Morgunblaðið - 31.12.2019, Page 36

36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2019
Það er ekkert erfitt að sjáhvað laðar leikhúsfólk aðMeistaranum og Marga-rítu. Í þessari viðamiklu og
viðburðaríku skáldsögu Búlgakovs
er urmull skrautlegra persóna og at-
vika. Ærsl og ýkjur í bland við djúpa
alvöru. Svo gerist hún á skömmum
tíma á þröngt og skýrt skilgreindum
stað (tveimur reyndar) og að hluta
til í leikhúsi. Fyrir utan bíður síðan
þétt skipaður hópur aðdáenda
bókarinnar.
Ekki er samt allt sem sýnist, ekki
frekar en í Moskvuborg þessa
klukkutíma sem prófessor Woland
og fylgdarlið hans fara þar um með
ærslum og uppljóstrunum. Dæma
lifendur og dauða gætum við sagt ef
við værum í skapi til að guðlasta.
Fljótlega ætti líka að renna upp fyr-
ir leikgerendunum að það er snúið
að þýða það sem gerir frægustu bók
Búlgakovs, sem sjálfur var reyndar
ekki síst leikskáld, svona heillandi
yfir á mál leikhússins. Svo dæmi sé
nefnt: þegar árekstrar hins hvers-
daglega og þess yfirnáttúrulega eru
komnir upp á svið (þar sem allt er
mögulegt) þá verða galdrarnir bæði
sjálfsagðir, og líka fullkomlega
gegnsæir. Leikhús er nefnilega
hvorki bók, sem treystir á almáttugt
ímyndunarafl lesandans, né CGI-
vætt kvikmyndaver þar sem allt er
hægt.
Þá er nokkuð snúið að miðla dýpt-
inni í örlagasögunum þremur sem
eru þungamiðja bókarinnar, innan
um allt sjónarspilið. Meistarinn,
Margaríta og þó einkum Pílatus, eru
tragískar persónur, en harmur
þeirra býr innra með þeim. Til að
öðlast meðlíðan og skilning á sálar-
stríði landstjórans í Júdeu eftir fund
sinn með Jesúa Ha-Notsri þurfum
við þann aðgang að hugsunum hans
sem Meistarinn og Búlgakov gefa
okkur. Ef ætti að koma því til skila í
leiksýningu þyrfti að skera rækilega
niður sviðstíma kattar og kórstjóra.
Og hver vill það? Eru það ekki aðal-
lega þeir sem fólkið vill sjá?
Leikgerð Niklas Rådstöm leysir
ekki þennan vanda og sviðsetning
Hilmars Jónssonar kemur ekki
nægilega til hjálpar. Rådstöm er
ákaflega trúr bókinni, rekur nánast
allt efni hennar í hér um bil sömu
röð og þar er gert svo útkoman verð-
ur bæði heldur ódramatísk og óþarf-
lega löng. Þá er hann ákaflega treg-
ur til að sleppa nokkru því sem glatt
gæti trygga lesendur bókar Búlga-
kovs. Það endar stundum í einhvers-
konar málamiðlunum, þar sem tæpt
er á skemmtilegu efni án þess að
gefa því raunverulegt líf. Hinn
óstöðvandi kór er eitt dæmi og ann-
að er tilgangslaus endursögn Koro-
vévs og Behemots á orðaskiptum
sínum við yfirþjóninn á veitingahús-
inu. Útkoman gleður engan nema
innvígða aðdáendur sem nægir
smjörþefur.
Hilmari tekst síðan ekki að leysa
þann vanda sem eðlislægar tak-
markanir leiksviðsins skapa, þó
gangverk sýningarinnar sé lipurt og
umbreytingar fumlausar í flottri og
snjallri, en kannski dálítið karakt-
erlausri leikmynd Sigríðar Sunnu
Reynisdóttur og glæsilegri lýsingar-
umgjörð Halldórs Arnar Óskars-
sonar. Spennan milli þess yfirnátt-
úrulega og hins hversdagslega í
þessu guðlausa harðstjórnar- og
eftirlitsríki lifir ekki af ferðina upp á
leiksvið þar sem allt er mögulegt og
talandi köttur í yfirstærð er bara
leikari í loðfeldi.
