Morgunblaðið - 16.01.2020, Page 72

VIÐTAL
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Rokksveitin HAM heldur tónleika í
Listasafni Reykjavíkur í Hafnarhúsi
24. janúar og á Græna hattinum á
Akureyri degi síðar. Daginn fyrir
tónleikana í safninu verður þar opn-
uð sýningin Chromo Sapiens en hún
var framlag Íslands á Feneyjatvíær-
ingnum í fyrra, umfangsmikil og
flókin innsetning eftir Hrafnhildi
Arnardóttur, sem gengur undir
listamannsnafninu Shoplifter, unnin
úr litríku hári.
Hljóðinnsetning er hluti af verk-
inu og leitaði Hrafnhildur til rokk-
sveitarinnar HAM um gerð hennar
enda er hún eldheitur aðdáandi
sveitarinnar. Frá og með 23. janúar
gefst gestum Listasafns Reykjavík-
ur því kostur á að upplifa þetta
heillandi og rómaða verk Shoplifter
og þann magnaða hljóðheim sem
HAM skapaði við verkið, í samvinnu
við bassaleikarann og tónskáldið
Skúla Sverrisson.
Blaðamaður ræddi við tvo liðs-
menn HAM, þá Óttar Proppé og
Sigurjón Kjartansson, um þessa
merku tónsmíð sem kemur nú út á
breiðskífu en skífan sú hefur einnig
að geyma tvö ný lög. Blaðamaður
spurði þá fyrst hvort verkið væri
ekki býsna fjarri öðru sem HAM
hefði áður gert.
„Þetta er ein sessjón, skulum við
segja, sem við tókum upp af þessu
tilefni. Þetta er í raun tvíþætt, ann-
ars vegar verkið sem er unnið upp úr
hráefninu sem við sömdum fyrir inn-
setningu Hrafnhildar, fyrir sýning-
una sem er þar eins og „soundtrack“
inni í þremur samliggjandi hellum,“
svarar Óttarr og Sigurjón skýtur inn
í: „Já, þetta er dálítið eins og „score“
að kvikmynd.“
Óttarr heldur áfram. „Og það efni
er mjög, getum við kallað, drón- og
draumkennt, það eru drunur, ryþm-
inn er aðallega í gíturunum, sumsé
ekki trommuryþmi í gegn eins og
vaninn er í okkar rokkarastöffi.“
Með „Eye of the Tiger“ í huga
Sigurjón segir tónlistina ekki
beinlínis ryþmíska og Óttarr tekur
undir það en segir ryþma þó að finna
í tónlistinni, „swoon“ og þess háttar.
„Það unnum við í samvinnu við Skúla
Sverrisson drónmeistara og hann
spilar með okkur í þeim hluta, á sex
strengja drunubassa sem er rosalegt
tæki. Sá hluti plötunnar er í þremur
köflum sem við útsettum út úr stóra
verkinu.
Síðan eru tvö hefðbundnari lög,
annars vegar síngullinn „Haf trú“
sem kominn er út og hins vegar
„Chromo Sapiens“ sem er einhvers
konar anthem eða viðhafnarsöngur
sem við hugsuðum sem titillag kvik-
myndarinnar Chromo Sapiens þegar
við vorum að semja sándtrakkið. Það
er mikill ópus sem ég hef heyrt menn
segja vera þeirra lykilverk í tónlist.
Ekki satt, Sigurjón?“ segir Óttarr og
sendir boltann á félaga sinn sem
hlustað hefur íbygginn á útskýring-
arnar og kinkað kolli til samþykkis.
„Jú, nákvæmlega, lykilverk,“ segir
Sigurjón með áherslu á síðasta orðið.
„Þetta er mikið „anthem“ og við
getum sagt að ég hafi haft „Eye of
the Tiger“ aðeins í huga þegar við
vorum að vinna í því hvernig við ætl-
uðum að koma að textanum,“ segir
Óttarr en undirstrikar að öll vinnan
hafi farið fram með verk Hrafnhildar
í huga og endurspeglað þann hugar-
heim sem í verkinu má finna.
Út fyrir þægindarammann
Sigurjón segir HAM-hluta
verksins kallast vel á við hljóðheim
hljómsveitarinnar. „Og það var ein-
mitt það sem hún var að sækjast
eftir, Hrafnhildur, en samt vorum
við að fara mjög mikið út fyrir þæg-
indaramma okkar og samstarfið við
Skúla Sverrisson var mjög skemmti-
legt. Hann tók okkur út úr þessum
þægindaramma og við leyfðum okk-
ur einmitt að vera dálítið á valdi
hans,“ segir Sigurjón.
Óttarr segir dramatískan hljóð-
heim verksins tengjast öllu því sem
sveitin hafi gert frá upphafi.
