Húsavík, sem sér
nú loks fram á að fá nothæfa að-
stöðu til skíðaiðkunar, einmitt
vegna Þeistareykjavirkjunar. Iðju-
ver á Bakka og meðfylgjandi sókn
á Húsavík hefði ekki orðið nema
vegna raforkunnar sem framleidd
er á Þeistareykjum. Sjóböðin á
Húsavík byggja tilveru sína meðal
annars á heitum jarðsjó úr borholu
sem Norðurlandsbor boraði fyrir
löngu í jarðhitaleit fyrir bæinn.
Víða um land er orkuskortur við-
varandi vandamál en ekki hér um
slóðir, Þingeyingar hafa löngu
gleymt því ástandi sem var á með-
an Laxárvirkjun ein fullnægði af
veikum mætti orkuþörf héraðsins.
Það viðhorf sem fram kemur í
fyrrgreindum umsögnum, að vilja
loka á rannsóknir á mögulegri nýt-
ingu náttúruauðlinda, er for-
kastanlegt. Náttúruauðlindir
landsins ber að rannsaka rækilega
og nýta svo sem mögulegt er og
rannsóknir gefa tilefni til. Framtíð
dreifðra byggða Þingeyjarsýslu er
undir því komin að nýta auðlindir
héraðsins og þá allra helst jarðhit-
ann.
Sjá má umræddar umsagnir á
slóð: http://www.skutustadahrepp-
ur.is/img/files/sveitarstjorapistill/
Sveitarstjórapis-
till_nr_62_24_10_2019.pdf
Eftir Birki Fanndal
Haraldsson » Vegna umsagna
sveitarstjórnar
Skútustaðahrepps og
fleiri aðila um friðun
Gjástykkis, einnig um
jarðhitanýtingu í Þing-
eyjarsýslu.
Birkir Fanndal
Haraldsson
Höfundur starfaði 40 ár við nýtingu
jarðhita í Þingeyjarsýslu.
birkir@fanndal.is
Jarðhitanýting í Þingeyjarsýslu
Þorleifur Eiríksson
dýrafræðingur og Þor-
leifur Ágústsson fiska-
lífeðlisfræðingur skrifa
grein í Morgunblaðið 6.
nóvember sl. og nefna
„Breiðdalsá – dæmi um
tilbúna laxveiðiá“. Þar
fullyrða mennirnir „að
Breiðdalsá hafi engan
náttúrulegan laxa-
stofn“. Þetta er ekki
aðeins kolrangt, eins og allir vita sem
þekkja til og Hafrannsóknastofnun
hefur staðfest með rannsóknum sín-
um, heldur rógur til að búa til enn
meiri fjárgróða fyrir norska auðrisa
með opnu sjókvíaeldi á Austfjörðum.
Og þeir fara ekki dult með það og
segja Breiðdalsá ekki eiga heima í
áhættumati Hafrannsóknastofnunar
af því að áin skerði verulega vaxt-
armöguleika eldisins á Austfjörðum.
Þess vegna verði að fórna Breiðdalsá
fyrir norska laxeldið.
Þá fullyrða mennirnir að Breið-
dalsá hafi „að stórum hluta verið
ólaxgeng frá náttúrunnar hendi þar
til ákveðið var að byggja í henni laxa-
stiga og ryðja þar með úr vegi nátt-
úrulegri hindrun, fossinum Belj-
anda“.
Já, langt er seilst í röksemdaflutn-
ingi til að næra róginn gegn ánni.
Þeir sem þekkja til vita að fossinn
Beljandi er langt fyrir innan miðjan
veiðihluta árinnar, og hrygningar- og
búsvæði náttúrulegra laxfiska eru
umfangsmikil neðan
Beljanda svo ekki séu
nefndar hliðarárnar
Tinna og Norðurdalsá.
Í grein tvímenning-
anna láðist að geta um
stórtækustu aðför að
villtum laxastofnum á
Íslandi, sem var heimild
ráðherra til þess að ala
norska laxfiska í ís-
lenskum eldiskvíum,
sem ráðherrann hafði
áður bannað.
