Skessuhorn - 12.06.2019, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 12. júNÍ 201924
Vörur og þjónusta
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
H P Pípulagnir ehf.
Alhliða pípulagnaþjónusta
Hilmir 820-3722
Páll 699-4067
hppipulagnir@gmail.com
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
8
Fyrir alla vigtun
Húsarafmagn
Töflusmíði
Iðnaðarrafmagn
Bátarafmagn
Bílarafmagn
RAFMAGN
vogir@vogir.is Sími 433-2202
VOGIR
Bílavogir
Kranavogir
Skeifuvogir
Pallvogir
Aflestrarhausar
Hönnun prentgripa
& alhliða prentþjónusta
Drei bréf - Boðsbréf
Ritgerðir - Skýrslur
Reikningar - Eyðublöð
Umslög - Bréfsefni
Fjölritunar- og
útgáfuþjónustan
Getum við
aðstoðað þig?
sími: 437 2360
olgeirhelgi@islandia.is
• Bílasprautun • Bílaréttingar • Framrúðuskipti
BÍLASPRAUTUN VESTURLANDS
S: 860-0708 • Smiðjuvellir 7, Akranesi • bv.sprautun@gmail.com
Vinnum fyrir öll tryggingafélög
Pennagrein
Umsóknum í grunn-
skólakennaranám við
Háskóla Íslands fjölgaði
um 45% á milli ára og
umsóknum í meistara-
nám í leikskólakennara-
fræðum um 25%. „Það
er verulega ánægjulegt
að sjá þessa auknu að-
sókn í þetta mikilvæga
nám, sérstaklega í ljósi þess átaks
sem staðið hefur yfir með stjórn-
völdum varðandi það að laða fólk
í kennaranám. Við hefðum að
óbreyttu horft fram á kennara-
skort hérlendis á næstu árum,“ seg-
ir jón Atli Benediktsson, rektor HÍ.
Kolbrún Þorbjörg Pálsdóttir, for-
seti menntavísindasviðs HÍ, þakkar
þessa auknu aðsókn sértækum að-
gerðum stjórnvalda vegna kennara-
skorts. Aðgerðirnar
snúa að námsstyrkj-
um til kennaranema
og launuðu starfs-
námi á lokaári náms-
ins. „Góðir kennarar
leiða uppbyggingu
skóla sem skilar sér
á margfaldan hátt til
samfélagsins. Því er
ákaflega dýrmætt að fleiri einstak-
lingar sjái hin fjölbreyttu tækifæri
og í raun ævintýri sem felast í því
að starfa innan menntakerfisins,“
segir Kolbrún.
Mest er fjölgunin í deild fag-
kennarakennslu, þar sem hún er
54% á milli ára. Í deild kennslu- og
menntunarfræða er fjölgunin hins
vegar 25%. Umsóknir um grunn-
nám í leikskólakennarafræðum eru
svipað margar og í fyrra, en hafði
fjölgað um 86% á árunum 2016 til
2018. „Það er hins vegar gríðarlega
ánægjulegt að fjórðungsaukning er
í umsóknum í meistaranám í leik-
skólakennarafræði,“ segir Kolbrún.
„Hér á Íslandi vantar nú þegar til
starfa um 1.400 leikskólakennara
en um þriðjungur starfsólks leik-
skóla eru menntaðir leikskólakenn-
arar.“
Kolbrún segir enn fremur að
leiðbeinendum sem ráðnir hafa
verið til kennslu í grunnskólum hafi
einnig fjölgað verulega síðustu ár.
Stefnir í að ríflega 600 leiðbeinend-
ur starfi við kennslu á næsta skóla-
ári. „Til að tryggja eðlilega nýliðun
í stétt grunnskólakennara þarf að
tvö- eða jafnvel þrefalda fjölda út-
skrifaðra nema,“ segir hún. kgk
Vald er víðtækt hugtak, getur átt
við vald manns yfir eigin tilveru en
lýsir líka stjórn eins eða fárra yfir
mörgum með einhverskonar reglu-
verki eða þegar verst lætur hótun-
um og ofbeldi. Á Íslandi búa fáir
og því að sumu leyti auðveldara að
átta sig á valdboði og því hver fer
með hvaða vald en gerist hjá fjöl-
mennari þjóðum.
Á síðustu öld glataði Þjóðkirkjan
hluta af því valdi sem hún hafði haft
um aldir. Að sumu leyti var þetta
vald óformlegt í formi virðingar og
undanlátssemi gangvart embættis-
mönnum kirkjunnar en sumt vald
var formlegt. Eitt var að prestar
skírðu nær alla sem hér fæddust
og höfðu vald til að neita að skíra
menn því nafni sem foreldrar eða
nánustu aðstandendur lögðu til
að barn bæri. Meðan þetta vald
var prestanna hugsa ég að flestir
þeirra hafi litið svo á að þetta væri
skylda þeirra, að hafa vit fyrir flá-
ráðum foreldrum sem vildu víkja
frá viðteknum hefðum. En menn
hafa kannski ekki velt því fyrir sér
að öðru leyti. Menn eru kosnir til
embætta eða skipaðir í sveit og fá
leiðbeiningar um hvað þeir eigi að
gera, í hverju vald þeirra liggur.
