Morgunblaðið - 31.12.2019, Page 26

26 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2019
Þ
að er hefð fyrir því að sprengja burt gamla árið um
áramót. Hvort sem árið var gott eða slæmt eru allir
sammála um að það er liðið og um að gera að fagna
nýju upphafi. En nýtt ár og nýr áratugur ber með
sér bæði von og ótta. Það er ómögulegt að spá ná-
kvæmlega um framtíðina. Margir kvíða framtíðinni, sjá hana
sem ógn.
En þótt ekki sé hægt að birta nákvæmar spár um komandi
tíð er engu að síður hægt að komast nærri því hvernig framtíðin
verður. Sérstaklega á þetta vel við þegar kemur að þjóðfélaginu
í stóra samhenginu, því sú framtíð er mótuð af okkur öllum á
lýðræðislegan máta. Svona oftast, en klárlega ekki alltaf þegar
íhaldsöfl berjast um á hæl og hnakka við að halda í fortíðina,
eins og sannast best á niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um
frumvarp að nýrri stjórnarskrá. En alla jafna er þjóðfélags-
umræðan aflið sem knýr fram breytingar. Inn á milli koma svo
tæknibreytingar, sumar gríðarlega umfangsmiklar, og blessuð
náttúruöflin. Þar er mun erfiðara að segja fyrir um framtíðina.
En reynum samt!
Hamfarahyggja
Á komandi árum má búast við auknum veðurofsa. Hann er
bein afleiðing útblásturs mannkyns á gróðurhúsalofttegundum
undanfarna áratugi. Margt bendir til að fjöldadauði tegunda sé
þegar hafinn, að ákveðnar auðlindir muni klárast, og að þeim
sem flýja ólífvænlegt umhverfi muni fjölga. Allt eykur þetta
óstöðugleika í heiminum þegar til lengri tíma er litið.
Sumt gerist fyrr: Áhrif Brexit munu fara að koma fram á
komandi ári, og mögulegt er að forsetatíð vestra muni fram-
lengjast um fjögur ár. Úr sér gengið stjórnmálakerfi er að skila
vondum niðurstöðum mjög víða og lítið sem bendir til þess að
það muni breytast.
En þetta er neikvæða leiðin til þess að horfa á framtíðina.
Þetta er líka langt frá því að vera raunsæ eða gagnleg leið til að
horfa á hana. Einhvers konar dystópísk sjálfspíning þeirra sem
óttast það eina sem er öruggt; breytingar.
Skoðum bara aðeins þær breytingar sem hafa átt sér stað á
þessari og síðustu öld. Fyrst og fremst ber að nefna gúmmístíg-
vél! Gúmmístígvél eru ágætis táknmynd 20. aldarinnar, þar
sem gríðarleg framþróun í notkun ólíkra efna og efnasambanda
ásamt tæknibyltingu gerði það að verkum að daglegt líf flests
fólks varð miklu, miklu betra. Breytingarnar kostuðu þó sitt,
vinnsla hrágúmmís hefur haft gríðarleg áhrif víðs vegar um
heim og stuðlað meðal annars að aukinni losun koltvísýrings.
Nú eru sem betur fer komnir mun umhverfisvænni valkostir
þegar kemur að því að halda fótum sínum þurrum í leik og
starfi.
Bylting í samskiptum og meðferð upplýsinga er þó líklega
stærsti áhrifavaldurinn á líf okkar allra þessa dagana. Aukin
samskipti eru af því góða, færa okkur nær hvert öðru, tengja
saman ólíka menningarheima og búa til vini um allan heim. Og
það þrátt fyrir að breytingarnar hafi verið ótrúlega miklar og
hraðar.
Breytingar næstu ára …
Ég hef notið þess heiðurs undanfarin misseri að gegna for-
mennsku í framtíðarnefnd forsætisráðherra, en þar eiga sæti
fulltrúar allra þingflokka. Á árinu skoðuðum við hvernig laga
skuli íslenskt samfélag að þjóðfélagsgerð morgundagsins. Því
allir sem með nefndinni starfa eru sammála um eitt: breyting-
arnar eru á leiðinni. Og þær eru spennandi ef við undirbúum
okkur rétt!
Nefndin lagði til að við ættum að búa til sveigjanlegra
menntakerfi þar sem gengið er út frá því að fólk bæti við sig
dýrmætri þekkingu innan og utan hefðbundna skólakerfisins
alla ævi. Raunfærnimat og sveigjanleg símenntun myndi hjálpa
til við að verðlauna þá þekkingaröflun.
Þetta myndi falla vel að þjóðarmarkmiðum um uppbyggingu
atvinnu, í formi heildstæðrar nýsköpunar, atvinnu- og iðnaðar-
stefnu. Kortleggja þarf vaxtartækifæri sem skapast við tækni-
breytingar, einkum í hátæknigeirum.
Loftslagsbreytingar eru ógn sem þarf að svara, en íslenskt
hugvit gæti vel fundið leiðir til að leiða heimsbyggðina út úr því
svartnætti og íslenskt hagkerfi gæti blómstrað við það.
Fjöldinn allur af möguleikum og tækifærum býðst, bæði
samfélaginu öllu og okkur öllum sem búum í því.
Árin líða
Allt frá tímum Hippókratesar höfum við vitað að land-
fræðilegar breytur hafa áhrif á þjóðfélagið. En rétt eins og
menn sýndu aðlögunarhæfni þá er okkur í lófa lagið að aðlagast
núna heimsmynd þar sem Ísland er ekki eyland nema í mjög
þröngum skilningi þess orðs. Mannkynið allt er á einni plánetu
og tengslin milli okkar hafa aldrei verið meiri.
Þannig er ljóst að hlýnun lofthjúps jarðar mun hafa ólík áhrif
á Íslandi en til dæmis í Ástralíu, þar sem tugir þúsunda ferkíló-
metra af gróðri hafa orðið skógareldum að bráð. Ástralía er
langt í burtu í huga okkar – en við búum að sömu örlögum og
Ástralar og allir aðrir á jörðinni.
Óhjákvæmilegar breytingar eru einmitt það. Óhjákvæmi-
legar. En það er ekki það sama og slæmar. Sumar breytingar
munu koma illa við okkur, en því meira sem við fjöllum um
framtíðina á yfirvegaðan máta, því líklegri erum við til að
minnka neikvæð áhrif og ýta undir, og búa til, jákvæðar breyt-
ingar.
Framtíðin kemur. Tökum henni fagnandi. Horfum sem sam-
félag raunsætt á hvað við getum gert og gleymum ekki að
hugsa stórt.
Fyrir hönd Pírata óska ég öllum gleðilegs og gæfuríks nýs
árs. Sjáumst hress í framtíðinni.
Smári McCarthy, þingmaður Pírata
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Óhjákvæmilega
áhugaverð framtíð
Bylting í samskiptum og meðferð upplýsinga er
þó líklega stærsti áhrifavaldurinn á líf okkar allra
þessa dagana. Aukin samskipti eru af því góða,
færa okkur nær hvert öðru, tengja saman ólíka
menningarheima og búa til vini um allan heim.
Og það þrátt fyrir að breytingarnar hafi verið
ótrúlega miklar og hraðar.