Fjarvera samhengisins sem sagan
er skrifuð inn í er síðan kapítuli út af
fyrir sig. Við fáum aldrei tilfinningu
fyrir Moskvu Stalínstímans með
sinni gráu kúgun, ósýnilegu ógn,
skorti, þrengslum og spillingu.
Búlgakov gekk út frá meðvitund les-
enda um þetta, leikgerð og sviðsetn-
ing virðist líta svo á að það skipti
ekki máli. Ég efast um að það sé
rétt. Allavega vakti sýningin hvað
eftir annað upp spurninguna: af
hverju er verið að sýna mér þetta?
Hvert er erindi þessa efnis við mig?
Eins og fyrr sagði gerir ágrips-
kennd og framvindudrifin leikgerðin
aðalpersónunum og sálarkvölum
þeirra enga greiða. Fyrir vikið verða
Meistari Stefáns Halls Stefánssonar
og Pílatus Pálma Gestssonar ekki
mjög burðugar persónur þó
myndugleikinn kæmist vel til skila
hjá þeim síðarnefnda og Stefán
fyndi bæði alvöru og skop í smá-
mynd sinni af Jesúa. Um Margarítu
gegnir aðeins öðru máli, bæði bók og
leikgerð sýna hana aðallega í norna-
ham, en annars er mynd hennar að
stórum hluta í endursögn Meist-
arans af ástþrungnum tíma þeirra
áður en bókin um Pílatus eyðileggur
allt. Birgitta Birgisdóttir skilaði
undrun og gleði hinnar umbreyttu
Margarítu vel. Bjarni Snæbjörnsson
var skoplegur þar sem rennur upp
fyrir Ívan hans Bésdomní að þó
hann sé ekki geðveikur þá muni eng-
inn trúa öðru en að svo sé. Sigurður
Sigurjónsson var yndislega ísmeygi-
legur sem Woland og hvert einasta
af hinum mörgu hnyttiyrðum þess
skrattakolls hitti í mark í salnum.
Sýningin staðfestir líka það sem At-
ómstöðin gaf vísbendingu um: það er
fyllsta ástæða til að binda vonir við
Ebbu Katrínu Finnsdóttur sem er
myndugleikinn uppmálaður sem
Korovév, hin athafnasama og köfl-
ótta hægri hönd kölska og kórstjóri í
hjáverkum. Oddi Júlíussyni tókst
hins vegar ekki að leysa þann vanda
að gera köttinn Behemoth skemmti-
legan. Hið alltumlykjandi gervi
Tinnu Ingimarsdóttur og búningur
Evu Signýjar Berger þvældust líka
fyrir, en kannski eru skemmtilegheit
Behemoths líka illflytjanleg af blaði
á svið eins og áður sagði. Aðrir leik-
endur bregða sér í fjölmörg hlutverk
og gekk það allt lipurlega.
Búningar Evu Signýjar eru glæsi-
legir og íburðarmiklir, ekki síst
biblíumyndaraunsæið í píslarsög-
unni. Ég hefði samt kosið að Rúss-
land fjórða áratugarins birtist okkur
jafn skýrt. Tónlist Valgeirs
Sigurðarsonar hefði líka getað hjálp-
að okkur betur að upplifa stund og
stað. Hún hjálpaði eflaust við að
skapa réttu hughrifin, en dálítið
sviplaus, fyrir utan tröllslega útgáfu
vínarvalsins á ballinu endalausa.
