Bændablaðið - 15.11.2018, Qupperneq 32

Bændablaðið | Fimmtudagur 15. nóvember 201832
Forsætisráðherra flutti setningarræðu:
Verðum sjálfbærari í
mat væla framleiðslunni
Katrín Jakobsdóttir forsætis-
ráðherra flutti setningar ræðu
á Matvæladaginn 25. október.
Hún setti matvælaframleiðslu og
-neyslu mannfólksins í samhengi
við loftslagsmálin og sagði
það ótækt að einum þriðja af
matvælaframleiðslu heimsins væri
hent. Hún sagði að fyrir samfélögin
muni matur, matvælaframleiðsla
og matvælaneysla verða eitt af
stóru pólitísku viðfangsefnum 21.
aldarinnar.
Katrín sagði að loftslags-
breytingarnar muni hafa gríðarlega
áhrif á allt umhverfi okkar og allt
umhverfi matvælaframleiðslu.
Verðum að gera miklu betur í
matvælaframleiðslu
Katrín sagði að sömuleiðis muni
þessar breytingar hafa áhrif á
innflutning matvæla til Íslands.
Loftslagsbreytingarnar einar og
sér ættu því að ýta við okkur
Íslendingum að gera miklu betur
í matvælaframleiðslu hér heima.
Það skipti nefnilega miklu máli
að við verðum sjálfbærari um
matvælaframleiðslu; getum framleitt
meiri mat og séum að einhverju
leyti sjálfum okkur nóg um mat.
Aukin matvælaframleiðsla hér á
Íslandi – með réttum hætti – geti
þannig verið lóð á vogaskálarnar
gegn loftslagsbreytingunum þegar
horft er til þess magns matvæla sem
flutt er til landsins með tilheyrandi
kolefnisfótspori.
Ógnin af
sýklalyfjaónæmum bakteríum
Katrín sagði að samfara auknum
innflutningi á matvælum til
Íslands verði einnig til ákveðin
heilsufarsógn. Sýklalyfjaónæmar
bakteríur sem fundust í innfluttu
salati væri nýlegt dæmi um þá ógn.
Stefnumótun um matvælastefnu
samvinna flestra ráðuneyta
Katrín ræddi næst um þá vinnu
við stefnumótun á matvælastefnu
fyrir Ísland, sem farin er af stað.
Hún sagði að þar færi fram mjög
mikilvægt starf sem nánast öll
ráðuneyti ríkisstjórnarinnar
væru tengd saman inn í. Með
matvælastefnunni yrði lögð fram
framtíðarsýnin fyrir matvælalandið
Ísland. /smh
Mótun matvælastefnu til umræðu á
Matvæladegi MNÍ
Matvæladagur Matvæla- og
næringarfræðafélags Íslands
var haldinn á Grand hótel
fimmtudaginn 25. október. Til
umræðu var matvælastefna
fyrir Ísland, en nýlega
skipaði sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra starfshóp
sem hefur það verkefni að móta
slíka matvælastefnu og er stefnt
að því að þeirri vinnu verði lokið
fyrir árslok 2019. Fjölmörg erindi
voru flutt um málefnið og voru
pallborðsumræður í dagslok.
Matís kom að skipulagningu á
viðburðinum og í kynningartexta
fyrirtækisins um hann segir að
í stjórnarsáttmála núverandi
ríkisstjórnar sé lögð áhersla á að
Ísland verði leiðandi í framleiðslu
á heilnæmum landbúnaðarafurðum
og tryggð verði áframhaldandi
samkeppnishæfni sjávarútvegs. Að
til staðar séu tækifæri sem byggjast
á áhuga á matarmenningu með
sjálfbærni og gæði að leiðarljósi.
„Þróa þurfi allar lífrænar auðlindir
landsins, lífhagkerfið, enn
frekar og stuðla að nýsköpun og
vöruþróun til að auka virði afurða
og byggðafestu.
