Fréttablaðið - 14.12.2019, Side 42

Umbætur í mennta-kerfinu eru engin geimvísindi. Þær er u f lók na r i en þau,“ sagði finnski f r æ ð i m a ð u r i n n
Pasi Sahlberg um viðbrögð við
niðurstöðum PISA 2018 í pistli í The
Guardian og ráðleggur yfirvöldum
að fara sér hægt. Það séu engar
skyndilausnir til sem duga.
Sahlberg hefur starfað sem ráð-
gjafi stjórnvalda austan hafs og
vestan um uppbyggingu skilvirkra
menntakerfa og leggur mikla
áherslu á að menntakerfið þurfi að
stuðla að auknum jöfnuði og það
sé nóg til af rannsóknum um hvað
stuðlar að námsárangri barna. En
það þurfi að fara eftir niðurstöðum
og nýta þær.
Eðlilega velta Íslendingar því
fyrir sér hvers vegna lesskilningur
á Íslandi er lakari en annars staðar á
Norðurlöndum og vel undir meðal-
tali í löndum OECD. Ungmenni
lesa æ sjaldnar dagblöð eða annað
útgefið efni og hafa mikinn aðgang
að annarri afþreyingu. Fréttablaðið
fékk þrjá sérfræðinga sem hafa
góða innsýn í nokkra þætti sem
varða námsárangur barna, þróun
íslenskunnar og umræðuna sem er
á köflum ómarkviss.
Eiríkur Rögnvaldsson, prófessor
emeritus í íslenskri málfræði, Anna
Kristín Sigurðardóttir, prófessor
við Menntavísindasvið Háskóla
Íslands, og Jón Pétur Zimsen, skóla-
stjóri Réttarholtsskóla, settust á
rökstóla og svöruðu spurningum
blaðamanns.
Skert tækifæri barna
Jón Pétur Zimsen
skólastjóri Réttarholtsskóla
„Ég held að það sé gott fyrir allt sam-
félagið að ræða þessar niðurstöður
og fyrir skólana að rýna í þær líka
sérstaklega. Það að fjórðungur
útskriftarnema geti ekki lesið sér
til gagns er ógn við lýðræðið og
takmarkar tækifæri þessara nem-
enda til frekara náms. Þessi hópur
er einnig líklegri til að lenda undir
í samkeppni við gervigreind sem
sífellt tekur yfir f leiri einfaldari
störf samfélagsins.
Síðastliðin tvö skipti í PISA-fyrir-
lögn (2012 og 2015) hafa skólarnir
getað fengið sínar niðurstöður og
það hefur hjálpað hverjum og
einum að rýna sitt skólasamfélag
og gera einhverjar umbætur. En
það er einkar gagnlegt að fá að nýta
allar þær upplýsingar sem skólarnir
fá um stöðu sína. Þess má geta að
nemendafjöldi í Réttarholtsskóla
er meiri en sá sem er á NV-landi og
meiri en á öllum Vestfjörðum. Þessi
svæði fá sínar PISA-niðurstöður en
mögulega fá stórir skólar í borginni
ekki sínar sem er einkar bagalegt.“
Þörf á skýrari námskrá
Jón Pétur segir niðurstöðurnar
grafalvarlegar og líklega skýri
slakur námsorðaforði og hugtaka-
skilningur stærstan hluta þeirra.
„Nemendur vita einfaldlega ekki
hverju er verið að leita eftir í spurn-
ingum og/eða finna ekki svörin þar
sem of mikill hluti textans er þeim
framandi. Nemendur verða að skilja
um 98 prósent orðanna í texta
þannig að þeir skilji innihaldið.
Ég held að skýrari námskrá þar
sem kennarar geta skoðað enn
betur hvers er ætlast til af þeim og
Flóknara en geimvísindi
Segir einn helsti sérfræðingur Evrópu um menntamál þegar kemur að breytingum í
menntakerfi í þágu betri námsárangurs barna. Íslenskir sérfræðingar rýna í stöðuna.
Framhald á síðu 40
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
þá gott námsefni sem fylgir með
gæti hjálpað mikið. Skólar þyrftu
líka „tæki“ til að fylgjast betur með
framvindu orða- og hugtakaskiln-
ings nemendanna, þeirra krafna
sem skýrari námskrá myndi boða.
Þetta á við í öllum greinum. Hægt
væri að hugsa sér að skólar hefðu
aðgang að samræmdum prófabanka
úr námskrá og kennarar gætu valið
sér hvenær þeir létu nemendur sína
reyna sig við mat úr einhverjum
efnisþáttum og fá þannig endurgjöf
fyrir sig og nemendur sína.
Svíar skipta til dæmis náttúru-
vísindum upp í f leiri greinar, eðlis-
fræði, líffræði og f leira, og í hverri
grein er talið á mun skipulagðari
hátt hvað nemandinn á að vita,
hvað varðar til dæmis þekkingu,
orðaforða greinarinnar, hugtök og
hvernig hann á að geta beitt þekk-
ingunni.“
Tungumál greinanna
Jón Pétur segir þetta eiga við um
f leiri námsgreinar. „Það að tiltaka
þann orðaforða og hugtök sem
nemendur eiga að læra og geta beitt
í hverri grein er ákveðin trygg-
ing fyrir því að nemendur fái að
minnsta kosti lágmarksþekkingar-
grunn í hverri námsgrein. En PISA
segir okkur einmitt að þennan dýpri
námsorðaforða og hugtakaskilning
vanti sárlega. Nám felst einmitt í því
að læra „tungumál“ greinanna og að
nemendur geti beitt því við ólíkar
aðstæður. Þegar það er komið er
mikið unnið. Fólk getur ekki talað
um eða hugsað um ákveðin svið,
til dæmis lögfræði, nema að þekkja
hugtökin sem tilheyra faginu og
kunna að beita þeim í réttu sam-
hengi. Það sama á við um meira og
minna allt nám.
Skólarnir eiga að vera jöfnunar-
tæki, sumir nemendur hafa greiðan
aðgang að fjölbreyttu og ríkulegu
málumhverfi heimafyrir á meðan
aðrir líða skort á því sviði. Þess
vegna er nauðsynlegt að það sé farið
skipulega í að kenna þennan náms-
orðaforða í skólunum, og beitingu
hans, sem tilheyrir hverri náms-
grein.“
Ritun of frjáls
Jón Pétur segir of mikinn hluta
ritunar nemenda frjálsan. „Það
er einnig mikilvægt að nemendur
æfi sig í að skrifa texta sem reyna
á dýpri námsorðaforða og hvernig
honum er beitt. Ég held að of mik-
ill hluti ritunar nemenda fari í að
nemendur riti „frjálst“, skrifi um
til dæmis sumarfríið sitt eða góða
minningu en þá komast þeir hjá
því að nota dýpri námsorðaforða
og leita í þann orðaforða sem þeir
Nóg er til af haldgóðum rannsóknum um hvað stuðlar að góðum námsárangri barna, en það þarf að fara eftir þeim. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
1 4 . D E S E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R38 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð