Bændablaðið - 23.08.2018, Blaðsíða 43

Bændablaðið | Fimmtudagur 23. ágúst 2018 43
Að ýmsu þarf að huga við val á
vottunaraðila. Hér á eftir verður
gerð grein fyrir því helsta.
Val á vottunaraðila byggir á því
hver staðallinn er, á hvaða mörkuðum
fyrirtæki starfa, hverjar vörurnar eru
og tillögum frá viðskiptavinum eða
öðrum.
Þegar fyrir liggur hvaða staðli
fyrirtækið vill vinna eftir og fá
vottun samkvæmt þarf að finna út
hvaða vottunarstofur eru faggildar
til að framkvæma samræmismat
og vottun samkvæmt þeim staðli.
Vottunarstofur eru jafnan faggildar til
að votta samkvæmt tilteknum staðli,
einum eða fleirum.
Þegar um alþjóðlega vottun
er að ræða er mikilvægt að velja
vottunarstofu með alþjóðlega
viðurkennda faggildingu.
Faggildar vottunarstofur er að
finna um allan heim. Yfirlit yfir þau
lönd sem hýsa alþjóðlega viðurkennda
faggildingarþjónustu má finna á síðu
International Accrediation Forum
(IAF) undir „IAF MEMBERS AND
SIGNATORIES“.
Gott er að byrja á því að spyrja
helstu viðskiptavini og birgja um þær
kröfur sem þeir gera til vöru- eða
þjónustuvottunar.
Lista yfir vottunarstofur sem eru
faggildar til að votta samkvæmt
tilteknum staðli má yfirleitt finna á
vefsíðu staðalsins/staðaleigandans.
Einnig er hægt að fara inn á síður
þekktra alþjóðlegra vottunaraðila og
kanna eftir hvaða stöðlum þeir eru
faggildir til að votta.
Stundum er aðeins um einn
vottunaraðila að ræða en í öðrum
tilfellum eru fleiri en einn vottunaraðili
sem kemur til greina. Sem dæmi eru
fjórar vottunarstofur faggildar til
vottunar á bandaríska staðalinum
„Non-GMO Verified“, og eru þær
tilgreindar á heimasíðu staðaleiganda
(undir „Product Verification /
Technical Administrators“).
Þegar um fleiri en einn
vottunaraðila er að ræða er
skynsamlegt að kynna sér hverja
vottunarstofu fyrir sig, þ.m.t.
sögu, markaðshlutdeild, traust,
vinnuaðferðir og gjaldskrá áður en
ákvörðun er tekin.
Einnig er gott að hafa samband
við fleiri en eina vottunastofu,
fá nánari upplýsingar, fara yfir
þarfir fyrirtækisins o.fl. Þegar þær
upplýsingar liggja fyrir er hægt að
bera saman og taka ákvörðun byggða
á þeim samanburði.
Vottunaraðilar með starfsemi
á Íslandi
Þegar um alþjóðlegan staðal er
að ræða getur valið staðið á milli
innlendra og erlendra vottunaraðila.
Meta þarf ávinningin af því að
geta leitað til aðila sem talar sama
tungumál og hefur reynslu af því að
votta íslensk fyrirtæki og þess að leita
til aðila sem hefur enga starfsemi eða
tengiliði hér á landi.
Á Íslandi eru þrír vottunaraðilar
með starfsemi eftir því sem
höfundur komst næst; Vottun hf.,
Vottunarstofan Tún og BSi á Íslandi.
Fleiri aðilar eru með tengiliði hér
á landi þó þeir hafi ekki formlegt
aðsetur hér.
Faggildingarsvið Einka-leyfastofu
(ISAC) annast faggildingu íslenskra
vottunarstofa.
Starfi fyrirtæki samkvæmt fleiri
en einum staðli, t.d. IRF og MSC,
lífrænum staðli og MSC eða tveimur
ISO stöðlum, er vert að kanna hvort
vottunarstofa geti samræmt úttektir
fyrir báða eða alla staðla sem um
ræðir.
Vottun hf. er íslensk vottunarstofa
stofnuð árið 1991 og er faggild af
ISAC til vottunar stjórnunarkerfanna
ISO 9001 og 14000, ásamt OHSAS
18001 og ÍST 85:2012. Vottun hf.
býður einnig upp á ýmsa úttekta- og
vottunarþjónustu, m.a. í samstarfi við
erlendar faggildar vottunarstofur
Vottunarstofan Tún ehf. er
íslensk vottunarstofa stofnuð árið
1994 að frumkvæði samtaka bænda
og fyrirtækja, neytenda og verslunar.
