Bændablaðið - 14.02.2019, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 14. febrúar 201950
LESENDABÁS
Leiðrétting vegna greinar í síðasta Bændablaði:
Ómaklega vegið að
stjórnarformönnum
Ræktun trjáa er ein af skemmti-
legustu tómstundum sem unnt er
að finna sér í lífinu. Einstaklega
ánægjulegt er að vinna með þeim
yngri og glæða áhuga þeirra fyrir
lífsstarfsemi þessara mikilvægu
lífvera í umhverfi okkar sem
taka nokkurn tíma að dafna og
þroskast.
Fyrir meira en hálfri öld setti
eg fyrstu trjáplönturnar mínar
niður. Foreldrar mínir höfðu keypt
um miðjan sjöunda áratug dálitla
spildu í landi Vatnsenda innan
lögsagnarumdæmis Kópavogs. Mikið
var ég stoltur af þessum trjáplöntum
sem voru keyptar í gróðrarstöð og
var plantað í þráðbeina röð meðfram
girðingunni um austanverða spilduna
sem var einungis 1500 fermetrar.
Faðir minn fékk bóndann á Vatnsenda
eða einhvern á hans vegum til að
plægja upp lungann af norðanverðri
spildunni og þar ræktuðum við rófur
og kartöflur nokkur sumur. Þetta var
mikið ævintýri fyrir mig enda var
ég á þessum árum mjög áhugasamur
um alla ræktun eftir að hafa verið
þrjú sumur í sveit, eitt sumar vestur
í Arnarfirði og önnur tvö á sama
bæ austur í Hreppum. Á þeim
bæ las ég nánast allt sem varðaði
landbúnað og ég rakst á og drakk í
mig mikilvægan fróðleik. Ótalmarga
árganga af landbúnaðarritinu Frey
sem og Fræðslurit Búnaðarfélagsins
um hin margvíslegu efni urðu til
að auka áhuga minn fyrir ræktun.
Þetta var mjög skemmtilegt enda
mjög mikið um nytsaman fróðleik
um nánast allt frá ræktun kartaflna
og val hrúta sem og góð ráð við
tilhleypingar. Og þarna var töluvert
um grastegundir og góð ráð við að
ná góðum árangri. Og í Frey voru
ótalmargar greinar um nýjungar í
landbúnaði og á Suðurlandi voru á
þessum árum miklar vonir bundnar
við súgþurrkun. Tómstundir milli
verkefna og anna voru gjörnýttar til
lestrar þá rigningar gengu yfir sem
ekki eru óalgengar á Suðurlandi enda
þar mörg regnplássin.
Oft fór ég á reiðhjólinu mínu
úr Hlíðunum þar sem ég bjó ásamt
foreldrum og systkinum mínum,
annaðhvort inn Sogaveginn
eða Bústaðaveginn og þaðan
um Blesugrófina og áfram
Útvarpsstöðvarveginn sem lá
beina stefnu á sendimöstrin efst á
Vatnsendahvarfi. Nokkru neðan við
það sveigði malarvegurinn skáhallt
í átt að Rjúpnahæð og áfram niður
í átt að Kjóavöllum. Þar voru
vegamót þar sem eystri leiðin var
meðfram og ofan Elliðavatns í átt að
Árbæjarhverfinu en sú vestari í átt
að Vífilsstöðum og Vífilsstaðavatni.
Við sunnanverð þessara vegamóta
var spilda foreldra minna og bar
númerið 240 í landi Vatnsenda.
Þetta var skammt norðan við stóra
íþróttahúsið sem nú má sjá, ekki langt
frá Guðmundarlundi. Því miður var
öllu mokað burt, girðingum, húsum
sem og gróðri enda stóð mikið til
á árunum kringum aldamótin í
Kópavogi og mikið byggt.
Innan sömu girðingar í þessari
spildu var önnur jafnstór og þar var
einnig mikill áhugamaður um garð-
og trjárækt. En einn góðan veðurdag
var kominn þangað maður í litla gráa
húsið og hafði önnur áhugamál og
verkefni. Þar var kominn Steinar
Sigurjónsson rithöfundur og var
nokkuð fyrir brennivínið enda ritaði
hann í húsinu skáldsöguna „Blandað
í svartan dauðann“ og er það önnur
saga.
