Bændablaðið - 14.02.2019, Qupperneq 26

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. febrúar 201926
Nú er kosning um framleiðslu-
stýringu, „kvótakosningin“, hafin
og markar hún í raun upphaf
vinnunnar við endurskoðun
mjólkur hluta búvörusamningsins.
Áherslur kúabænda við samninga-
vinnuna munu byggja á niðurstöðu
hennar.
Mig langar, áður en lengra er
haldið, að hvetja alla mjólkur-
framleiðendur til að taka þátt því
það er mjög mikilvægt fyrir okkur
fulltrúa bænda sem sitjum við
samningaborðið í endurskoðuninni
að hafa til þess skýrt umboð og að
það komi greinilega fram hver vilji
bænda er.
Breyttar forsendur
Eins og eflaust margir muna var
lagt upp með – þegar núverandi
samningur var skrifaður – að
greiðslumarkskerfið skyldi aflagt
bæði sem framleiðslustýring og
sem viðmið fyrir beingreiðslur.
Þannig hefði framleiðslustýring í
mjólkurframleiðslu verið aflögð og
öllum frjálst að framleiða eins og
þeir vilja. Ein af forsendunum sem
lágu fyrir á sínum tíma, og stórar
ákvarðanir voru byggðar á, voru
tilgátur um það að íslenska kúakynið
væri komið á einhvers konar
endapunkt og gæti ekki framleitt
meira en um 125 milljón lítra af
mjólk og þess vegna væri óhætt að
gefa alla framleiðslu frjálsa, hér yrði
aldrei hægt að fullnægja innlendum
markaði hvort eð er. Á þessu var
byggt þegar fyrstu drög nýrra
búvörusamninga voru hripuð á blað.
Þetta hefur reynst fullkomlega rangt
og íslenskir kúabændur framleiddu
á síðasta ári rúmlega 152 milljónir
lítra. Þetta sýnir okkur að það getur
reynst varasamt að taka stórar
ákvarðanir nema að ígrunda vel hvaða skref eru stigin.
Semsagt, íslenskir kúabændur eru
fullfærir um að framleiða allt það
magn sem þarf til að sinna okkar
sístækkandi innanlandsmarkaði fyrir
mjólkurvörur.
Viðhöldum jafnvægi í
framleiðslunni
Ein af grundvallarforsendum þess
að mjólk sé framleidd á öllu landinu
er samstaðan um flutningsjöfnuð á
mjólk, þ.e. að það kostar jafnmikið
að sækja mjólk til bænda hvar sem
þeir búa. Einnig búum við við
svokallaða söfnunarskyldu sem
tryggir það að mjólk er sótt og keypt
af okkur í hvaða magni sem er, þó
ekki öll á sama verðinu og það er
einmitt hryggjarstykkið í kerfinu
okkar þ.e. við fáum fullt verð fyrir
mjólk innan greiðslumarks en svo
lægra fyrir aðra mjólk sem minna
fæst fyrir á markaði.
Þetta er gott fyrirkomulag sem við
kúabændur búum við og er um leið
gríðaröflugt byggðaþróunartæki en
það getur verið vandi að umgangast
slíkt af virðingu. Það er í okkar valdi
og það er okkar hagur að viðhalda
jafnvægi í framleiðslu mjólkur. Það
verður alltaf hagkvæmast fyrir okkur
sem bændur og okkur öll sem þjóð
að framleiðsla búvöru sé í takt við
neysluna því það hefur enginn neitt
upp úr því að framleiða vöru sem
ekki er markaður fyrir sem svo leiðir
af sér að nauðsynlegt reynist að selja
hana undir kostnaðarverði.
Við eigum öflugan iðnað sem
sífellt leitar nýrra tækifæra og er
það vel. Við eigum á hverjum tíma,
eins og framleiðslumálin hafa verið
hjá okkur, næga mjólk til að stunda
vöruþróun fyrir nýja markaði. Því
eigum við hiklaust að halda áfram
en munum samt að það er dýrt að
framleiða mjólk á Íslandi og við
skulum passa okkur á því að búa
ekki þannig um hnútana að við
hljótum skaða af til lengri tíma litið.
Brýnt að koma á markaði
með greiðslumark
Ef kvótinn verður kosinn áfram þá
er brýnast að það komist markaður
í gang með greiðslumark. Það er
nauðsynlegt að greiðslumark geti
leitað þangað sem það vill vera
ef svo má segja. Strax í kjölfar
kosningarinnar verður gerð
skoðanakönnun á vegum BÍ og LK
um það hvernig kerfi bændur vilja
sjá í viðskiptum með greiðslumark
sem og hvernig bændur vilja sjá
skiptingu á milli einstakra liða
samningsins.
Horfum í baksýnisspegilinn
Á árunum kringum 1980 stóðu
kúabændur frammi fyrir mikilli
offramleiðslu. Við því var brugðist
með því að setja á framleiðslustýringu
sem svo í gegnum tíðina hefur tekið
breytingum vegna aðstæðna hverju
sinni. Enn á ný stöndum við frammi
fyrir því að þurfa að rýna kerfið
okkar. Á þessum tímamótum verðum
við að horfa í baksýnisspegilinn og
læra af þeirri reynslu sem við höfum
aflað okkur, hvernig við brugðumst
við á sínum tíma, því þau viðbrögð
hafa svo sannarlega skilað okkur
áfram veginn. En á sama tíma
verðum við að horfa fram á við og
bregðast við nýjum áskorunum.