„Við höfum verið vinir Hrafnhild-
ar alveg frá unglingsárum þannig að
hún hefur þekkt okkur frá því við
vorum að byrja. Síðan hefur Skúli
auðvitað verið að vinna mikið í drón-
tónlist og var að vinna mikið með Jó-
hanni Jóhannssyni í hans verkum.
Fyrsta samstarfsverkefni okkar og
Skúla var þegar við tókum að okkur,
með Ben Frost, að spila okkar út-
gáfu af tónlistinni hans Jóa við kvik-
myndina Arrival, á minningartón-
leikum um hann í Iðnó í október
2018,“ segir Óttarr. „Það er með
allra dýpstu laugum sem við höfum
farið í.“
Eno í formi Skúla
– Er þetta ekki holl tilbreyting
fyrir hljómsveitina eftir svona langt
samstarf?
„Jú, jú, mjög fín, ekki spurning,“
svarar Sigurjón og Óttarr tekur und-
ir það. „Og líka kannski að stilla okk-
ur aðeins út úr þessu fjögurra til
fimm mínútna rokklagi sem við höf-
um verið dálítið fastir í og vorum
orðnir, satt að segja, dálítið þreyttir
á. Við komum til baka og gefum út
plötu 2011, erum svo að spila mjög
reglulega og mikið á öllum hátíðum,
hægri og vinstri. Erum að spila
endalaust rokkslagara og rokklögin
okkar. Svo gefum við út aðra plötu
2017 og eftir það vorum við dálítið
búnir með þann brunn, orðnir
þreyttir,“ segir Óttarr.
„Okkur var farið að líða dálítið
eins og Ramones,“ segir Sigurjón
íbygginn, „og þá kom Brian Eno í
formi Skúla Sverrissonar.“
„Já, og þetta tækifæri að spila fyr-
ir annan vettvang,“ bætir Óttarr við.
HAM tók verkið upp í Echo
Canyon West-studíóinu í mafíósa-
hverfinu Hoboken í New Jersey og
vann þar með upptökumanninum
Timothy Glasgow sem Óttarr og
Sigurjón bera vel söguna. Eigandi
stúdíósins, Lee Ranaldo, stofnandi
Sonic Youth, var þeim einnig innan
handar. HAM var tvær vikur þar að
taka upp tónlistina og vinna hana.
„Síðustu plötur hafa verið teknar
upp á þremur, fjórum dögum,“
bendir Óttarr á og Sigurjón hlær að
því. „Já, þetta var óvenjulangt í
þetta sinn,“ segir hann og Óttarr
segir að upptökurnar hafi líka verið
óvenjulangar þar sem þeir hafi þurft
mikið efni, bæði fyrir Feneyjatvíær-
inginn og plötuna.
„Á plötunni er annað mix en í sýn-
ingunni og önnur pæling, þetta er
meira hin heilsteypta plata Chromo
Sapiens,“ segir Sigurjón og Óttarr
útskýrir frekar að platan sé í raun
þriðja mixið. „Við mixuðum þetta
mjög hrátt niður á tvær rásir fyrir
sýningarskrána, svo er þetta mixað í
24 rása „surround“-kerfi fyrir sýn-
inguna og svo aftur tekið niður og
mixað í tvær rásir. Við fengum líka
félaga okkur í Ameríku til að mast-
era þetta, Howie Weinberg. Hann er
mikill masteringameistari,“ segir
Óttarr.
Platan kemur út á vínyl og segist
Óttarr gera ráð fyrir að hún fari síð-
ar á streymisveitur, eins og gengur
og gerist. HAM gefur plötuna út
sjálf en óformlegt útgáfufélag sveit-
arinnar hefur stundum verið nefnt
Nordisk musikdisk, að sögn Óttars.
Tónlistin bjartari eftir
því sem birtir til
Hljóðinnsetning HAM fyrir verk
Hrafnhildar er í 24 rásum og þeir fé-
lagar eru spurðir hvort það hafi ekki
skipt máli við gerð verksins. „Jú, að
einhverju leyti,“ segir Sigurjón,
„þetta var bara flæði sem við vorum
með ákveðinn strúktúr yfir. En svo
þegar Skúli og Tim (Timothy Glas-
gow) fóru með þetta til Feneyja var
upplifunin í raun alveg einstök. Að
fara í gegnum þessa hella er önnur
upplifun en á plötunni þótt músíkin
sé í raun sú sama. Hún flæðir og
þetta lúppast endalaust.“ Hellarnir
sem gestir ganga í gegnum eru þrír
og hver hellir hefur sína músík og
sinn anda, útskýrir Sigurjón. Eftir
því sem birti verði tónlistin bjartari.
Bannað að brosa!
–Hvernig finnst ykkur HAM hafa
þróast með aldrinum?