Til þess að slíkt sé mögulegt
er mikilvægt að smíðuð sé
framtíðar stefna í matvælamálum
Íslendinga,“ sagði í kynningu Matís
á Matvæladeginum.
Upptökur og glærur frá
viðburðinum eru aðgengilegar á
vef Matís, á slóðinni http://www.
matis.is/matis/frettir/upptokur-fra-
matvaeladegi-mni.
Dagskráin:
• Fundarstjóri | Hrönn Ólína
Jörundsdóttir, Matís.
• Setning/ávarp | Forsætisráðherra,
Katrín Jakobsdóttir.
• Afhending Fjöreggsins | Guðrún
Hafsteinsdóttir, Samtök iðnaðarins.
• Olivier de Schutter, Panel of Experts
on Sustainable Food Systems áður
UN. Í samræmi við sjálfbæra hegðun
mun dr. Shutter ávarpa daginn með
aðstoð fjarfundarbúnaðar.
• Getum við sett matvælastefnu án
sjálfbærnihugsunar? | Kristín Vala
Ragnarsdóttir, Háskóli Íslands.
• Fyrir hverja er matvælastefna?
| Jóna Björg Hlöðversdóttir, Samtök
ungra bænda.
• Passa sjónarmið innflutningsaðila
inn í matvælastefnu fyrir Ísland? |
Magnús Óli Ólafsson, Innnes.
• Þáttur ábyrgrar auðlinda- og
hráefnanýtingar í matvælastefnu |
Kristján Þórarinsson, Samtök fyrirtækja
í sjávarútvegi.
• Hvatar til aukinnar hráefnanýtingar
| Ari Edwald, Mjólkursamsalan
• S j á l f b æ r l a n d b ú n a ð u r ?
Heimsmarkmiðin? Hvað getur
Landbúnaðarháskóli Íslands gert? |
Sæmundur Sveinsson, LHBÍ.
• Matvælastefna í samhengi
lífhagkerfis; West Nordic Bioeconomy
Panel | Arnljótur Bjarki Bergsson, Matís.
• Valkostir neytenda og ábyrgð
þeirra gagnvart umhverfinu
| Axel Helgason, Landssamband
smábátaeigenda.
• Matvælastefna – Stefna að
matargleði og bættri lýðheilsu |
Bryndís Eva Birgisdóttir, Rannsóknastofa
í næringarfræði.
• Heimsmarkmið S ameinuðu
þjóðanna og sjálfbær þróun | Harpa
Júlíusdóttir, Félag Sameinuðu þjóðanna
á Íslandi.
• Pallborðsumræður.
• Samantekt | Hrönn Ólína Jörundsdóttir,
Matís. /smh
Katrín Jakobsdóttir sagði að aukin matvælaframleiðsla á Íslandi gæti orðið
lóð á vogaskálarnar gegn loftslagsbreytingunum.
Aukum verðmæta- og nýsköpun
í matvælaframleiðslu
– segir verkefnisstjóri í verkefnisstjórn um mótun matvælastefnu fyrir Ísland
Arnljótur Bjarki Bergsson,
sviðsstjóri innleiðinga og áhrifa hjá
Matís, flutti erindið Matvælastefna
í samhengi lífhagkerfis; West
Nordic Bioeconomy Panel. Hann
situr í verkefnisstjórn um mótun
matvælastefnu fyrir Ísland, sem
verkefnastjóri fyrir hönd Matís.
Hann byrjaði á að útskýra
hugtakið lífhagkerfi sem svo að það
væri samheiti yfir atvinnugreinar sem
byggja á nýtingu lífauðlinda; hvort
sem er lands eða sjávar og þannig
rammi utan um matvælaframleiðslu.
Úr matvælaframleiðslunni geti svo
orðið hvers konar hliðarafurðir; hvort
sem þær séu ætlaðar til neyslu eða ekki
– og þá ekki til næringar. Lífhagkerfið
sé því sú framtíðarsýn sem birtist í
matvælastefnu þjóðarinnar og nái
vel utan um grunnstoðir íslensks
efnahagslífs. Stefnumótun skipti máli.