Ég hef aldrei legið á þeirri skoðun
minni að ég tel stýringu nauðsynlega
í mjólkurframleiðslu á Íslandi. Ég
hef þá trú að einmitt það kerfi
sem hefur verið við lýði síðan um
1980 hafi gert kúabúskapinn svo
sterkan og framsækinn sem raun
ber vitni. Það er þá nauðsynlegt
að átta sig á því hverju við viljum
að kerfið skili. Viljum við ekki
að það skili góðri afkomu okkar
bændanna, sanngjörnu verði og
miklum gæðum til neytenda, að
það tryggi matvælaöryggi og að
opinberir fjármunir nýtist landi
og þjóð? Viljum við ekki að
það stuðli að dreifðri byggð og
blómlegum sveitum? Viljum við
ekki að það stuðli að lágmörkun
á ónauðsynlegum innflutningi
matvæla sem unnt er að framleiða
hér og þannig losna við sótsporið
sem felst í flutningi vara yfir höfin?
Ég held að allir, bæði bændur
og neytendur, geti svarað þessum
spurningum játandi og ég tel að
öflugt kerfi í anda þess sem verið
hefur við lýði um árabil sé verkfærið
til að ná þessum markmiðum.
Vonandi auðnast okkur bændum,
við kjörborðið þessa dagana, að
kjósa á þann hátt að búgreinin okkar
búi áfram við aðstæður sem tryggir
festu í rekstrarumgjörð greinarinnar,
afkomu bænda og sanngjarnt
vöruverð.
Hvernig sem kosningin fer er
nauðsynlegt að bændur allir snúi
saman bökum og og einhendi sér
í þá vinnu sem fram undan er, við
lifum spennandi tíma.
Arnar Árnason,
Hranastöðum
formaður Landssambands
kúabænda
arnar@naut.is
...frá heilbrigði til hollustu
Búnaðarstofa MAST ráðstafaði fjármunum til nýliðunarstuðnings í landbúnaði í annað sinn 2018:
Mikill áhugi á landbúnaði hjá ungu fólki
Mikill áhugi er á að gerast nýliðar
í landbúnaði hjá ungu fólki, en
skilyrði fyrir nýliðunarstuðningi
ríkisins er m.a. að umsækjandi sé
á aldrinum 18–40 ára á um sóknar-
ári og sé að hefja búskap í fyrsta
skipti.
Búnaðarstofa Matvælastofnunar
ráðstafaði fjármunum til
nýliðunarstuðnings í landbúnaði
í annað sinn á síðasta ári. Þessi
styrkjaflokkur kom nýr inn í
búvörusamningum milli ríkis og
bænda sem tók gildi 1. janúar 2017.
Nýliðunarstuðningur er veittur til
fjárfestinga í búrekstri. Stuðningur
getur að hámarki numið 20% af
heildarfjárfestingakostnaði á ári og
skulu framlög til einstakra nýliða
ekki vera hærri en níu milljónir
króna í heildarstuðning. Í eldri
samningi var nýliðunarstuðningur
í nautgriparækt annars vegar
og í sauðfjárrækt hins vegar. Í
núverandi búvörusamningi er
nýliðunarstuðningur hluti af
rammasamningi og er óháður
búgrein. Auglýst er árlega eftir
umsóknum um nýliðunarstuðning
og rétt er að vekja athygli á að
umsóknarfrestur á þessu ári er til
1. september 2019.
Á fyrstu tveimur árum nýs
búvörusamnings hafa stjórnvöld
varið 261.609.002 króna til að
aðstoða nýliða við að hefja búskap
og til að auðvelda ættliðaskipti í
landbúnaði. Sjá nánar upphæðir,
hlutföll og fjölda umsókna í 1. töflu.
Jón Baldur Lorange
framkvæmdastjóra
búnaðarstofu
Matvælastofnunar
Table 1: Úthlutun nýliðunarstuðning eftir búgreinum á árinum 2017 og 2018
Fjöldi Fjöldi
Búgreinar Árið 2017 Hlutfall umsókna Árið 2018 Hlutfall 2 umsókna 2
129.731.765 24 131.877.237 38
Forgangur 1
Forgangur 2
Forgangur 3
*Miðað við búnaðarsambandssvæði. Um 28% af heildarupphæð nýliðunarstuðnings
fór í Skagafjörð og næst mest til nýliða á Austurlandi, eða 23%.
Austurland;
30.524.045; 23%
Eyfirðinga;
9.206.505; 7%
Húnaþing og
Stranda;
13.784.994; 10%
Skagafjörður;
37.058.283; 28%
Suðurlands;
21.938.351; 17%
S-Þing.; 194.298; 0%
Vesturlands;
19.170.761; 15%
8 stig
7 stig
6 stig
5 stig
4 stig
3 stig
2 stig
1 stig
*Í samræmi við
vinnureglur MAST
TANNI TRAVEL
www.tannitravel.is
SUMARFERÐ TANNA TRAVEL
Sviss 2019
26. maí til 6. júní
Flogið frá Keflavík til München og heim aftur frá Zürich með Icelandair. Gist á þremur stöðum,
við Bodensee, í Weggis og í Lugano. Förum í heimsókn til Ítalíu.
Fararstjóri Sveinn Sigurbjarnarson, leiðsögukona Sigurbjörg Árnadóttir.
Allar nánari upplýsingar eru í síma
476-1399 eða á www.tannitravel.is
LESENDABÁS
Tí a ót?
Arnar Árnason. Mynd / HKr.