Fréttablaðið - 10.02.2020, Blaðsíða 22

Einnig má nýta
hugbúnaðinn til
þess að bæta orkusparn-
að og innivist í eldri
byggingum.
10 KYNNINGARBLAÐ 1 0 . F E B R ÚA R 2 0 2 0 M Á N U DAG U RBYGGINGARIÐNAÐURINN
Hamarinn hefur þróast á magnaðan hátt síðan mann-skepnan nýtti sér barefli í
fyrsta sinn til að brjóta skeljar eða
bein til að verða sér úti um fæðu og
næringarefni. Það má í raun segja
að hamarinn sé forfaðir allra ann-
arra verkfræra.
Skilgreiningin á hamri er verk-
færi sem notað er til að lemja í hlut
eða efni, hvort sem það er viður,
málmur, steinn eða hvað sem er,
ýmist til að opna, breyta eða festa
saman.
Fornleifafræðingar segja að
fyrstu ummerki um að maðurinn
hafi nýtt sér barefli í einhverjum
tilgangi séu meira en þriggja milljón
ára gömul þegar stærri steinn,
nefndur „hamarsteinn“ var nýttur
til að kljúfa minni og stökkari
steina eins og hrafntinnu til að
búa til beitt verkfæri sem nýttust
til veiða og að vinna bráðina. Þessi
hamar var í raun lítið annað en
þungur sporöskjulaga steinn sem
vó frá 300 grömmum upp í eitt kíló,
vatnssorfinn og mjúkur eftir volk á
árbotni eða í sjónum. Steinninn var
notaður til að berja í hlut sem var
staðsettur á stórum flötum steini,
eins konar steðja. Ef þörf var á fín-
legri meðferð var notaður minni
steinn, bein, eða horn.
Hamarinn þróaðist svo ekki
meira fyrr en fyrir um 30.000
árum þegar handfangið kom til
sögunnar. Þá var steinninn festur
við skaft úr annaðhvort beini eða
viði með leðri, sinum eða tágum
og þannig varð hamarinn mun
þægilegri til afnota og auðveldara
að beita honum af nákvæmni. Þessi
framför hafði keðjuverkandi áhrif,
með nákvæmara verkfæri var hægt
að gera fjölbreyttari hluti og slysum
fækkaði sem gerði fýsilegra að nota
hamarinn í verkin. Næsta framför
var svo þegar hamrar voru smíðaðir
úr bronsi fyrir um 5000 árum og
festir á sköft með meiri nákvæmni
og í framhaldi af því urðu naglar til.
Árið 1200 fyrir okkar tímatal var
farið að gera hamarshausa úr járni
sem voru bæði sterkara og enn
nákvæmara verkfæri og um það
leyti var líka farið að búa til fjöl-
breyttari hamra en áður, hausarnir
voru mismunandi, bæði rúnn-
aðir og kantaðir og hin notadrjúga
klauf sem nú skilgreinir verkfærið
nánast fyrir okkur leit dagsins ljós
um þetta leyti til að hægt væri að
endurnýta nagla eða bræða dýra
málmana aftur í nýja.
Eftir þetta þróaðist hamarinn
ekki mikið þangað til stálið kom
til sögunnar í upphafi sextándu
aldar og þá fór hamarinn að þróast
í ýmsar sérhæfðar áttir. Búnir voru
til hamrar til að byggja, hamrar til
að rífa niður, hamrar fyrir járn-
smiði, námamenn og svo fram-
vegis. Smáhamrar fyrir úrsmiði og
til skartgripagerðar litu dagsins
ljós. Þegar iðnbyltingin hófst varð
hamarinn gríðarlega mikilvægt
verkfæri og þá hófst fjöldafram-
leiðsla á ákveðnum tegundum
hamra auk þess sem efni eins og
gúmmí á skaftið til að bæta gripið
gerði þá öruggari og þægilegri. Í
upphafi 20. aldarinnar komu til
sögunnar hamarsmiðir eins og
Stanley og Estwing sem þróuðu
hamrana sem við þekkjum í dag.
Til að hitta naglann á höfuðið
Það borgar sig alltaf að hitta naglann á höfuðið. NORDICPHOTOS/GETTY
Hamarinn er
eitt elsta og
jafnframt mikil-
vægasta verk-
færið og hefur
fylgt manninum
í milljónir ára.
Alma D. Ívarsdóttir bygging-arverkfræðingur sem starfar hjá Mannviti segir að mikil-
vægt sé fyrir byggingariðnaðinn á
Íslandi að huga að orkusparnaði í
byggingum þó að orkan okkar sé
að mestu leyti endurnýjanleg og
ódýr. Einnig segir Alma að ekki sé
síður mikilvægt að meta frammi-
stöðu bygginga og tæknikerfa í
hönnunarferlinu svo hægt sé að
tryggja sem bestu innivistina
fyrir notendur húsnæðisins. Með
notkun á hermihugbúnaði IDA-
ICE er hægt að meta alla þessa
þætti í hönnunarferlinu sem
skilar sér í betri og hagkvæmari
byggingu. Mörg svipuð hugbún-
aðarkerfi eru til á markaðinum en
IDA-ICE er einn sá nákvæmasti
og framþróaðasti á markaðinum í
dag og styður vel við þá reynslu og
þjónustu sem Mannvit býður upp
á, segir Alma.