Það má hafa gaman af einu og
öðru í þessari stórsýningu, en ekki
hvað. Engu að síður vekur nokkra
furðu að þessari dálítið gamaldags
leikgerð á torsviðsettri erlendri
skáldsögu sé fenginn slíkur heið-
urssess á leikárinu. Dómar um
frumuppfærslu Dramaten benda
ekki til að þar hafi verið unninn ein-
hver mikilsháttar listrænn sigur
heldur. Sýningin verður auðvitað
sjálf að sannfæra áhorfandann um
erindi sitt. Það gerir Meistarinn og
Margaríta ekki svo fullnægjandi sé.
Skrattinn skemmtir sér
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Ísmeygilegur Sigurður Sigurjónsson var yndislega ísmeygilegur sem Woland og hvert einasta af hinum mörgu
hnyttiyrðum þess skrattakolls hitti í mark í salnum, að því er fram kemur í gagnrýni um Meistarann og Margarítu.
Þjóðleikhúsið
Meistarinn og Margaríta bbmnn
Eftir Niklas Rådstöm, byggt á skáldsögu
Mikhaíl Búlgakov. Þýðing og leikstjórn:
Hilmar Jónsson. Leikmynd: Sigríður
Sunna Reynisdóttir. Búningar: Eva
Signý Berger. Lýsing: Halldór Örn Ósk-
arsson. Tónlist: Valgeir Sigurðsson.
Sviðshreyfingar: Chantelle Carey.
Hljóðmynd: Valgeir Sigurðsson, Aron
Örn Arnarsson og Kristinn Gauti Ein-
arsson. Leikgervi: Tinna Ingimarsdóttir.
Leikendur: Bjarni Snæbjörnsson, Björn
Ingi Hilmarsson, Brigitta Birgisdóttir,
Ebba Katrín Finnsdóttir, Edda Björg-
vinsdóttir, Gunnar Smári Jóhannesson,
Hákon Jóhannesson , Hildur Vala
Baldursdóttir, Oddur Júlíusson, Pálmi
Gestsson, Sigurður Sigurjónsson, Stef-
án Hallur Stefánsson, Þórey Birgisdótt-
ir og Þröstur Leó Gunnarsson.
Frumsýnt á stóra sviði Þjóðleikhússins
fimmtudaginn 26. desember 2019.
ÞORGEIR
TRYGGVASON
LEIKLIST
Bandaríski rokkabillísöngvarinn og
gítarleikarinn Sleepy LaBeef, sem
lengi hefur notið mikilla vinsælda
innvígðra í heimi þeirrar tónlistar,
er látinn 84 ára að aldri.
LaBeef kom fyrst fram á sjónar-
sviðið um miðjan sjötta áratug síð-
ustu aldar þegar Sun Records-
útgáfufyrirtækið gerði við hann
samning, rétt eins og við jafnaldra
hans Elvis Presley. LaBeef auðn-
aðist þó aldrei á sínum langa ferli
að senda frá sér metsöluplötu eða
komast hátt á vinsældalista. Hann
naut hins vegar mikillar hylli fyrir
líflega og ófyrirsjáanlega tónleika
sína og áratugum saman var hann á
nær endalausu tónleikaferðalagi og
kom fram um tvö hundruð sinnum á
ári.
LeBeef var fjölhæfur tónlistar-
maður sem snerti á rokki, blús,
suðurríkjagospel- og kántrítónlist
en var fyrst og fremst kenndur við
rokkabillí. Á áttunda og níunda
áratugnum var hann í fararbroddi
þeirra sem leiddu endurreisn
þeirrar tónlistar. Í andlátsfrétt The
New York Times segir að LaBeef
hafi haft um 6.000 lög á takteinum.
Hafi hann á tónleikum iðulega grip-
ið nánast handahófskennt úr þeim
stabba, svo meðleikarar hans hafi
átt fullt í fangi með að fylgja honum
eftir. Valið hafi farið eftir stemn-
ingunni í salnum hverju sinni.
Rokkabillíkappinn
Sleepy LaBeef allur
Ljósmynd/Wikipedia
Goðsögn Sleepy LaBeef var dáður í
heimi rokkabillítónlistarinnar.
ICQC 2020-2022