Stærsti vandinn sem vísindin fást
nú við er spilling og „keypt vísindi“,
þar sem fólk í nafni fræðanna lætur
glepjast af græðginni og stjórnast af
hagsmunum fjárgróðans. Þetta gætu
kallast „tilbúnir vísindamenn“. Grein
Þorleifs Eiríkssonar og Þorleifs
Ágústssonar minnir mig á svoleiðis
fúsk.
Dæmi um tilbúna
vísindamenn?
Eftir Gunnlaug
Stefánsson
Gunnlaugur Stefánsson
» Stærsti vandinn sem
vísindin fást nú við
er spilling og „keypt vís-
indi“ þar sem fólk í nafni
fræðanna lætur glepjast
af græðginni og stjórn-
ast af hagsmunum fjár-
gróðans.
Höfundur er formaður
Veiðifélags Breiðdæla.
heydalir@simnet.is
Í ár eru þrjátíu ár
liðin frá því að
Grafarvogssókn í
Reykjavíkur-
prófastsdæmi eystra
var stofnuð. Sóknin
var stofnuð 5. júní
1989. Lengi vel var
hún yngsta sókn
landsins.
Við stofnun sóknar-
innar var fjöldi íbúa
rúmlega þrjú þúsund
talsins. Þeim fjölgaði ört og um
tíma var fjölgun þeirra um eitt
hundrað í hverjum mánuði. Í sókn-
inni búa nú yfir nítján þúsund
manns.
Eðlilega var engin kirkja til
staðar við stofnun sóknarinnar. Við
fengum inni fyrir kirkjustarfið í
Foldaskóla og Félagsmiðstöðinni
Fjörgyn. Félagsmiðstöðin var okk-
ar „kirkja“ fyrstu árin. Þar fóru
guðsþjónustur fram og grundvöllur
var lagður að öðru safnaðarstarfi í
nýju sókninni. Fundir nýkjörinnar
sóknarnefndar fóru fram að kvöld-
lagi á kennarastofunni í skólanum.
Við áttum ávallt afar gott samstarf
við skólayfirvöld í Grafarvogi.
Fljótlega var stofnaður Kór
Grafarvogskirkju og síðan Barna-
og unglingakór kirkjunnar. Á árinu
2008 tók svo Vox Populi til starfa
en kórinn er skipaður ungu fólki
sem margt hafði sungið áður með
barna- og unglingakórum kirkj-
unnar. Frá upphafi hefur mikið og
sterkt tónlistarlíf einkennt allt
safnaðarstarfið. Svo má einnig
segja um gróskumikið barna- og
æskulýðsstarf í sókninni. Sérstakar
barnamessur voru haldnar frá upp-
hafi starfsins og Æskulýðsfélag
Grafarvogskirkju tók fljótlega til
starfa.
Á ársafmæli sókn-
arinnar í júní 1990 var
Safnaðarfélag Graf-
arvogskirkju stofnað.
Stofnun félagsins var
mikil lyftistöng fyrir
allt safnaðarstarfið en
aðalmarkmið félagsins
er að efla innra starfið
í kirkjunni. Um tíma
hafði félagið aðsetur í
Hamraskóla.
Strax við upphaf
safnaðarstarfsins
skapaðist mikill áhugi
hjá söfnuðinum á að
eignast kirkju. Það gekk nokkuð
hratt fyrir sig að uppfylla þá ósk
safnaðarins. Í lok árs 1989 sótti
sóknarnefnd um lóð fyrir kirkju og
safnaðarheimili. Um var að ræða
óbyggt svæði við Fjörgyn. Mála-
leitan sóknarnefndar var tekin til
greina og sérstök byggingarnefnd
var skipuð.
Efnt var til lokaðrar samkeppni
meðal arkitekta um kirkjubyggingu
í Grafarvogssókn. Á fundi sóknar-
nefndar þann 9. nóvember 1990 var
greint frá því að tillaga þeirra
Finns Björgvinssonar og Hilmars
Þórs Björnssonar hefði verið valin
besta hugmyndin. „Tillagan þótti
afar áhugaverð og nýstárleg og
skipulag hennar þjóna mjög vel nú-
tímasafnaðarstarfi. Innra fyrir-
komulag ber með sér mikinn hátíð-
leika. Að baki því býr hugmyndin
um hinn heilaga veg – via sacra.“
Þann 18. maí 1991 var fyrsta
skóflustunga að Grafarvogskirkju
tekin á kirkjulóðinni við hátíðlega
athöfn. Þann 12. desember 1993
var neðri hæð Grafarvogskirkju
vígð og fluttist þá safnaðarstarfið
þangað. Allt safnaðarstarf jókst þá
til mikilla muna og má þar til
dæmis nefna starfið fyrir eldri
borgara í sókninni.
Stóri draumurinn rættist síðan
þegar herra Karl Sigurbjörnsson
biskup Íslands vígði Grafarvogs-
kirkju þann 18. júní árið 2000, á
kristnihátíðarári, á eitt þúsund ára
afmæli kristnitökunnar. Altaris-
mynd kirkjunnar, sem nefnd hefur
verið „þjóðargersemi“ sýnir einmitt
kristnitökuna á Þingvöllum árið
1000. Altarismyndin, sem er
steindur gluggi eftir hinn góð-
kunna listamann Leif Breiðfjörð,
er gjöf ríkisstjórnarinnar til æsku
landsins en Grafarvogssókn hefur
oft verið nefnd „barnasóknin“
vegna fjölda barna í kirkjusókn-
inni. Kirkjuna prýða einnig for-
kunnarfagrir kirkjugripir sem unn-
ir voru af Stefáni Boga gull- og
silfursmið.
Á 25 ára afmælisári Grafarvogs-
sóknar eða þann 27. apríl 2014 var
Kirkjuselið í Spönginni vígt. Vígsla
Kirkjuselsins var stór áfangi fyrir
safnaðarstarfið í sókninni, sér-
staklega í efri byggðum Grafar-
vogs. Þá voru vikulegar guðsþjón-
ustur, sem haldnar höfðu verið í
Borgarholtsskóla ásamt barna-
messum og æskulýðsstarfi í Engja-
og Rimaskóla, fluttar í Kirkjuselið
ásamt ýmsum öðrum þáttum safn-
aðarstarfsins sem færðir voru nær
íbúunum. Halldór Guðmundsson
arkitekt teiknaði Kirkjuselið. Eins
og í Grafarvogskirkju prýðir
Kirkjuselið í Spönginni forkunn-
arfögur altaristafla eftir Leif
Breiðfjörð, Andagift, og altaris-
gripir eftir Stefán Boga Stefáns-
son.
Í bókinni Grafarvogssókn 25 ára,
sem gefin var út á árinu 2014, má
finna ítarlega umfjöllun um allt
safnaðarstarf í sókninni á árunum
1989-2014.
Sunnudaginn 10. nóvember kl.
11.00 verður hátíðarmessa í
Grafarvogskirkju þar sem 30 ára
afmælis sóknarinnar verður
minnst.
Megi Guð blessa allt starf
Grafarvogssafnaðar um ókomin ár!
Eftir Vigfús Þór
Árnason » Strax við upphaf
safnaðarstarfsins
skapaðist mikill áhugi
hjá söfnuðinum á að
eignast kirkju.
Vigfús Þór
Árnason
Höfundur er fv. sóknarprestur
Grafarvogsprestakalls.
Grafarvogssókn 30 ára
Ljósmynd/Aðsend
Kirkjukross Sr. Vigfús Þór fylgist með þegar rafmagnsstaur var reistur
upp sem kross við Grafarvogskirkju í árdaga safnaðarins.
Allt um sjávarútveg