Morgunblaðið - 31.12.2019, Side 15

Hafnarfjörður Dýrðarljómi ríkti yfir Fríkirkjunni í Hafnarfirði er ljósmyndari átti þar leið um kringum hátíðirnar. Skammdegissólin kastaði fallegri birtu á kirkjuna og húsin í kring.
Árni Sæberg 15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2019
Hvað sem hverjum finnst
um val á manni ársins hjá
fréttatímaritinu Times er það
staðreynd að þróun loftslags-
mála er að mati mjög margra
stærsta ógn okkar samtíma.
Greta Thunberg er ekki ein
um að hafa lýst yfir neyðar-
ástandi. Það hefur Evrópu-
þingið gert, breska þingið og
fleiri, til að undirstrika alvöru
málsins. En hversu megnugar
eru þessar yfirlýsingar ef orðum fylgja ekki
athafnir – og hvað þarf til?
Höfum tvo áratugi
Ísland hefur ekki látið sitt eftir liggja í um-
fjöllun um loftslagsmál. Allt frá jarðarför ís-
lenska jökulsins Oks sem vakti heimsathygli til
aðgerðaáætlunar ríkisstjórnarinnar í loftslags-
málum ásamt metnaðarfullum skrefum ein-
stakra fyrirtækja og sveitarfélaga er ljóst að
þessi mál eru varanlega komin á dagskrá.
Enda þörf á.
Íslendingar menga mest allra í Evrópu á
hvern einstakling og ef horft er einungis til
heimilanna hefur losun á hvern einstakling frá
íslenskum heimilum verið meiri en hjá hinum
Norðurlandaþjóðunum frá árinu 2008. Mark-
mið ríkisstjórnarinnar um að Ísland verði
kolefnishlutlaust eftir 20 ár er því metnaðar-
fullt og þýðir að minnka þarf losun um 17 tonn
á hvern einstakling miðað við mælingar frá
árinu 2016.
Til að ná þessu markmiði þarf almenningur
að fylkja sér af alvöru að baki aðgerðaáætlun
ríkisins sem og tryggja getu og samtakamátt
fyrirtækjanna í landinu – en án
stuðnings þeirra er markmiðið
dauðadæmt. Viljinn er lofsverður,
en ekki allt sem þarf. Flestir virðast
sammála um markmiðin, en til að
þeim megi ná og leiða aðgerðaáætl-
unina til árangurs er nauðsynlegt að
tryggja nægjanlegt fjármagn. En
hvaðan á það að koma?
Tvær leiðir til að
tryggja fjármagn
Ein leið er að leggja á kolefnis-
skatta. Þá kostar meira að menga.
En ef slíkir skattar eiga að ná þeirri
fjárhæð sem til þarf mun verð á vörum hækka
upp úr öllu valdi: bensínlítrinn myndi hækka
um u.þ.b. 700% m.v. verðlag dagsins í dag og
flug fram og til baka til New York myndi
hækka um u.þ.b. 400 þúsund, svo dæmi séu
tekin. Viðbrögð við slíkum aðgerðum sáust
hvað skýrast í Frakklandi í fyrra þegar dísil-
lítrinn hækkaði um 16% og hundruð þúsunda
mótmæltu og ógnuðu valdastóli forsetans. Kol-
efnisskattar mega ekki verða aukaálögur –
ívilnanir verða að koma á móti.
Önnur leið sem er líklegri til árangurs er að
horfa til fjármálageirans. Þrátt fyrir að
fjármálageirinn hafi e.t.v. ekki haft jákvæð-
ustu ímyndina eftir hrun þurfum við að átta
okkur á því að enginn geiri er betur í stakk bú-
inn til að styðja við fjármögnun aðgerða í lofts-
lagsmálum. Með alþjóðlegum tengingum í
gegnum kauphallir heimsins flyst fjármagn á
milli landa og heimsálfa á hraða ljóssins. Það
er þetta fjármagn sem laða þarf til réttra að-
gerða og lausna til að stemma stigu við þróun
loftslagsmála.
