Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.11.2019, Blaðsíða 15

10.11. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
við nútíðina. Viðhorf manns eru í stöðugri mótun;
tryði maður alltaf því sama gæti maður bara sungið
eitt lag. Þótt maður hafi einhvern sannfæring-
arkraft skrifar maður ekki út frá neinni opinberun
og því hvernig heimurinn eigi að vera. Skáldskap-
urinn á í endalausri samræðu við veruleikann og
fyrir mér er skáldskapurinn ólgandi kvika, þar sem
allt er ekkert og ekkert er allt.“
Trúi á spurningarmerkið
– Ertu þá ekkert nær „sannleikanum“ eftir tæplega
fjörutíu ára vegferð sem höfundur?
„Nei,“ svarar Einar Már hlæjandi. „Eins og ég
hef sagt í ljóði þá trúi ég á spurningarmerkið. Þetta
er endalaus leit. Það breytir þó ekki því að maður
hefur ákveðnar tilfinningar fyrir siðferði og rétt-
læti. Ég komst að því sem róttæklingur í hruninu
hversu auðvelt það er að hafa rétt fyrir sér. Mikið af
gagnrýninni á frjálshyggjuna og kapítalismann á
rétt á sér en samt vantar svörin. Hvað á að koma í
staðinn? Þetta er ekki eins svart-hvítt og það var
fyrr á tímum þegar menn sáu bara sólina í austri.“
Fyrir meira en tveimur áratugum hlustaði ég á
Einar Má lýsa því í fyrirlestri hvernig það kom til
að hann gerðist rithöfundur árið 1980. Hann bjó þá í
Danmörku og vann við hreingerningar hjá sjóhern-
um. Dag einn gekk hann á fund yfirmanns síns og
tjáði honum að hann væri að fara heim til Íslands til
að gerast rithöfundur. „Nú, jæja,“ sagði yfirmað-
urinn með hægð og horfði í augun á unga mann-
inum. „Gangi þér allt í haginn en mundu samt að þú
ert alltaf velkominn aftur!“
„Jú, jú, þetta var einhvern veginn svona,“ segir
Einar Már hlæjandi. „Ég skráði mig í nám í Dan-
mörku til að lesa bókmenntir en hafði engan tíma
fyrir einhver háskólaverkefni. Þess vegna fékk ég
mér vinnu og hreingerningar lágu beint við. Síðan
var þetta spurning um að hrökkva eða stökkva og
ég ákvað að láta slag standa og gefa út ljóðabók,
raunar tvær í einu, Sendisveinninn er einmana og
Er nokkur í Kórónafötum hér inni? Sú þriðja, Rób-
inson Krúsó snýr aftur, var raunar tilbúin líka en
kom ekki út fyrr en árið eftir, 1981.“
Segja má að Einar Már hafi snúið skjótt aftur til
Danmerkur en téðar ljóðabækur voru þýddar
skömmu síðar yfir á dönsku og í seinni tíð hafa bæk-
ur hans komið út á nær sama tíma í báðum löndum.
Erik Skyum-Nielsen hefur annast þýðingu. Verk
Einars Más hafa sem kunnugt er verið þýdd á fjöl-
mörg önnur tungumál, svo sem kínversku, kóresku
og spænsku. „Danir taka okkur íslenskum höf-
undum alltaf best, það sést til dæmis á fornsög-
unum. Þráðurinn er sterkur þarna á milli. Samt er
svolítið tóm á milli höfunda; það vantar til dæmis að
þýða kynslóð módernistanna á dönsku. Vonandi
kemur að því,“ segir hann. „Þá voru þýddar bækur
á stangli en ekkert miðað við það sem þýtt er núna.“
Ljóðið alltaf á staðnum
Við endum samtalið þar sem við byrjuðum – á ljóð-
inu. Og stöðu þess.
„Hægt er að segja ansi margar sögur og mót-
sagnakenndar þegar litið er til baka um farinn veg
ljóðsins. Til að gera langa sögu stutta þá er ljóðið
alltaf á staðnum, þótt það standi stundum úti í horni
og enginn vilji bjóða því upp í dans. Stundum vilja
allir dansa við það. En það breytir ekki ljóðinu
sjálfu; það býr alltaf yfir sömu eiginleikum hvort
sem það er vinsælt eða ekki. Póesía er svo mikill
hluti af innra lífi okkar mannanna – og gefur lífinu
gildi. Þegar rætt er um öll þessi vandamál með
löngun fólks til að lifa og deyja blasir kreppan við –
það vantar meiri ljóðlist. Þá er ég ekki að leggja til
að allir kveði rímur og tjái sig í bundnu máli en ef
ljóðið er í minnihluta þá er eitthvað sem vantar, það
er póesían, dýptin, innihaldið. Miðað við allar þær
breytingar sem átt hafa sér stað á tækni og sam-
skiptaformum er merkilegt hvað ljóðið er alltaf líf-
legt. Ljóðið er „basic“ og maður getur alltaf snúið
aftur í ræturnar.“
– Þurfum við að bíða í önnur þrettán ár eftir
næstu ljóðabók frá þér?
„Það er ómögulegt að segja. Maður er alltaf með
ákveðið plan og vinnur að ákveðnum verkum og ég
býst frekar við því að næsta bók verði skáldsaga.
Annars eru múrarnir þarna á milli oft ógreinilegir
og maður vill eiga þátt í að brjóta þá niður. Hvernig
var þetta með Íslendingasagnirnar? Þeir sem skrif-
uðu þær vildu bæði vera sagnfræðingar og segja
sögu eins og skáld.“
Það er líklega hægt að hugsa sér verra hlutskipti
í þessu lífi. Morgunblaðið/Hari