Fréttablaðið - 10.02.2020, Blaðsíða 8

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is

Allt frá því að
þéttbýli tók
að myndast
hér hefur
atkvæðum
verið mis-
munað eftir
því hvar
kjósendur
búa.

Talið er að
skattsvik séu
um 80-100
milljarðar
króna á ári
hverju hér á
landi.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Sparaðu allt að 50-70%!
info@fedaszdental.huHafðu samband:
+ 36 70 942 9573 www.tannlaeknathjonusta.is
Fyrir
Eftir
Tannlækningar í Ungverjalandi
Undirbúningur forsetakosninganna í Bandaríkjunum, sem fram fara í nóvember, er hafinn. Demókratar í Iowa-fylki riðu á vaðið, sem oft áður, með forvali forsetaefnis. Ekki verður annað sagt en að sérkennilegt hafi
verið að fylgjast með flaustrinu og fátt er þar sem
vekur traust. Einkum eru það aðferðirnar sem við-
hafðar eru til að fá vilja þeirra fram sem taka þátt í að
velja kandídatinn sem valda því.
Og fyrirkomulag þess að fólk skipti sér í hópa og
láti þannig afstöðu sína í ljós er sérkennilegt, svo
vægt sé til orða tekið. Að minnsta kosti séð héðan
ofan af Íslandi. Þetta fyrirkomulag þekkist í f leiri
fylkjum og úrslit valsins ráða niðurstöðu um hverjir
keppa um embætti valda- og áhrifamesta manns
heims.
Almennt má segja að það sé undarlegt hvernig það
varð niðurstaðan eftir forval í öllum fylkjum Banda-
ríkjanna að þau Donald Trump og Hillary Clinton
skyldu vera þau sem stuðningsmenn flokka þeirra
sendu í forsetaslaginn síðast. Það er athyglisverð
niðurstaða þjóðar sem telur meira en 330 milljónir
manna. Mátti ekki búast við að í svo stórum hópi
leyndust frambærilegri frambjóðendur?
Bandaríkin eru fyrirferðarmikil í heiminum og
það skiptir miklu máli fyrir allar þjóðir hvernig for-
setaembættið er skipað.
Sérkennilegheitunum lýkur ekki þegar til sjálfra
forsetakosninganna kemur. Þar viðgengst fyrirkomu-
lag kjörmanna sem getur valdið því að sá sem færri
atkvæði fær frá kjósendum verður forseti, eins og
gerðist þegar Donald Trump var kjörinn forseti árið
2016. Lýðræðið er vandmeðfarið.
Víkur þá sögunni hingað upp á Ísland. Við teljum
okkur til fyrirmyndar annarra ríkja, ekki síst í lýð-
ræðisvæðingu og framkvæmd þess. Þó telja sumir
að lengra megi ganga í þeim efnum og í stað þess að
málum verði ráðið til lykta af kjörnum fulltrúum, fái
kjósendur sjálfir að ráða úrslitum í einstaka málum.
Það er ágæt hugsun en einhvers staðar liggur línan.
Meiru skiptir þó að við val á fulltrúum stjórn-
málaflokka til Alþingis er atkvæði ekki það sama og
atkvæði. Þannig hefur atkvæði kjósanda í Reykja-
víkurkjördæmum nærri helmingsvægi miðað við
atkvæði kjósanda handan Hvalfjarðarganga, í Norð-
vesturkjördæmi. Þetta myndi Bandaríkjamönnum
jafnvel þykja skrýtið. Það hlýtur að vera grund-
vallarþáttur lýðræðis að öll atkvæði sem greidd eru í
kosningum hafi sama vægi.
Allt frá því að þéttbýli tók að myndast hér hefur
atkvæðum verið mismunað eftir því hvar kjósendur
búa. Nú er svo komið að aðeins fimm prósent lands-
manna búa í dreif býli. Það hefur ekki alltaf verið svo.
Í byrjun síðustu aldar bjuggu rúmlega 75 prósent í
dreif býli. Ýmsar forsendur að baki mismununinni
hafa því breyst eftir því sem tímar hafa liðið og
íslenskt samfélag þróast.
Nú er svo komið að erfitt er að finna rök sem styðja
misvægi atkvæða eftir búsetu.
Atkvæði
Þegar Panamaskjölin komust í fjölmiðla og myndir af íslenskum ráðherrum voru dregnar upp á blöðum og skjáum út um allan heim,
