Feykir - 07.06.2017, Page 6

Eiríkur SK 2.
MYND ÚR EINKASAFNI
Sjaldséðir hvítir hrafnar –
já eða skrautlegar mandarínendur!
Höskuldur Birkir Erlingsson Blönduósi
Vélbáturinn Eiríkur SK 2, (ex
Sauna), einkennisbókstafir
TFER, var smíðaður í
Landskrona í Svíþjóð árið 1945,
smíðaður fyrir Færeyinga og
keyptur nýr til Færeyja.
Báturinn var svo keyptur frá
Færeyjum til
Sauðárkróks árið
1947 og var kaup-
andinn Útgerðar-
félag Sauðárkróks
sem fyrir átti
vélbátinn
Sæmund SK 1.
Afsal fyrir kaup-
unum er dagsett
22. janúar 1947 í
Thorshavn í
Færeyjum og
útgáfa íslensks
mælibréfs dagsett 27. janúar
1947. Þjóðernis og
eignayfirlýsing gefin út 3.
febrúar 1947 í Reykjavík.
Lýsing samkvæmt fyrstu skipa-
skrá hér á landi: Lengd 20,10
metrar, breidd 6,25m, dýpt
2,70m, stærð brúttó 72,85
rúmlestir. Tala þilfara 1, tala
siglna (mastur) 2. Framhluti
skips, lítið lotað stefni. Afturhluti
skips skutbjúgt (drottningar-
rass). Byrðingur, slétt súð
(plankabyggður).
Efni byrðings, eik.
Innsúð, talin full-
komin.
Þá er í aftur-
skipi káeta fyrir
yfirmenn, í fram-
skipi er lúkar fyrir
háseta og þar er
einnig eldunarað-
staða. Þá er í
afturhluta stýris-
húss kortaklefi
(bestikk) með
svefnaðstöðu fyrir skipstjóra.
Í vélarúmi er aðalvélin
Bolindermotor, tveir sívalningar
(trúlega tveir strokkar) 200
hestöfl með tilheyrandi skrúfu-
búnaði. Ekki er um að ræða að
það væri sérstök ljósavél í bátum
af þessari stærð á þessum tíma
heldur var rafall tengdur aðal-
vélinni og spennan 32 volta
jafnstraumur sem hlóð inn á
rafgeyma sem nýttust einnig til
ljósa þegar vélin var ekki í gangi.
Búnaður á þilfari (dekki) var
hefðbundinn á þessum tíma,
dekkspil með tveim tromlum og
koppum sinn hvoru megin,
spilkoppum sem notaðir voru til
hífinga. Spilið sjálft var svo
notað sem snurpuspil á
síldveiðum en sem togspil væri
báturinn á togveiðum. Þá var
einnig línuspil framarlega á
þilfarinu stjórnborðsmegin sem
notaðist væri báturinn á línu
eða netum og svo til annarra
nota. Bæði þessi spil voru
öxuldrifin frá aðalvél og þannig
tengd að stór flatreim var af
svinghjóli aðalvélar á reimhjól á
driföxli fyrir spilin. Oft voru
þessar reimar settar á þegar
vélin var í gangi og því ekki
hættulaust, vildi til að snú-
Steinar Skarphéðinsson skrifar um gamla báta
Eiríkur SK 2
Það er líklegast sammerkt með okkur
öllum fuglaáhugamönnum að við erum
með augu og eyru opin fyrir því ef að
fréttist af sjaldséðum fuglum og ég
tala nú ekki um ef að þeir eru í
nærumhverfi okkar. Þannig var það um
okkur félagana, mig og Róbert Daníel
vin minn að við höfðum frétt af því að á
Húsavík hefðu skyndilega birst í
skrúðgarði bæjarins mjög sjaldgæfar
endur. Svonefndar mandarínendur.
Um var að ræða tvo steggi en endur
þessar eru mjög skrautlegar og þá
sérstaklega steggirnir. Eða eins og segir í
Wikipedia:
„Mandarínönd (fræðiheiti: Aix galeri-
culata) er fugl af andaætt. Mandarín-
önd er meðalstór trjáönd (Carinini)
ættuð úr Austur-Asíu og er skyld hinni
norðuramerísku brúðönd. Trjáendur
eru endur sem verja miklum tíma í
trjám en eru svipaðar buslöndum.
Mandarínönd er 41 - 49 sm löng með
65-75 sm vænghaf. Karlfuglinn er afar
litskrúðugur og þekkist auðveldlega.