„Illa,“ svarar Sigurjón glottandi
og Óttarr bætir í: „Hryllilega!“
„Einhver sagði þegar við vorum
tvítugir að við værum að eldast upp í
tónlistina sem við spiluðum, við vor-
um alltaf svo stórkarlalegir að fólk
hélt að við værum fimmtugir. Nú er-
um við orðnir fimmtugir,“ bætir
Sigurjón við og Óttarr bendir á að
HAM hafi í upphafi verið undir
áhrifum frá póst-pönki, dramatískri
póst-indústríal tónlist og dramat-
ískri klassík, Tsjækofskíj og fleiri
þess háttar tónskáldum. „Við vorum
lítið fyrir glys, liti og gleði sem var
„in“ á þeim tíma,“ segir Óttarr og
Sigurjón bendir á að liðsmönnum
HAM hafi verið bannað að brosa.
Stranglega bannað!
„Það var stundum dálítið erfitt að
vera í bandinu af því við vorum mjög
stífir hver gagnvart öðrum, það var
mikill agi. Við höfum kannski vanist
þessum aga, hægt og rólega. Þrosk-
ast og kannski bara náð betri skiln-
ingi á því sem við höfum alltaf verið
að gera. Og núna þegar við erum að
undirbúa svona tónleika þá hittumst
við, stillum saman strengi og rifjum
upp lög, veljum úr lífsverkinu hvað
við ætlum að leggja til. Þá eru það
oft ekki síður lögin frá því við vorum
ungir og hefðum átt að vera galgopa-
legir sem okkur finnst standast tím-
ans tönn. Þau eru ekkert meira
„dated“ en þau sem við sömdum fyr-
ir nokkrum árum,“ segir Óttarr.
Skúli mun leika með HAM í
Chromo Sapiens-hluta tónleikanna í
Hafnarhúsi og Sigurjón segir líklegt
að tónleikarnir verði af gerðinni
„ultimate HAM“ en nokkuð langt er
um liðið frá síðustu tónleikum
sveitarinnar hér á landi. Má búast
við miklum HAM-agangi.
Hefur öðlast dýpri skilning
á myndlistarmönnum
HAM dvaldi í viku í Feneyjum og
segir Óttarr að þeir félagar hafi sós-
að sig endanlega í verkinu og stemn-
ingunni í borginni. „Listaheimurinn
er svo sérstakur að þegar kemur ein-
hver svona hljómsveit frá Íslandi
verðum við svona dúllur, við erum
dúllulegir í augum þeirra,“ segir
Sigurjón. „Þegar við komum til Fen-
eyja var fullt af fólki en það var allt
svona listafólk, mjög margar eldri,
fjörgamlar konur með hvítt hár í
skrítnum fötum. Það var voða gaman
að vera svona dúllur í allt öðru um-
hverfi,“ segir Óttarr.
Sigurjón segist oft hafa litið
myndlistarmenn hornauga og Óttarr
segir þá brosa allt of mikið. „Ég velti
stundum fyrir mér hvort þeir taki
ekkert alvarlega en núna eftir Fen-
eyjatvíæringinn hef ég kannski
dýpri skilning og veit að þetta snýst
ekki um það. Þeir hafa annað per-
spektíf, horfa öðruvísi á allt,“ segir
Sigurjón.
Óttarr segir að líklega sé rokk-
sveitin HAM alin upp við annað per-
spektíf, sjónarhorn rokksins, en
sveitin kom fram á sjónarsviðið und-
ir lok níunda áratugarins. „Og það er
dálítið gaman að koma að þessu öllu
sem bara list, listrænni tjáningu en
ekki einhverjum bransa. Við erum
ekki að gefa þessa plötu út af ein-
hverjum bransahvötum,“ útskýrir
hann. Sveitin sé einfaldlega að búa til
list og koma henni frá sér.
Sigurjón tekur undir þetta og seg-
ir hljómsveitina eiga Hrafnhildi mik-
ið að þakka. Hún hafi víkkað sjón-
deildarhring HAM og örvað þær
dúllur til frekari listsköpunar.
Miðasala á tónleikana fer fram á
tix.is.
Dúllur í allt öðru umhverfi
 HAM flytur tónverk sitt við litskrúðuga og loðna innsetningu Hrafnhildar „Shoplifter“, Chromo
Sapiens, í Listasafni Reykjavíkur í Hafnarhúsi  Hrafnhildur víkkaði sjóndeildarhring sveitarinnar
Ljósmynd/Frosti Gnarr
Feneyjafarar Rokksveitin HAM með Hrafnhildi „Shoplifter“ Arnardóttur á sýningu hennar í Feneyjum í fyrra.
72 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 2020
Ljósmyndir Rutar og Silju
Skipholti 31 | 105 Reykjavík | Sími 568 0150 | www.rut.is |
Opið alla virka daga kl. 10-17
Góð passamynd
skiptir máli
Skjót
og hröð
þjónust
a