II
Þó svona færi með fyrstu tilraunina
mína til trjáræktar í landi Kópavogs
sem lauk á fremur dapurlegan hátt
var ekkert til fyrirstöðu að vera áfram
við þessa skemmtilegu tómstund
þó allmörg ár liðu uns þráðurinn
var tekinn upp að nýju. Í ársbyrjun
1983 flutti ég ásamt maka mínum
nýgift í Mosfellsbæ. Þar höfum
við búið allar götur síðan, alltaf á
sama stað í fremur litlu en fallegu
raðhúsi með ofurlitlum garði. Við
vorum næstu áratugina mjög virk
sem sjálfboðaliðar í ræktunarstarfi
á vegum Skógræktarfélags
Mosfellsbæjar. Á hverju vori tókum
við þátt í að planta þúsundum
trjáplantna sem nú prýða vestanvert
Úlfarsfell og víðar eins og við Fossá
í Hvalfirði sem skógræktarfélagið
okkar átti hluta í ásamt öðrum
skógræktarfélögum. Hugur okkar
hjóna var ætíð bundinn mjög við að
bæta landið með dálitlu vinnuframlagi
okkar. Konan mín var af góðu
ræktunarfólki í Þýskalandi komin og
þessi sameiginlegu áhugamál voru
okkur mjög mikilvæg og ánægjuleg
ásamt börnunum okkar sem nú eru
komin á fertugsaldur. En eftir nær
tveggja áratuga sjálfboðaliðastarf
ákváðum við vorið 2002 að festa kaup
á spildu í landi Hvamms í Skorradal
sem þá var til sölu.
Meðfylgjandi mynd er tekin nú
skömmu fyrir síðustu jól. Sjá má vel
gróinn veg og í grasinu má greina
sjálfsáðar trjáplöntur, mest stafafuru.
Vegurinn var lagður sumarið
2002, eða fyrir rúmum 16 árum.
Þá voru stafafururnar sem fjærst
eru á myndinni töluvert lægri. En
þeim hafði verið plantað á vegum
Skógræktarinnar nokkrum áratugum
áður meðfram nýgröfnum skurði sem
grafinn hafði verið gegnum hallandi
mýrlendi sem er í landi Hvamms við
norðanvert Skorradalsvatn. Aðstæður
þarna við norðanvert Skorradalsvatn
er um 2ja metra þykk mýri og þar
undir er ófrjór jökulruðningur.
Jarðklaki nær sjaldan langt niður
en fer tiltölulega snemma á vorin.
Kjörnar aðstæður fyrir trjárækt enda
hafa þær dafnað einstaklega vel.
Nokkrum árum eftir að vegurinn
hafði verið lagður fór að bera á að
sjálfsánar trjáplöntur festu rætur
af fræjum sem féllu þar niður
af stóru stafafurunum handan
skurðarins. Flutningur trjáa er alltaf
vandmeðfarinn og því þarf sérstaklega
að huga vel að lágmarka hnjask og
þá sérstaklega að rótarkerfið sé sem
heillegast og verði ætíð í raka meðan
á flutningi stendur. Jafnskjótt og klaki
hefur farið úr jörðu hef ég grafið
þessar sjálfsánu trjáplöntur á hverju
vori upp með rótum og flyt í annað
land þar sem nóg er rýmið. Þar hef ég
haft þann háttinn á að fylla hjólbörur
að hálfu af fínlegum leir úr skurðinum
og legg ræturnar jafnóðum þar. Þá
hafa plönturnar tækifæri til að draga í
sig mikið af vatni og næringarefnum.
Þegar þessu er lokið er flutningur
suður undirbúinn og hef ég notast við
hæfilega stórar fötur úr Múrbúðinni
og læt dálítið af rökum leir með til að
koma í veg fyrir að ræturnar þorni en
þá er auðvitað voðinn vís.
Eftir flutning suður í aðra spildu
þá er komið að því að planta og hef ég
allt að tvo metra milli trjáplantna enda
getur stafafuran orðið að stóru og
vaxtarlegu tréi gangi allt að óskum.