„Þessi hugbúnaður tekur inn
samspil margra dýnamískra þátta
sem viðkemur til dæmis stýri-
kerfum, tæknikerfum, umhverfi,
veðurfari, notendum og auðvitað
uppbyggingunni á byggingunni
sjálfri. Síðan hermir hugbúnaður-
inn þessa þætti saman í þeim til-
gangi að reikna út til dæmis orku-
notkun, orkuramma, varma- og
kæliþörf, loftgæði og varmavist yfir
eitt ár. Með þessum útreikningum
getum við borið saman mismun-
andi úrlausnir svo að markvissar og
fullgildar ákvarðanir séu teknar í
hönnunarferlinu á byggingunni og
öllum tæknikerfum.
Með því að fara í gegnum þetta
ferli getum við stuðlað að hagstæð-
um orkusparnaði og betra innra
umhverfi svo að fólki líði sem best
inni í byggingunni. Einnig er hægt
að framkvæma dagsbirtuútreikn-
inga í hugbúnaðinum þannig þetta
hefur líka nýst lýsingarhönnuðum
okkar.“
Hægt að nota líkan úr
teikniforritum arkitekta
Hugbúnaðurinn virkar þannig
að útbúið er líkan af byggingu
og kerfum sem er annaðhvort
verið að hanna, eða líkan af eldri
byggingu sem á að endurbæta
með einhverjum hætti. „Síðan
hermir hugbúnaðurinn eftir ytra
og innra álagi sem við setjum upp
á núverandi hönnun og í kjölfarið
getum við metið frammistöðu
byggingarinnar. Það eru margir
þættir í ytra og innra álaginu sem
þarf að taka tillit til þegar bygging-
in er sett upp í hugbúnaðinn, sem
sagt mismunandi byggingarhlutar
og efnisval, álag frá notendum,
lýsingu, búnaði, tæknikerfi,
staðsetningu, umhverfi, veðri og
mörgu fleira,“ en hægt er að setja
sérstaklega inn íslenskt veðurfar
í hugbúnaðinn. Hugbúnaðurinn
býður upp á að flytja gögn frá
helstu teikniforritum arkitekta,
svo að ekki þarf að eyða tíma í að
teikna upp bygginguna að nýju
þegar nota á hugbúnaðinn.
Reikna út fyrir
vistvottunarkerfi bygginga
Með tilliti til útreikninga hug-
búnaðarins er hægt að bera saman
ýmsar lausnir. „Til dæmis getum
við borið saman hvernig gler og/
eða sólarskermun við viljum nota
með tilliti til sólarálags og orku-
sparnaðar, en við þekkjum það öll
þegar við erum í byggingum sem
eru með stóra og marga glugga
að þá getur orðið mjög heitt inni.
Við getum metið á skilvirkan hátt
hvaða gler hentar best við þessar
aðstæður og hvernig tæknikerfin
þurfa að vera hönnuð til að tryggja
góða varmavist við ákveðið álag
frá fólki, búnaði og veðri, en þetta
er bara brot af því sem við getum
gert í hugbúnaðinum,“ segir Alma.
Einnig má nýta hugbúnaðinn til
þess að bæta orkusparnað og inni-
vist í eldri byggingum. Alma tekur
fram að mikilvægt sé að geta metið
alla þessa þætti svo hægt sé að
velja hagkvæmustu og bestu lausn-
ina fyrir bestu fjárfestinguna.
Nú hefur Mannvit notað þennan
hugbúnað í hálft ár, og segir Alma
hann hafa nýst í mörg verkefni,
stór sem smá. Mannvit hefur áður
notað ýmsan hugbúnað en Alma
segir þróunina þar vera hraða.
„IDA-ICE hefur verið notaður úti
um allan heim, þetta er hugbúnað-
urinn sem stendur mest upp úr og
styður best við okkar vinnu.“
Annað sem hefur ekki verið
nefnt er að hugbúnaðinn nýtist
vel við ákveðna útreikninga sem
eru nauðsynlegir fyrir ýmis vist-
vottunarkerfi fyrir byggingar eins
og til dæmis BREEAM og Svans-
vottunina. „Við styðjumst mikið
við forritið í okkar vinnu. Núna
er til dæmis orðið nauðsynlegt að
nota svona hugbúnað til að gera
útreikninga fyrir vottunarkerfi
sjálf bærra bygginga til að ná sem
flestum stigum.“
Orkusparnaður og bætt innivist
Hálft ár er síðan Mannvit tók í notkun nýjan hermihugbúnað, IDA-ICE, sem nýtist við útreikninga
á mörgum þáttum í fyrirhugaðri byggingu sem hafa áhrif á orkunotkun og innivist í byggingunni.
Alma D. Ívarsdóttir, byggingaverkfræðingur hjá Mannviti, segir hugbúnaðarkerfið nýtast mjög vel til margra nota.