Nú verða þau skil að þetta vald
er tekið af prestum með lögum
árið 1996. Ég þekki ekki þá sögu
en geri ráð fyrir að smátt og smátt
hafi erlend áhrif haft í för með sér
hægfara réttarbót í átt að auknu
trúfrelsi og valdaafsali kirkjunnar.
Mætti þá ætla að fólk væri laust við
þessa nauð – að valdhafar þyrftu að
leggja blessun sína yfir nafn afkom-
endanna. Svo var þó ekki. Manna-
nafnanefnd tók við af klerkastétt-
inni. Prestur, ef hann skírði, vísaði
nú málinu til mannanafnanefndar!
Fróðlegt væri að vita hvernig
þetta gerðist. Eins og fyrr segir er
Ísland fámennt og valdið því oftar
en ekki í hópum sem eiga sterk ítök
á löggjafarsamkomunni. Einhverj-
um hefur orðið ljóst að almenn-
ingi væri ekki treystandi fyrir þessu
einum og óstuddum valdboði, eða
eins og lögin bera með sér hlytist
af óreiða og kaos. Ekki er fráleitt
að hafa reglur um nöfn, almenn-
ar reglur um að ekki megi villa á
sér heimildir með því að þykjast
heita eitt í dag og annað á morg-
un. En reglurnar eiga að tryggja að
menn beri nöfn sem leiða ekki yfir
þá óhróður og skítkast samborg-
aranna. Hér hafa menn um langt
skeið heitið eða verið þekktir undir
allskonar nöfnum, flestir vita jafn-
vel ekki skírnarnafn einhvers án
þess að það þvælist fyrir – Dídí og
Dúdú og Bjössi og Baddi. En í lög-
unum verður til veruleiki sem lög-
unum er ætlað að verja, jafnvel þó
hann sé hvergi til nema í lagatext-
anum.
Á Íslandi er hægri umferð, síðan
1968. Árið 1703 var ekkert valdboð
um það hvorum megin farið skyldi
um vegi lands-
ins enda þeir víð-
ast hvar óglöggir
slóðar og troðningar. Seinna komu
skýrt afmarkaðir vegir og nauðsyn
þess að setja um þá umgengnisregl-
ur varð ljós – fyrirmyndin til í út-
löndum og við fengum umferðar-
lög.
Tímarnir breytast en það er
segin saga að valdaafsal vefst fyrir
mönnum meira en margt annað.
Mannanafnanefnd er þó að vissu
leyti einsdæmi, afar stór hluti þjóð-
arinnar sér að hún er hjákátleg í
besta falli en til ama þeim sem vilja
nefna börn nöfnum sem ekki hljóta
þar náð. Og einn og einn stríðir
nefndinni og fangar athygli ríkis-
rekinna fjölmiðla með því að segj-
ast vilja heita Gunna en heitir jón.
Má maður éta hrossakjöt? Eða
pillur sem gera hann rænulausan?
Við erum enn föst í sama fari og
Þorgeir Ljósvetningagoði leiddir
okkur í fyrir 1000 árum, megum
blóta á laun en skal refsað ef upp
kemst. Þar sem hafið er yfir vafa að
lög eru ósanngjörn og úrelt ættu
menn hinsvegar, valdhafar, að sjá
sóma sinn í að láta af afskiptasem-
inni. Hvað á það að þýða að starfs-
menn ríkisfjölmiðils tali um að
„met hafi verið brotið“ á sama tíma
og annar opinber aðili þykist þess
umkominn að hafna nafni af því
það samrýmist ekki íslensku máli!
Finnbogi Rögnvaldsson
Atvinnuveganefnd afgreiddi á
þriðjudag í síðustu viku aðgerða-
áætlun um matvælaöryggi og vernd
búfjárstofna auk frumvarps sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra
þar sem tekið er á dómum EFTA
dómstólsins um svokallaða fryst-
iskyldu. Þessi mál koma til umræðu
í þinginu núna á næstu vikum. Ís-
land hefur verið dæmt fyrir Hæsta-
rétti og EFTA dómstólnum fyrir að
hafa ekki staðið við skuldbindingar
sínar um afnám frystiskyldu á inn-
fluttum matvælum og öllum okkar
málsvörnum hafnað. Við því verða
ábyrg stjórnvöld að bregðast.