Stefnumótandi ákvörðun
að stofna Matís
Arnljótur Bjarki sagði að árið 2003
hafi sú stefnumótandi ákvörðun
verið tekin að auka verðmæti
íslensks sjávarfangs, auk þess sem
sú stefnumótunarákvörðun var tekin
að beita líftækni í auknum mæli við
verðmætasköpun matvælaframleiðslu
við stofnun Matís, Matvælarannsókna
Íslands.
Hann sagði að það megi nálgast
neytendur út frá lífhagkerfinu, því
stefnur og straumar á alþjóðlegum
mörkuðum, viðhorf og hugmyndir
– og markmið um sjálfbæra þróun
samfélaga á jörðinni til ársins 2030 –
höfða til ábyrgðar neytenda hvar sem
er. Ísland hafi góða sögu að segja af
ábyrgri nýtingu náttúruauðlinda, þótt
kappið kunni að geta borið forsjána
ofurliði.
Matvælaframleiðsla til sjávar
og sveita, hvort sem ræktaðar séu
matjurtir, kvikfé eða fiskur sé alinn eða
veiddur snúist um að búa til heilnæma
örugga næringu í formi fæðu í vissum
gæðum með efnahagslegum ábata.
Umgjörð matvælaframleiðslu á
Íslandi sjáist í lögum um matvæli.
Forgangsröðun sé jafnan með þeim
hætti að fyrst sé talið það sem
mikilvægast sé. Við sjáum þannig
hvernig forgangsröðun hins opinbera
birtist gjarnan í fjárlagafrumvörpum
hvers árs, hvernig fjármunum verði
varið utan um matvælaframleiðslu á
matvælalandinu Íslandi. Megnið af
pylsunni sé jafnan kjöt þótt rúsínan
kunni að leynast í einhverjum
pylsuenda.
Áhersla á öryggi matvæla umfram
gæði
Arnljótur Bjarki sagði að við gætum
spurt okkur að hve miklu leyti
jafnvægi milli gæða, öryggis og
hollustu geti náðst. Vísbendingar séu
um að ofuráhersla sé lögð á öryggi
matvælanna, fremur en gæði þeirra.
Í því sambandi sé hægt að hugsa til
vinnslu sauðfjárafurða, það verklag
að kæla kjötið strax eftir slátrun.
Opinbert eftirlit hér á landi geri ráð
fyrir að innra eftirlit sé virkt og í
toppstandi. Ef ekki mikið er lagt
í innra eftirlit þarf öflugt opinbert
eftirlit. Eins mætti segja að ef innra
eftirlit er virkt, þurfi kannski ekki að
leggja eins mikið í opinbera eftirlitið.
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
hafi metið ábata af eftirliti ríflega
fjórfaldan kostnað af innri eftirliti
þegar skrifað var um eftirlitsiðnaðinn
árið 2004. Vitnaði var til bandarískrar
rannsóknar sem sagði að kostnaður
smærri fyrirtækja af innra eftirliti
væri verulega meiri en kostnaður
stærri fyrirtækja. Með uppreikningi
mætti áætla að kostnaður fyrirtækja
vegna matvælaeftirlits sé á bilinu 310
milljónir til þriggja og hálfs milljarðs
króna á ári. Til að hefja matararfleifð
landsins til vegs og virðingar – og
til að nýta tækifæri framtíðar –
sagði Arnljótur Bjarki að það þyrfti
að marka stefnu og fylgja henni
eftir svo Ísland geti náð jákvæðu
Arnljótur Bjarki Bergsson situr í verkefnisstjórn um mótun matvælastefnu
fyrir Ísland, sem verkefnastjóri fyrir hönd Matís. Hann vill að stefnumótunin í
matvælastefnu fyrir Ísland miði að verðmætaaukningu. Myndir / Kristín Edda Gylfadóttir