Bændablaðið - 14.03.2019, Side 1
5. tölublað 2019 ▯ Fimmtudagur 14. mars ▯ Blað nr. 534 ▯ 25. árg. ▯ Upplag 32.000 ▯ Vefur: bbl.is
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin vill að beitt verði öllum tiltækum úrræðum til að stöðva útbreiðslu ofurbaktería:
Vísindamenn vara við innflutningi á
fersku kjöti og ógerilsneyddum ostum
Drög að frumvarpi til laga um
breytingar á lögum um dýra
sjúkdóma og matvæli hefur vakið
hörð viðbrögð meðal sérfræðinga
í sýkla og veiru fræðum sem og
hjá bændum.
Bent er á að ef heimilaður verði
innflutningur á fersku kjöti og
ostum úr ógerilsneyddri mjólk, þá
geti það leitt til hraðrar útbreiðslu
á fjölónæmum bakteríum sem og
alvarlegum smitsjúkdómum eins og
mæði-visnuveiru. Hún er landlæg
í öllum Evrópulöndum og olli
gríðarlegum skaða á Íslandi fyrir
nokkrum áratugum. Þá þurfti að
farga um 650 þúsund fjár.
WHO varar við útbreiðslu
fjölónæmra baktería
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) leggur nú mikla áherslu á
að íbúar heimsins vakni til vitundar
um þá miklu hættu sem stafar af
aukinni útbreiðslu lyfjaónæmra
örvera, m.a. frá búfé. Beitt verði
ýtrustu úrræðum til að koma í veg
fyrir frekari útbreiðslu ofurbaktería.
Frumvarp Kristjáns Þórs
Júlíussonar sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra, sem nú er til
umfjöllunar, felur í sér breytingu á
lögum nr. 25/1993 um dýrasjúkdóma
og varnir gegn þeim, lögum nr.
93/1995 um matvæli og lögum
nr. 22/1994 um eftirlit með fóðri,
áburði og sáðvöru. Segist ráðherra
vera þar að ljúka máli sem rætur
á að rekja til ársins 2007. Þá tóku
íslensk stjórnvöld ákvörðun um að
heimila innflutning á ófrystu kjöti frá
öðrum ríkjum EES og afnema þannig
skilyrði fyrir innflutningi á tilteknum
landbúnaðarafurðum innan EES í
því skyni að tryggja stöðu Íslands á
innri markaði EES. Þá skuldbindingu
staðfesti Alþingi árið 2009 en þrátt
fyrir það hafi íslenskum lögum ekki
verið breytt til samræmis við þá
skuldbindingu.
Verið að bregðast við EFTA-dómi
Í útskýringum með frumvarps-
drögunum segir m.a. að á síðustu
tveimur árum hafa bæði EFTA-
dómstóllinn og Hæstiréttur Íslands
staðfest að íslensk stjórnvöld hafi með
þessu brotið gegn skuldbindingum
sínum samkvæmt EES-samningnum.
Þá hafi skaðabótaskylda íslenska
ríkisins vegna þessa verið staðfest.
Með hliðsjón af því er lagt til með
frumvarpi þessu að núverandi
leyfisveitingarkerfi verði afnumið.
Vísindamenn vara við
Karl G. Kristinsson, prófessor í
sýklafræði við Læknadeild Háskóla
Íslands og yfirlæknir við sýkla- og
veirufræðideild Landspítalans,
hefur varað við áformum um
innflutning á fersku kjöti og
öðrum landbúnaðarafurðum.
Hann óttast útbreiðslu fjölónæmra
baktería sem ekki sé hægt að ráða
við með sýklalyfjum. Það geti
haft hrikalegar afleiðingar fyrir
lýðheilsu á Íslandi með stórauknum
kostnaði fyrir heilbrigðiskerfið.
Þá geti það líka haft mikil áhrif
á heilbrigði dýrastofna í landinu.
Í sama streng hafa fjölmargir
aðrir vísindamenn tekið, eins og
bandaríski prófessorinn Lance
Price, sem hér hélt fyrirlestur
fyrir skömmu. Þær áhyggjur eru
á svipuðum nótum og Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunin hefur
sent frá sér að undanförnu.
Mikil hætta á mæði-
visnuveirusýkingum
Valgerður Andrésdóttir, sameinda-
erfðafræðingur í Tilraunastöð
Háskóla Íslands í meinafræði að
Keldum, gagnrýnir frumvarpið
harðlega í umsögn á samráðsgátt.
Þar segir hún m.a.:
„Ég tel mjög varasamt að leyfa
innflutning á hráu kindakjöti
og ostum úr ógerilsneyddri
sauðamjólk frá Evrópulöndum, þar
sem mæði-visnuveiran er landlæg
í öllum Evrópulöndum, á Ítalíu,
Spáni og í Frakklandi eru 50–100%
hjarða sýktar.