Aðgerðaráætlun ráðherra sem
fylgdi málinu var í grunninn afar
góð, en ég tel að nú sé búið að út-
færa hana enn betur. Áætlað er að
hrinda í framkvæmd aðgerðum til
að efla matvælaöryggi frá því sem
nú er, að tryggja vernd búfjár-
stofna og bæta samkeppnisstöðu
innlendrar matvælaframleiðslu. Sú
áætlun fór í samráð áður en málið
kom til Alþingis og var aðgerðum
bætt við eftir það samráð.
Við þinglega meðferð málsins
kom betur í ljós hversu mikil ógn
er fólgin í sýklalyfjaónæmi. Það er
í rauninni eitt af stóru heilbrigð-
ismálum 21. aldarinnar. Ef fram
heldur sem horfir og sýklalyfja-
ónæmi breiðist út, þá munu sjúk-
dómar sem læknavísindin höfðu
kveðið niður verða á ný stórhættu-
legir. Um þetta eru allar alþjóða-
stofnanir sammála sem um það
hafa fjallað. Frystiskyldan sem slík
dregur ekki úr sýklalyfjaónæmi. En
vegna þess hve innflutningur af
kjöti hefur aukist hratt síðustu ár
þá tel ég að það sé tími til kominn
að grípa til aðgerða.
Þess vegna hefur verið ákveðið
að setja ofurbakteríur í matvælum
á dagskrá með skýrari hætti en hef-
ur verið gert. Ríkisstjórnin kynnti
afar skýrar og metnaðarfullar að-
gerðir í þeim efnum í dag. Ísland á
vera í fararbroddi í aðgerðum til að
koma í veg fyrir útbreiðslu sýkla-
lyfjaónæmra baktería og koma þarf
í veg fyrir að ákveðnar tegundir
sýklalyfjaónæmis berist hingað til
lands með matvælum og svo fram-
vegis.
Ljóst er að frystiskyldan varðar
lýðheilsu landsins þegar kemur að
kampýlóbakter í alifuglakjöti. Eft-
ir afnám hennar þurfa innflutn-
ingsaðilar að framvísa vottorði um
að ekki hafi greinst kampýlóbak-
ter í alifuglakjöti sem þeir hyggj-
ast setja á markað hér á landi. Hið
sama mun gilda um salmónellu í
alifuglakjöti. Einnig er unnið að
því að fá sambærilegar tryggingar
í nauta- og svínakjöti. Þannig mun
matvælaöryggi verða betra eftir af-
nám frystiskyldunnar heldur en
fyrir hvað varðar þessa sjúkdóma.
Það sem einnig er lykilatriði, er að
þessu sinni verða þær varnir lög-
legar.
Samkeppnisstaða
landbúnaðar
Samkeppnisstaða landbúnaðar
er viðvarandi verkefni. Þar tel ég
grundvallaratriði að íslensk mat-
vælaframleiðsla keppi við inn-
flutta á sanngjarnan hátt. Taka
verður á merkingum matvæla en
það er óþolandi ástand þegar öll-
um brögðum er beitt til þess að fela
raunverulegan uppruna matvæla,
með smáu letri og slíkum æfingum.
Sú vinna er í gangi í atvinnuveg-
aráðuneytinu í samstarfi við hags-
munaaðila.
Þá tel ég að rannsóknir og ný-
sköpun séu lykilatriði til þess að
standa vörð um samkeppnishæfni
íslenskra bænda. Bæta verður við
fjármunum í þá sjóði sem snúa að
landbúnaði og hugsanlega þarf að
yfirfara hvernig þeim er best beitt.
Þannig verði leyst úr læðingi sá
kraftur og sköpunargleði sem býr
í íslenskum bændum. Greina þarf
þróun í alþjóðlegu viðskiptaum-
hverfi gagnvart landbúnaði og þær
kröfur sem við leggjum á framleið-
endur hérlendis og máta við þær
kröfur sem eru gerðar erlendis. Þar
má nefna aðbúnað dýra, tollavernd
og lyfjanotkun. Þannig þurfum við
að ná betri yfirsýn yfir það sem hef-
ur gerst síðustu áratugi og hvernig
við náum best að sækja fram.
Ég tel að með því að afgreiða
þessi tvö mál séum við að stíga
fram á veginn. Við deilum ekki við
dómarann. Við setjum metnaðar-
full markmið í því hvernig við ætl-
um að vera í fremstu röð í matvæla-
öryggi.
Lilja Rafney Magnúsdóttir
Höfundur er þingmaður Vinstri
grænna og formaður atvinnuvega-
nefndar Alþingis.
Vald
Mikil aðsókn í kennaranám
Piltar á leið í skólann.
Ljósm. úr safni/ tfk.
Pennagrein
Átak til eflingar
lýðheilsu