Er nú svo komið að eftir nokkur vor
er þessi viðbótaraukning skógarins
míns komin í nokkra hektara og vænti
ég þess að þar verði smám saman
verðmætur skógur.
Reynslusaga frá Svíþjóð
Stafafuran er í dag verðmætasta
trjátegundin í sænskum skógum.
Nytjaskógrækt miðast við að velja
verðmætustu tegundirnar sem gefa
bæði af sér góðan og vandaðan við.
En umfram allt er stafafuran sem er
tiltölulega fljótvaxin og vex hraðar
en rauðgrenið sem er upprunaleg
trjátegund og sú algengasta í
Skandinavíu. Og vöxturinn verður
að vera góður og reynslan af
trjátegundinni góð. Er nú svo komið
hjá Svíum að stafafura er einna
mest plantaða trjátegundin t.d. hjá
MoDoSkog sem er langstærsta
fyrirtækið í sænskum timburiðnaði.
Sem dæmi má nefna að í sænskum
timburiðnaði er stafafuran orðin
verðmætasta trjátegundin og hefur
þokað rauðgreninu frá að vera
verðmætasta trjátegundin. Rekur
þetta stóra fyrirtæki starfsemi allt frá
gróðrarstöðum og sögunarmyllum til
pappírsframleiðslu og prentsmiðja.
Við vorum nokkrir Íslendingar sem
nutum boðs stjórnenda MoDoSkog til
Vigdísar Finnbogadóttur sem forseta
að héðan kæmu allt að 8 Íslendingar,
félagar í Skógræktarfélagi Íslands.
Við vorum fimm sem þáðum þetta
mikilvæga boð og kynntum okkur
starfsemi þessa fyrirtækis vorið 1993.
Við fórum víða um skóga Svíþjóðar
um 300 km norður af Stokkhómi
og kynntumst við sænskum
timburiðnaði frá fræi til fullunninna
afurða. Var ótrúlegt að sjá stórtækar
vélar vinna í náttúrunni þar sem
jarðvegur var undirbúinn fyrir
plöntun. Í fyrsta skipti sá ég sérstaka
plöntustafi sem hafa verið nefndar
gysjur. Skógariðnaður er mjög
mikilvægur í sænsku efnahagslífi og
mættum við Íslendingar læra margt
af Svíum. Við eru nánst rétt komin
yfir byrjunarreit hvað skógarnytjar
varða. Þessi ferð var okkur öllum
mjög eftirminnileg og má lesa um þá
för í Ársriti Skógræktarfélags Íslands
það ár. Það má sjá á heimasíðu
Skógræktarfélags Íslands: www.
skog.is - Útgáfa - Skógræktarritið.
Því miður er Skógræktarritið ekki
enn komið á timarit.is.
Á Íslandi gætum við með aukinni
skógrækt komið okkur upp mjög
verðmætum skógum enda er Ísland í
miðju barrskógabeltinu svo undarlegt
sem það er og kemur líklega mörgum
á óvart. En það voru landfræðilegar
ástæður sem stóðu í vegi fyrir því
að hingað til lands barst ekkert af
fræjum barrtrjáa eftir ísöldina.
Atlantshafið var einfaldlega of breitt
að hvorki vindur né fuglar himinsins
gátu borið hingað fræ. Það gerist fyrst
og fremst eftir heimsstyrjöldina síðari
að hér hefst skógrækt. Fyrstu árin var
eiginlega mikilvæg tilraunastarfsemi
í skógrækt en um miðja öldina var
ljóst að hér eru kjöraðstæður fyrir
mjög margar trjátegundir.
Meira síðar.
Guðjón Jensson
Tölur úr ársreikingi Auðhumlu samstæðu með KS
2007 - 2018 Rekstrarniðurstaða
samstæðu með KS
Ár í milljónum kr.