Fjárfestingasjóðir taka græna beygju
Til allrar hamingju er sú þróun nú þegar
hafin. Víða um heim hafa fjárfestingasjóðir
tekið forystu í grænum fjárfestingum. Stjórn-
endur þeirra hafa reiknað saman langtíma-
ávöxtun af fjárfestingum og áhættu af þeim til
lengri tíma og komist að því að skynsamlegast
sé að fjárfesta í því sem ekki skaðar umhverfið
eða ýtir undir loftslagsvá. Einn stærsti fjár-
festingarsjóður heims, norski olíusjóðurinn,
losaði t.a.m. um fjárfestingar sínar í olíufé-
lögum fyrir um 13 milljarða dollara á síðasta
ári. Stefna sjóðsins er orðin sú að til að mæta
væntingum um langtímaávöxtun sé ekki skyn-
samlegt að fjárfesta í kolavinnslu eða olíufé-
lögum. Í staðinn hefur sjóðurinn fjárfest í
auknum mæli í endurnýjanlegri orku.
Ekki verður vart við þrýsting í þessa átt,
enn sem komið er, í íslensku fjármálaumhverfi
þó svo aðeins verði þess vart í umræðunni.
Okkar langstærstu sjóðir, lífeyrissjóðirnir,
sem eiga meira en 4.800 milljarða króna, ættu
að vera undir gífurlegum þrýstingi um að fjár-
festa á ábyrgan hátt að þessu leyti, sér-
staklega þar sem þeir þurfa í auknum mæli að
fjárfesta erlendis. Jafnframt eiga lífeyrissjóð-
irnir samanlagt, beint og óbeint, rúmlega
helming allra hlutabréfa í landinu. Tryggja
þarf að lífeyriseign íslenskra launþega sé ekki
varið í fyrirtæki sem eru á áhættulista vegna
loftslagsvárinnar.
Ekki bara „hak í boxið“
Þótt fjármálafyrirtæki gegni lykilhlutverki
er ekki þar með sagt að við sem einstaklingar
eða fyrirtækin séu stikkfrí – enda hafi margir
hafið metnaðarfulla vegferð í átt að kolefnis-
hlutleysi. Dæmi um fyrirtæki sem er leiðandi
og til fyrirmyndar í loftslagsaðgerðum er
Landsvirkjun. Fyrirtækið hefur gefið út græn
skuldabréf og tekið sambankalán þar sem
vextir lánsins eru beintengdir sjálfbærnimark-
miðum sem félagið hefur sett sér. Þess utan
eru verkefni innan Landsvirkjunar til að
minnka losun og er þar hreinsivirki í Kröflu
upp á tæpan milljarð króna nýlegt dæmi um
langtímahugsun og aðgerðir til að sporna við
auknum kostnaði og áhættu í framtíðarlosun.
Öll fyrirtæki þurfa á markvissan hátt að stýra
áhættu til framtíðar í gegnum endurhugsun á
virðiskeðju og nýsköpun. Þau sem ekki gera
það munu, eins og fyrrverandi seðla-
bankastjóri Bretlands orðaði það: „fara á
hausinn“.
Koma þarf ógnvænlegri þróun loftslagsmála
inn í kjarna allrar fjárhagslegrar ákvarðana-
töku og byggja hana á yfirgripsmikilli og sam-
þættri þekkingu og upplýsingagjöf. Bankar,
tryggingafélög og eignastýringar og þeirra
eftirlitsaðilar þurfa að hafa skilning á og getu
til að stjórna þeirri fjárhagslegu áhættu sem
fylgir loftslagsbreytingum. Grænar
fjárfestingaákvarðanir eru ekki bara „hak í
boxið“ heldur eru þær grænt ljós á hagstæða
ávöxtun og áhrifamiklar breytingar til fram-
tíðar. Þessar áherslur eru m.a. inntak
Viðskiptaþings sem haldið verður 13. febrúar
næstkomandi.
Eftir Ástu Sigríði
Fjeldsted
» Grænar fjárfestinga-
ákvarðanir eru ekki bara
„hak í boxið“ heldur eru þær
grænt ljós á hagstæða ávöxtun
og áhrifamiklar breytingar til
framtíðar.
Ásta Sigríður Fjeldsted
Höfundur er verkfræðingur og framkvæmda-
stjóri Viðskiptaráðs Íslands.
Á grænu ljósi