Mæði-visnuveiran barst hingað
til lands með innflutningi á fé af
Karakúlkyni frá Þýskalandi árið
1933. Faraldsfræðilegar rannsóknir
benda til að af 20 kindum sem
fluttar voru inn hafi tvær verið
sýktar af mæði-visnuveiru. Þessi
veira er af sömu fjölskyldu og HIV-
veiran og hegðar sér líkt að því leyti
að sjúkdómseinkenni koma ekki
fram fyrr en eftir að dýrið hefur
gengið með veiruna í mörg ár.
Þegar þessara sjúkdóma varð vart
hafði veiran því náð að dreifa sér
um stórt landsvæði.
Erlend sauðfjárkyn eru aðlöguð
að þessari veiru, en íslenska féð
er mjög næmt, og voru um 30%
afföll á hverju ári á bæjum þar sem
þessi veiki kom upp og á endanum
þurfti að slátra um 650.000 fjár og
tók næstum 30 ár áður en tókst að
útrýma veirunni. Það er því ljóst að
aðeins ein sýkt kind getur valdið
ómældu tjóni.
Í tilraunasýkingum á Tilrauna-
stöð Háskólans í meinafræði að
Keldum hefur verið sýnt fram
á að aðeins þarf eina veiruögn í
barka til þess að sýkja. Veiran er í
mjólk, blóði, eitlum og beinmerg.
Ef kindur komast í úrgang af hráu
kindakjöti eða ógerilsneyddum
sauðaosti, t.d. frá veitingastað á
landsbyggðinni, má fastlega gera
ráð fyrir að fyrr eða síðar muni
veira berast í kindur. Eins og áður
segir þyrfti ekki nema ein kind
að sýkjast til þess að valda miklu
tjóni. Þess má geta að við höfum
fundið erfðaefni mæði-visnuveiru
í frönskum sauðaosti sem keyptur
var í búð í Reykjavík.
Staða okkar er ekki sambærileg
við aðrar þjóðir að því leyti að
íslenska sauðfjárkynið er næmara
fyrir þessari veiru en nokkur önnur
fjárkyn,“ segir Valgerður.
WHO biður fólk að velja aðeins
ósýkt matvæli
Alþjóðaheilbrigðismálastofn unin
(WHO) tekur í sama streng og
fjölmargir læknar m.a. á Íslandi,
sem óttast mjög áhrifin á lýðheilsu
og heilbrigðiskerfið í heild. Þá hefur
WHO líka gefið út ráðleggingar til
almennings. Þar segir m.a.:
„Veldu einungis matvæli
sem eru framleidd án sýklalyfja
og vaxtarhvata og þar sem
sjúkdómavarnir heilbrigðra dýra
eru í lagi.“ /HKr.
– Sjá nánar á bls. 2-4 og 20-21
Mjaltaþjónabúum fjölgar jafnt og þétt:
Mjaltaþjónar komnir
á 198 íslensk kúabú
Íslenskum kúabúum
sem nota mjaltaþjóna
heldur stöðugt áfram
að fjölga. Um ára
mótin 2017–2018 var
fjöldi slíkra búa hér
á landi 180, en um
nýliðin áramót var
fjöldinn kominn í 198
og nam fjölgunin því
10% á einu ári.
Á árinu 2017 fjölgaði
mjaltaþjónabúunum
um 23%. Þótt held-
ur hafi hægst á
þróuninni þá er hún
enn umtalsvert meiri
en í nágrannalöndum
okkar. Á síðasta
ári fjölgaði mjalta-
þjónunum úr 222 í 245,
eða um 10,4%. Um
áramótin voru fjórar
mismunandi tegundir
mjaltaþjóna í notkun
hérlendis, þ.e. frá Lely,
DeLaval, GEA og
Fullwood.
Innlögð mjólk frá
hverjum mjaltaþjóni
nam að jafnaði 341
þúsund lítra sem er tvö
þúsund lítrum minna
en meðalinnlögnin
árið 2017. Afar miklu
munar á nýtingu
mjaltaþjónanna á
milli búa. Þá var nýtt
Íslandsmet sett á síðasta
ári í mjólk frá einum
mjaltaþjóni, sem skilaði
590 þúsund lítrum.
/HKr. /SS
– Sjá bls 42–43
Hjónin Guðlaug Sigurðardóttir og Jóhannes Eyberg Ragnarsson á Hraunhálsi í Helgafellssveit. Auk þess að reka
þar kúabú og stunda sauðfjárbúskap þá varðveita þau sögu sveitarinnar í hjáverkum. – Bls. 28–30 Mynd / HKr.
Bændur þurfa að
standa þéttar saman
30–31
Niðurstaðan afgerandi
og eyðir óvissu
8
Gaman að finna kraftinn
í samfélaginu
32–33