2007 -195.501
2008 -791.931
2009 -492.463
2010 113.948
2011 234.017
2012 441.820
2013 299.340
2014 435.159
2015 -136.918
2016 363.728
2017 -155.142
Áætlun 2018 100.000
Samtals: 216.057
-320.000 2016
Rekstrarniðurstaða
-103.943
1.250.000
Rekstrarniðurstaða
1.146.057
Rekstrarstyrkur eigenda
Söluhagnaður Osta og smjörsöluhúss:
án Osta og smjörsöluhúss:
Tap af umframmjólk:
án taps af umframmjólk:
innvigtun Sala á próteini Sala fitu Efnahalli Efnahall Mism á prót Mism á fitu
Millj lítr Millj lítr Millj lítr Prót milj lítr af framl sölu og framl sölu og framl
Ár Millj lítra Millj lítra
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
Samtals millj lítra 160,8 121,6
Í síðasta Bændablaði birtist grein
eftir Harald Magnússon bónda,
Belgsholti og fulltrúa í gömlu MS
og síðar Auðhumlu. Með greininni
láðist að birta töflu með tölum úr
ársreikningi Auðhumlu-samstæðu
með KS sem sýndi niðurstöður
áranna 2007 til 2018. Er höfundur
beðinn velvirðingar á þeim
mistökum og taflan birt hér ásamt
annarri töflu sem fylgdi greininni.
Ómaklega vegið að
stjórnarformönnum
Haraldur sagði í inngangi greinar-
innar að fyrrverandi stjórnar-
formaður, stjórnarmaður og fram-
kvæmdastjóri Landssambands
kúabænda, sem hann kallar þrí-
höfða, hafi vegið ósmekklega að
núverandi stjórnarformönnum MS
og Auðhumlu, í aðsendum pistli í
Bænda blaðinu 14. janúar og hafi
vænt þá um framkvæmdaleysi eftir
að þeir tóku við síðasta sumar.
„Staðreyndin er sú að fráfarandi
stjórnarformaður ásamt meirihluta
stjórnar var nánast búinn að
keyra fyrirtækin í þrot með sinni
einstrengingslegu afstöðu um
greiðslu á umfram mjólk, sem
hefur kostað MS og Auðhumlu um
1250 milljónir frá 2013. Halli á
fyrstu 6 mánuðum síðasta árs var
um 700 milljónir og fjárhagsstaðan
í samræmi við það þannig að það
var enginn möguleiki á að fara í
nýbyggingu á þeirri duftverksmiðju
sem þríhöfði vænir þau um að hafa
ekki farið á stað með.“
Í niðurlagi greinarinnar er klausa
sem vísar til töflunnar, en þar segir:
Óheft framleiðsla ekki til bóta
„Ég skora á bændur að láta
undanfarin ár kenna okkur að
óheft framleiðsla getur aldrei verið
til hagsbóta fyrir greinina í heild.
Kjósum því framleiðslustýringu
áfram og komum á eðlilegri aðferð
til að færa kvóta á milli manna. Ég
set hér samantekt úr ársreikningum
Auðhumlusamstæðunnar þar sem
kemur fram að ætluð samanlögð
rekstrarniðurstaða frá 2007 til
2018 er neikvæð um tæpar 104
milljónir ef söluhagnaður af osta
og smjörsöluhúsinu er dregin frá,
því um eignasölu er að ræða og
um einskiptis tekjur, en ef hallinn
á umfram mjólkinni er dreginn
frá hefði rekstrarniðurstaðan orðið
1146 milljónir í tekjuafgang.
Þá hefði verið hægt að byrja á
duftverksmiðjunni. Set hér líka töflu
sem ég tók af heimasíðu SAM um
framleiðslu, sölu á próteini, fitu
og mismun á fitu og próteinsölu
ásamt mismun á framleiðslu og
þeim efnaþætti sem meira selst af
frá 2005 til 2018. Þar kemur fram
að árið 2013 voru framleidd 2,1
milljón lítra umfram fitusölu það
ár, þannig að smjörskortur var bara
birgðastýringarmistök.“
Haraldur Magnússon
bóndi, Belgsholti
og fulltrúi í gömlu MS
og síðar Auðhumlu“
dB aæn
garýsingS áau lm
0030365 --
Skógrækt er skemmtileg tómstundaiðja
Í landi Hvamms í Skorradal. Myndin var tekin skömmu fyrir síðustu jól. Sjá má
vel gróinn veg og í grasinu má greina sjálfsáðar trjáplöntur, mest stafafuru.