Tún er faggild af ISAC til vottunar
lífrænnar framleiðslu og af þýsku
stofunni ASI GmbH til MSC vottunar
fiskveiða og rekjanleika sjávarafurða.
BSi á Íslandi er umboðsaðili BSi
group sem vottar stjórnunarkerfi
samkvæmt ISO stöðlum og öðrum
alþjóðlega viðurkenndum stöðlum.
Faggilding BSi á Íslandi er því í
gegnum BSi group. Stofan hefur á
að skipa hóp sérfræðinga á ólíkum
sviðum varðandi faggildar vottanir
um allan heim.
Sýni ehf. er faggild til að veita
úttektarþjónustu m.t.t. staðla eins og
IRF/MSC og BRC/IFS/ISO 22000.
Rannsóknarstofan Promat á Akureyri
sem er í samstarfi við Sýni veitir
úttektarþjónustu fyrir BRC staðalinn.
– Oddný Anna Björnsdóttir er
bóndi og sjálfstætt starfandi
ráðgjafi. Greinar í Bændablaðinu
um vottanir og upprunamerkingar
byggjast á verkefni sem hún vann
fyrir Íslandsstofu veturinn 2018.
Vesturhrauni 3 - 210 Garðabær
480-0000 - sala@aflvelar.is - www.aflvelar.is
Cleanfix TW300S er virkilega góð
og sterkbyggð teppahreinsivél
Vinnslubreidd: 26 cm
Afl: 1000W
Sog: 210 mbar
Tankar: 7+7 lítra
Verð: 99.944 kr
Teppahreinsivél
Húsgagnahaus
Hentar vel í t.d. bílaþrif
Vinnslubreidd: 8 cm
Verð: 16.698 kr
loks ná þeim aldri að geta byrjað að
borga uppeldiskostnaðinn til baka,
með mjólkurframleiðslu sinni, þá
skiptir höfuðmáli að nýta þessa
fjárfestingu sem allra best.
Í Danmörku hefur verið horft
töluvert á þennan kostnaðarlið og
fyrr á þessu ári birti danska ráð-
gjafafyrirtækið SEGES útreikninga
á kostum þess að láta kýr endast
lengi í fjósum þarlendra kúa-
bænda. Þar kom fram að með því
að lækka endurnýjunarhlutfallið úr
42% í 32% var hægt að stór-auka
tekjuafganginn og þrátt fyrir minni
endurnýjun kúnna var hægt að
halda meðalnytinni nánast á pari við
kúabú sem setja á alla kvígukálfa
og skipta örar um kýrnar. Skýringin
á því felst í minni fóðurkostnaði
við uppeldi á kvígum þar sem færri
kvígur eru aldar til þess að viðhalda
framleiðslu búsins auk þess sem
það leiðir til minni vinnuþarfar
og lægra fasts kostnaðar á bak við
hvern grip vegna minni plássþarfar.
Í Danmörku eru bændur, sem
fara þessa leið í rekstri, hvattir til
þess að nota kyngreint sæði sem
enn er ekki í boði hér á landi.
Hér á landi mætti í staðinn sæða
þær kýr, sem ekki eiga að taka
þátt í endurnýjunarstarfi búsins,
með holdanautasæði og fá þannig
fleiri gripi til kjötframleiðslu í stað
mjólkurframleiðslu.
Heilbrigðisástand kúnna
Júgurbólga er án nokkurs vafa sá
sjúkdómur sem kostar kúabændur
um allan heim langmest og há tíðni
á henni veldur umfangsmiklu tapi
kúabúa. Líkt og með frjósemina
má reikna beinan kostnað við hvert
júgurbólgutilfelli vegna vinnu,
lyfja og mjólkur sem ekki er hægt
að nýta en hinn óbeina kostnað
getur verið erfiðaðra að reikna út.
Almennt má þó segja að við hvert
tilfelli þá aukast líkurnar á því að
kýrin fái júgurbólgu síðar á ævinni
auk þess sem afurðir hennar verða
minni á því mjaltaskeiði sem um
ræðir en ella hefði getað orðið.
Þá hafa margar rannsókna-
niðurstöður sýnt fram á að
júgurbólgusýking getur haft
neikvæð áhrif á náttúrulegt
gangmál kúnna, haft hamlandi
áhrif á frjósemina þrátt fyrir egglos
og jafnvel ýtt undir fósturlát.
Skýringarnar á þessu samhengi
má rekja til líffræðilegra varna
líkamans þegar hann ræðst á
sýkingarvald júgurbólgunnar. Þetta
samhengi þessara tveggja kvilla er
sterkast á tímabilinu frá sæðingu
þar til fang hefur verið fest og sýna
rannsóknir að bæði sýnileg og
dulin júgurbólga geta hæglega haft
þessi neikvæðu áhrif á frjósemina.