skammaðist þjóðin sín. Báðir eru þó enn á Alþingi
Íslendinga, annar formaður stjórnmálaflokks en hinn
fjármálaráðherra og yfirmaður skattamála. Við áttum
heimsmet í fjölda kennitala í Panamaskjölunum.
En við áttum hins vegar ekki heimsmet í úrvinnslu
málanna enda of fátt starfsfólk hjá Ríkisskattstjóra og
Skattrannsóknarstjóra til að takast á við þessi flóknu
mál og tvíverknaður innbyggður í kerfinu.
Á meðan til eru skattaskjól og leiðir greiðar til
skattsvika verður fé skotið undan skatti. Jafnvel
þó að samfélagið skaffi fyrirtækjum vegi, hafnir,
f lugvelli, menntað starfsfólk, heilbrigðisþjónustu
og löggæslu, þá virðast sumir samborgarar okkar
telja að aðrir eigi að bera hitann og þungann af þeim
fjárfestingum. Sumir eigendur fyrirtækja virðast
telja að gróði eigi að renna óskiptur til eigenda fyrir-
tækjanna.
Talið er að skattsvik séu um 80-100 milljarðar
króna á ári hverju hér á landi. Með bættu skatteftirliti
og skattrannsóknum gæti stór hluti þeirrar fjár-
hæðar gengið til heilbrigðismála, menntamála, sam-
göngumála, húsnæðis- og barnabóta og til að draga
úr skerðingum bótakerfisins.
Skattsvikarar vilja láta aðra bera sinn hlut af kostnaði
við rekstur velferðarkerfisins, en njóta sjálfir góðs af því.
Og stjórnvöld spila með, með veiku opinberu skatteftir-
liti. Auk þess veldur tvíverknaður því að of langur tími
fer í rannsókn og fullvinnslu mála þannig að mál fyrnast
eða sektir verða minni en ella.
Fyrirkomulagið er seinvirkt og kostnaðarsamt og
hvorki hinu opinbera né meintum sakborningum í hag.
Ef embætti skattrannsóknarstjóra fengi ákæruvald, líkt
og Samfylkingin leggur til með nýlegri þingsályktun,
fengju fleiri mál fullvinnslu og niðurstöðu. Í september
2019 voru 140 óafgreidd mál frá Skattrannsóknarstjóra
hjá héraðssaksóknara. Þar af 6 frá árinu 2015 og 9 frá
árinu 2016 og 11 frá 2017. Almannahagsmunir krefjast
þess að stjórnvöld bregðist við slíku ástandi.
Skattaparadís
Oddný G.
Harðardóttir
formaður
þingflokks
Samfylkingar
Deild eða nefnd
Málf lutningur í yfirdeild Mann­
réttindadómstóls Evrópu í síð­
ustu viku hefur valdið skjálfta
meðal Sjálfstæðismanna sem
sjá ástæðu til að stíga fram og
minna á nokkur grundvallar­
atriði í íslenskri stjórnskipun.
Hæstiréttur Íslands er æðsti
dómstóll landsins, minnti for­
maður f lokksins landsmenn
á eftir málf lutninginn. Mann­
réttindadómstóllinn væri í raun
og veru deild frekar en dómstóll
í hefðbundnum skilningi. Ekki
liggur fyrir hvort um er að ræða
nýja útfærslu á „útlendu nefnd­
inni“ eins og dómstóllinn var
uppnefndur áður.
Fullveldi flokksins
Þótt áköfustu stuðningsmenn
málskots til yfirdeildarinnar
séu farnir að draga verulega í
land með væntingar sínar um
málalok í Strassborg skortir
ekki skýringarnar á líklegu tapi.
Dæmi dómstóllinn Íslandi í
óhag gerir hann það í eiginhags­
munaskyni að mati Sigríðar
Andersen. Ef allt um þrýtur má
alltaf leita á náðir fullveldisins
sem reynst hefur vel í umræðu
um mál sem koma Íslandi í koll
erlendis. Fullveldisrökin geta
þó valdið ruglingi bæði meðal
þjóðarinnar og f lokksmanna
sjálfra því ekki er víst að allir
geti greint á milli fullveldis
Íslands og fullveldis f lokksins
þegar kemur að skipun dómara.
adalheidur@frettabladid.is
1 0 . F E B R Ú A R 2 0 2 0 M Á N U D A G U R8 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN