Fréttablaðið - 01.08.2020, Blaðsíða 18

HÖFUM VIÐ KANNSKI
VERIÐ AÐ LEITA LANGT
YFIR SKAMMT? ERU ÁLFAR
KANNSKI ÁKVEÐINN
HLUTI AF OKKUR SJÁLF-
UM? ERU ÞEIR EINHVER
INNRI MAÐUR?
Þetta eru auðvitað bara st u rlaðir t íma r og ekkert við þessu að gera annað en að bíta í skjaldarrendur og blása til sóknar á nýjum víg-
stöðvum,“ segir Jón Bjarki Magnús-
son, leikstjóri heimildamyndar-
innar Hálfur álfur, sem fjallar um
Trausta Breiðfjörð Magnússon sem
var lengi vitavörður á Sauðanesi við
Siglufjörð.
Eiginkona Trausta, Hulda Líneik
Jónsdóttir, kemur einnig við sögu
en Jón Bjarki er barnabarn þeirra
og myndin hverfist ekki síst um leit
afa hans að hinu yfirnáttúrulega í
sjálfum sér, álfinum hið innra, á
meðan hann undirbýr eigin jarðar-
för 99 ára gamall.
Jón Bjarki er þekktari sem blaða-
maður og ljóðskáld en kvikmynda-
gerðarmaður, en hann hefur undan-
farið búið í Berlín og Hálfur álfur er
lokaverkefnið í námi hans þar.
Þegar landið opnaðist fyrir f lug-
umferð á ný dreif hann sig heim til
Íslands, ekki síst til þess að frum-
sýna myndina á Skjaldborgarkvik-
myndahátíðinni á Patreksfirði um
verslunarmannahelgina.
Þau áform urðu hins vegar að
engu og kórónaveirunni að bráð
á fimmtudaginn, þegar ráðherrar
kynntu hertar samkomuhömlur
vegna bakslagsins í baráttunni við
COVID-19.
„Ég hugsa með miklu þakklæti
til þeirra sem hafa staðið í ströngu
við skipulagningu hátíðarinnar og
gerðu hvað þau gátu til að láta hana
verða að veruleika í miðjum heims-
faraldri. Álfurinn hálfi verður bara
að bíða betra færis til sýninga síðar
meir,“ segir Jón Bjarki.
Álfurinn bíður
Í ljósi tilmæla ríkisstjórnar og
almannavarna töldu aðstandendur
hátíðarinnar ekki forsvaranlegt,
frekar en fjölmargir aðrir í svipaðri
stöðu, að halda hátíðina um helgina
og tóku „þungbæra“ ákvörðun um
að aflýsa hátíðinni
Jón Bjarki þóttist hafa himin
höndum tekið þegar Hálfur álfur
var valinn á Skjaldborg. „Vegna
þess að í öllu samhengi hlutanna
núna þá eru það bara alger forrétt-
indi að fá að sýna mynd í bíósal
eins og er,“ segir hann og bendir á
að vegna faraldursins séu f lestar
hátíðir haldnar á vefnum. „Þann-
ig að maður var rosalega glaður að
vera að fara þangað. En svona er
þetta,“ segir Jón Bjarki, æðruleysið
uppmálað.
Skjaldborg er önnur hátíðin sem
blásin er af, en upphaflega stóð til
að heimsfrumsýna myndina í maí
á Ethnocineca, alþjóðlegu heimilda-
myndahátíðinni í Vín, þar sem hún
var tilnefnd til verðlauna. „En henni
var líka af lýst þannig að álfurinn
bíður bara áfram færis,“ segir Jón
Bjarki, sem enn stefnir ótrauður
á að frumsýna myndina í kvik-
myndahúsi.
Óvænt stefna
Jón Bjarki lagði ekki upp með það
að gera heimildamynd um álfa, en
þeir skutu óvænt upp kollinum
og eftir því sem á leið gerðust þeir
frekari til fjörsins og vöktu ef til vill
f leiri spurningar en þeir svöruðu.
„Þegar ég byrjaði á þessu verkefni
þá lagði ég ekkert upp með að þar
myndu álfar koma eitthvað sterkt
inn, en það er eiginlega bara eitt-
hvað sem gerðist í ferlinu.
Ég ákveð sem sagt að gera þessa
heimildamynd og fylgja afa mínum
Eru álfar kannski hálfir menn?
Skjaldborgarhátíðinni var aflýst á elleftu stundu og þar með frumsýningu heimildamyndarinnar Hálfur álfur
eftir Jón Bjarka Magnússon. Hann bítur óbugaður í skjaldarrendur og bíður færis og þess að kórónafárinu sloti.
Jón Bjarki horfði í gegnum linsuna á afa sinn undirbúa aldarafmæli sitt og eigin útför, þar sem álfar virðast hafa verið með í ráðum. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
Afinn, sem vildi undir það síðasta heita Álfur, var fluglæs á steina.
Ömmu fannst
nóg um stússið
og blandaði
bókvitinu í
málið.
og ömmu eftir, í lokaverkefni mínu
í þessu námi í Berlín,“ segir Jón
Bjarki, sem fann í ferlinu ýmislegt
sem hann var ekki endilega að leita
að og djúpar spurningar um jafnvel
innstu rök og kjarna tilverunnar
vöknuðu, á mörkum tveggja heima.