Með öðrum orðum má segja að
ef tekist er tímanlega á við bæði
dulda og sýnilega júgurbólgu og
unnið að því að draga úr tíðni þeirra
með markvissum hætti getur auka
ávinningur þeirrar vinnu verið bætt
frjósemi.
Það er því afar mikilvægt að gera
sitt ýtrasta til þess að fyrirbyggja
júgurbólgutilfellin en oftar en ekki
má tengja tíðni þeirra beint við það
hvernig vinnubrögðum er háttað á
viðkomandi kúabúi. Almennt má
segja að ekki sé litið á júgurbólgu
sem vandamál ef meðalfrumutala
búsins er undir 150.000, en allt þar
fyrir ofan bendir til að bæta megi
bústjórnina.
Auk þessa má geta þess að helti
kúa ber einnig með sér töluverð
áhrif á dulinn kostnað en það hefur
lengi legið fyrir að kýr sem eru
haltar líður mjög illa og þegar þær
leggjast niður, þá liggja þær lengur
en óhaltar kýr og fyrir vikið éta
þær ekki eins mikið og mjólka þar
með minna en þær gætu ella gert.
Í Sviss var nýlega gerð rannsókn
á helti kúa og sérstaklega gefinn
gaumur að kúm sem voru einungis
örlítið haltar og kom þar í ljós að
um leið og kýrnar fá örlitla verki
í klaufirnar og byrja örlítið að
haltra, þá kemur það strax niður á
afurðaseminni. Því þarf að bregðast
strax við um leið og fyrstu merki
sjást um helti, en þá fer kýrin að
ganga með örlítið boginn hrygg til
þess að draga úr álagi á þann fót
sem hana verkjar í.
Rétt er að taka fram að hér er á
engan hátt um heildarupptalningu
að ræða á duldum kostnaðar-
þáttum og eins og að framan
greinir er hér á ferðinni fyrri grein
af tveimur um þetta efni. Allar
heimildir, sem notaðar voru við
skrif þessarar greinar, má nálgast
hjá greinarhöfundi og rétt er að
taka fram að allar heimildirnar
eru erlendar og þarf að hafa það
í huga þegar þetta er skoðað fyrir
hérlendar aðstæður.
Oddný Anna Björnsdóttir
objornsdottir@gmail.com
Val á vottunaraðila
VOTTANIR & UPPRUNAMERKINGAR MATVÆLA
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Til þess að efla þátttöku í afkvæm-
a rannsóknum á hrútum hefur
fagráð í sauðfjárrækt ákveðið
að hækka styrki til þessa verk-
efnis. Gert er ráð fyrir að styrkur
á hvern veturgamlan hrút í
afkvæm arannsókn hækki úr 3.500
kr. í 5.000 kr.
Reglur fyrir styrkhæfum
afkvæmarannsóknum eru þær sömu
og áður, þ.e.a.s. að í samanburði séu
að lágmarki 5 hrútar og af þeim séu
a.m.k. 4 veturgamlir. Hrúturinn þarf
að eiga 8 afkvæmi af sama kyni sem
hafa verið ómmæld og stiguð og 15
afkvæmi með kjötmatsniðurstöður.
Hrútarnir þurfa að hafa verið
notaðir á sem sambærilegasta hópa
af ám og öll meðferð og skipulag
afkvæmarannsóknarinnar miði
að því að hóparnir séu sem best
samanburðarhæfir.
Vissulega er hægt að gera
samanburð á hrútunum eingöngu á
grunni kjötmatsniðurstaðna (sem er
þá ekki fullgild afkvæmarannsókn)
en mikilvægi ómmælingahlutans í
þessu mati fellst m.a. í því að það er
besta mælingin sem í boði er til að
meta vöðvaþykkt og vöðvahlutfall
skrokksins.
Líkt og áður ganga bændur frá
uppgjöri á afkvæmarannsóknum
sjálfir inn í Fjárvís.is og senda
tilkynningu á ee@rml.is þegar
uppgjör er frágengið, merkt
afkvæmarannsókn. Einnig er hægt
kaupa þjónustu hjá RML við að
ganga frá afkvæmarannsókninni.
Tilkynning um að uppgjöri
sé lokið skal berast fyrir 1.
desember.
Eyþór Einarsson
ábyrgðarmaður í
sauðfjárrækt
ee@rml.is
Afkvæmarannsóknir í sauðfjárrækt 2018
– Skilvirk og hagkvæm leið til kynbóta
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300
Sauðfé á Uxahryggjum. Mynd / HKr.