Hann hefur rauðan gogg, stóra hvíta
flekki yfir auga og rauðleitt andlit.
Brjóstið er fjólublátt með tveimur
lóðréttum röndum og á bakinu eru tvö
appelsínugul „segl“. Kvenfuglinn (kollan)
er svipuð kvenfugli brúðandar með
hvítan hring kringum auga og strípu
sem liggur niður og aftur með auga en
fölari að neðan.
Mandarínönd var einu sinni útbreidd
í heimkynnum sínum en hefur fækkað
mikið vegna útflutnings og eyðingar
skóglendis. Fuglar
í fuglasöfnum
sleppa oft út í
náttúruna og hafa
tímgast þar. Þann-
ig er núna tölu-
verður fjöldi varp-
fugla úti í
náttúrunni í Bret-
landi og nokkuð
margir í görðum í
Dublin á Írlandi.
Einnig eru nokkur
hundruð varpfugla
á einstökum stöðum í Bandaríkjum
Norður-Ameríku og eru þeir hópar
afkomendur anda sem hafa verið fluttir
á svæðið og sloppið úr haldi.
Villtar mandarínendur verpa í
þéttum skógi í nágrenni við grunn vötn,
votlendi eða tjarnir. Mandarínendur í
haldi gera hreiður í trjám nærri vatni og
verpa níu til tólf eggjum í apríl eða maí.
Karlfuglinn ver hreiður og kollu á
útungunartíma en fer sína leið áður en
ungar skríða úr eggjum. Skömmu eftir
að ungar koma úr eggjum flýgur móðirin
niður úr trénu og fær ungana til að
hoppa úr hreiðri. Þegar ungar eru
komnir úr hreiðri fara þeir í humátt eftir
móður sinni að vatni. Asíustofn manda-
rínanda eru farfuglar sem halda til á
veturna í Austur-
Kína og Suður-
Japan.
Mandarínendur
éta með því að busla
í vatni eða ganga á
landi. Þær éta aðal-
lega jurtir og fræ en
einnig snigla, skor-
dýr og litla fiska. Á
veturna éta þær
hnetur og korn. Á
vorin éta þær skor-
dýr, snigla, fiska og
vatnajurtir. Á sumrin éta þær orma,
litla fiska, froska, lindýr og litla snáka.
Þær éta aðallega kvölds og morgna en
halda sig í trjám eða á jörðu niðri á
daginn.
Mandarínönd sést stöku sinnum á
Íslandi en er sjaldgæf.“
Svo mörg voru þau orð. En við
félagarnir settum okkur í samband við
fuglaáhugamann á Húsavík og fylgdist
hann með öndunum fyrir okkur alveg
fram á síðustu stundu áður en að við
brunuðum austur á bóginn. Er til
Húsavíkur var komið þá var rigningar-
suddi og frekar dimmt og kannski ekki
bestu aðstæður til myndatöku, en við
ákváðum að bruna bara beint í skrúð-
garðinn og freista þess að ná myndum
frekar en að bíða betra veðurs.
Á rennur í gegn um skrúðgarðinn
sem er mjög fallegur og bænum til
mikils sóma. Á þessi heitir Búðará og
myndast stór tjörn ofan brúar sem þarna
er. Þar höfðu endurnar sést síðast. Við
héldum að tjörninni en þar var engar
mandarínendur að sjá, aðeins stokk-
endur. En skyndilega heyrðist vængja-
þytur og þessir gríðarlega fallegu fuglar
komu svífandi inn að tjörninni og lentu
þar. Önnur öndin meira að segja settist á
staurstólpa á brúnni og þar náði ég
þessum fínu myndum sem vakið hafa
eftirtekt víða um heim. Árangurinn því
100% og við sælir og ánægðir.
Það vakti athygli okkar að endurnar
voru merktar með hringjum á fótum.
Við nánari eftirgrennslan kom í ljós að
þær höfðu verið merktar sumarið 2016
sem ungar í skrúðgarði einum í Belgíu.
Er því þarna um að ræða eins árs gamla
strokufugla ef hægt er að kalla þá það.
Síðast þegar ég vissi þá voru fuglarnir
þarna ennþá og því ennþá möguleiki að
skoða þá. Hvet ég alla sem möguleika
hafa á að gera það því þessir fuglar eru
mjög sjaldgæfir hér á landi og mikið
fallegri verða þeir ekki.
/Höskuldur Birkir Erlingsson
6 22/2017