„Þetta er kannski ákveðið kaos,“
heldur Jón Bjarki áfram og áréttar
að hann tali ekki af mikilli reynslu
af kvikmyndagerð. „Þegar maður
byrjar á svona mynd er maður alla-
vegana með óljósa hugmynd um
hvað getur orðið. En svo einhvern
veginn fer maður bara inn í hringið-
una og verður líka í rauninni, hvað
skal segja, að leyfa atburðarásinni
og því sem gerist svolítið að taka
yfir.“
Vildi kveðja sem álfur
„Á þessu tímabili er afi að undir-
búa 100 ára afmælið en hann er
líka að undirbúa eigin jarðarför og
er búinn að kaupa kistuna,“ heldur
Jón Bjarki áfram. „Það koma upp
smá erjur milli þeirra gömlu út af
þessu. Svona nettar skemmtilegar
deilur þeirra í milli. Ömmu finnst
náttúrlega alger della að þurfa að
stýra öllu út yfir gröf og dauða og
allt það.
Annað sem kemur upp í þessu
ferli og afa langar að gera áður en
hann kveður er að breyta nafninu
sínu í Álfur og síðan þegar líður á
í veikindum hans og sérstaklega
undir lokin er hann að dreyma álfa.
Álfar eru að koma til hans í
draumum og svo stundum þegar ég
var að tala við hann, var óljóst hvort
hann væri bara kannski að sjá þá.
Það var næstum því eins og hann
upplifði að þeir væru þarna með
honum í spítalaherberginu.
Þannig að þetta var svona, hvað
skal segja? Var svona leið til að fara í
gegnum þetta ferli,“ segir Jón Bjarki
hugsi. „Einhvern veginn hans leið
til að kveðja. Svona einhvers konar
myndhverfing út úr þessari veröld
og aðeins inn í einhverja aðra.“
Eru álfar…
Jón Bjarki segir að titill myndarinn-
ar, Hálfur álfur, hafi bara einhvern
veginn komið til hans á þessum for-
sendum í miðju ferlinu. „Mér fannst
þetta bara einhvern veginn passa
algerlega,“ segir hann og hlær.
Eru álfar þá kannski hálfir menn?
„Ja, það er sko nefnilega ein-
mitt það sem mér fannst líka svo-
lítið skemmtilegt í þessu. Eru Álfar
kannski... þú veist…“ segir kvik-
my ndagerðarmaðurinn hugsi.
„Höfum við kannski verið að
leita langt yfir skammt? Eru álfar
kannski ákveðinn hluti af okkur
sjálfum? Eru þeir einhver innri
maður? Kannski barnið í okkur?
Afi elst upp norður á Ströndum
og þar voru álfar allt í kring. Amma
hans, Vilborg á Felli, sagði honum
allt um álfana og það voru álfa-
borgir í steinunum í kring og það er
líka kannski hægt að líta þannig á,
að þarna sé verið að nálgast æskuna
aftur. Nálgast álfinn í sjálfum sér.
Barnið. Og svo framvegis.“
Náið andstæðupar
En hvað fannst ömmu og afa um
þetta kvikmyndabrölt í barnabarn-
inu?
„Þau voru svolítið hissa fyrst og
afi var mjög upp með sér. Hann var
náttúrlega alltaf mikill performer
þannig að hann lagði í rauninni allt
í sölurnar. Amma var feimnari við
vélina fyrst,“ segir Jón Bjarki og bætir
við að Hulda hafi fundið sína leið inn
í myndina í gegnum ljóðlistina.
„Hún er þarna svolítið fulltrúi
bókanna og lestursins en afi meira
steinanna. Hann var alltaf mikill
steinaáhugamaður, safnaði steinum
og las kannski meira í steina heldur
en bækur og það eru smá andstæður
þarna á milli.
En þeim fannst þetta bara
skemmtilegt þegar á leið og voru
í rauninni bara mjög spennt yfir
þessu,“ segir Jón Bjarki sem náði
að sýna ömmu og afa gróf klippta
útgáfu myndarinnar. „Þau voru
mjög glöð, en ná hvorugt að sjá
lokaútgáfuna.“
Dýrmætt verkefni
Hálfur álfur er vitaskuld ákaflega
persónuleg mynd og verk sem er
höfundinum hjartfólgið. „Þegar ég
var kominn með þessa hugmynd
og er að fara byrja, þá er afi 99 og
amma 96 og maður áttaði sig á því
að ef ég gerði þetta ekki núna, þá
yrði þetta bara einhver hugmynd
sem ekkert yrði úr.
Þannig að þegar hugmyndin var
komin þá var það einhvers konar
neyð sem dró mann áfram og ég
sá auðvitað ekki fyrir mér í byrjun
hvernig þetta myndi vaxa, en þetta
er bara alveg gríðarlega verðmætt
og yndislegt, að eiga þennan tíma
með þeim. Og ná í rauninni kannski
að kveðja á þennan hátt. Það er
eiginlega bara algjörlega ótrúlegt.
Ég er gríðarlega þakklátur fyrir að
hafa fylgt þessu eftir og átt þessar
miklu og góðu stundir með þeim.“
Þórarinn
Þórarinsson
thorarinn@frettabladid.is
1 . Á G Ú S T 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R18 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð