Hugur og hönd - 01.06.1980, Side 30

heimilisiðnaðarskólinn
Heimilisiðnaðarfélag íslands á og
rekur Heimilisiðnaðarskólann, sem er
til húsa að Laufásvegi 2 í Reykjavík.
Heimilisiðnaðarfélagið, sem var stofn-
að árið 1913, hefur frá upphafi haft
námskeiðarekstur og leiðbeiningar-
starfsemi á stefnuskrá sinni. Félagið
hefur lengstum verið fjárvana og þessi
starfsemi því oft verið fátæklegri og
stopulli en æskilegt hefði verið og
jafnvel legið niðri ár og ár. En síðan
fyrir rúmum 12 árum hafa námskeið-
in verið haldin reglulega, hvern vetur
frá því í sept. eða okt. til maíloka, eða
byrjun júní, og stundum einstaka
sumarnámskeið. A þessum árum hafa
verið kenndar fjölmargar greinar, sem
allar eru á einhvern hátt byggðar á
gömlum og nýjum hand- og heimilis-
iðnaði. Það yrði of langt mál að telja
upp allar greinar, sem kenndar haf.a
verið á námskeiðum Heimilisiðnaðar-
félagsins gegnum árin. Hér verða þó
nefndar nokkrar. Það er þá fyrst
ahnennur vejnaður, sem verið hefur
mjög eftirsóttur í mörg ár og virðist
ekkert lát á. En þetta eru þó þau
námskeið, sem þvi miður er erfiðast
að reka, vegna þess að þau þurfa að
standa yfir í langan tíma, vefstólar og
önnur áhöld eru dýr og þurfa mikið
húsrými, sem verður ekki notað til
annars. M-yndvefnaður er önnur vin-
sæl grein. Spjaldvefnaður er hand-
verk, sem varðveist hefur með þjóð-
inni frá landnámstíð og nýtur nú vax-
andi vinsælda. Þá má nefna lítskurð,
þjóðbúningasaum, prjón, útsaum,
jurtalitun, knipl, baldíringu og tó-
vinnu. Á tóvinnunámskeiðunum er
kennt að meðhöndla íslensku ullina
eins og gert var meðan hún var hand-
unnin, þeas tekið ofan af, hært, kembt
og spunnið, bæði tog og þel á rokk og
halasnældu. Ef til vill kann einhverj-
um að finnast það tímasóun, að sitja
við að spinna, þegar verzlanir eru
fullar af vélunnu bandi. Flcstum hlýt-
ur þó að vera ljóst, að íslenska ullin
er unnin á fremur einhæfan hátt í
spunaverksmiðjunum og að nota þá
framleiðslu eingöngu bindur vissulega
hendur þess, sem vill vinna sérstæð
verk úr íslenzkri ull og nýta hina
fjölmörgu góðu eiginleika hennar. En
með því að handspinna er hægt að ná
fram ótrúlegustu tilbrigðum, gljáandi
togið getur líkst bæði silki og líni,
þelið orðið mjúkt sem mýksta bóm-
ull, og við handspuna er bandið haft
að vild, fínt, gróft og jafnvel mis-
gróft og hnökrótt, að ekki séu nefnd
óteljandi litbrigði úr sauðarlitunum,
sem hægt er að fá fram með samkemb-
ingu.
Handvinnsla gefur þeim, sem vinna
úr ull, miklu fleiri möguleika en þeim,
sem eingöngu nota vélunnið efni, enda
hefur það farið mjög í vöxt um allan
heim, að þeir sem fást við heimilis-
og listiðnað, hafi tekið upp gömul
handverk, svo sem spuna og litun, til
þess að fá persónulegri blæ á verk
sín.
Um val á námsefni í Heimilisiðn-
aðarskólanum er að öðru leyti hægt
að segja, að leitast er við að varðveita
gömul, þjóðleg vinnubrög og finna
þeim stað í nútíma þjóðfélagi. Oft
gengur þetta átakalítið og eins og af
sjálfu sér, þeas eftirspurn og þátttaka
er næg. Að sjálfsögðu er ekki ein-
göngu efnt til námskeiða í eftirsótt-
ustu greinunum. Það eru jafnan boðin
námskeið í greinum sem fremur tak-
mörkuð aðsókn er að, greinum sem
við teljum hafa ótvírætt menningar-
gildi og beri því skylda til að viðhalda
sem heimilis- og handiðnaði. Það er
ekki eintómur leikur að koma þessum
námskeiðum á. Við reynum oft aftur
og aftur, áður en við fáum nógu
marga til að geta hafið námskeið og
okkur hefur orðið talsvert ágengt
með þeirri aðferð. Tóvinnuna mætti
nefna sem dæmi um námsefni, sem
tekist hefur að vinna upp á þennan
hátt. Undanfarna vetur hafa verið
haldin 1—3 námskeið á skólaárinu,
bæði mcð rokk og snældu sem aðal-
spunatæki og cr þar óefað um vax-
andi áhuga að ræða. Af öðrum grein-
um, sem við jafnt og þétt reynum að
vekja áhuga á mætti nefna, t.d. bald-
íringu, knipl og útsaum. Baldíringin
tengist að sjálfsögðu þjóðbúninga-
saumnum, sem talsverður áhugi er
fyrir, en fleiri og fleiri nota nú steypt
silfur í stað baldíruðu borðanna. Sú
silfurskreyting á sér enga hefð og
verður að teljast fremur óæskilcg
þróun. Kniplið gengur dável — hef-
ur að jafnaði verið eitt námskeið
á vetri nokkur undanfarin ár. Svo
er það útsaumurinn. Sannleikurinn
er sá, að ótrúlega erfiðlega gengur
að koma á námskeiði í útsaumi, þó
að manni sýnist þar almennt vera
óplægður akur, ef dæmi má af þeim
einhæfa útsaumi, sem íslenskar konur
hafa mest handa milli og framleiða
í kílómctravís, sem sé innfluttar
plastpokapakkaðar krosssaumsrósir.
Við eigum margar gamlar útsaums-
gerðir, sem hafa varðveist hér lengur
en annars staðar eða hafa fengið ein-
hver séreinkenni vegna einangrunar
landsins, svo sem refilsaum, glitsaum,
tvenns konar augnsaum, blómstur-
26
HUGUR OG HÖND