Morgunblaðið - 09.03.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. MARS 2020
Borgarmynd Eitt af gömlu kennileitum borgarinnar, turn Landspítala, undir fögrum himni.
Eggert
Fyrir stuttu lét ég í veðri vaka í
ræðustól þingsins að nauðsynlegt
væri að lesa biblíusögur til að vera
sæmilega læs á tungu og menningu
þjóðarinnar. Auðvitað brugðust þeir
illa við sem lagt hafa alla sína orku í
að afmá úr samfélaginu allt sem
tengist kristinni trú, og mótmæltu
hástöfum. Athygli mín var vakin á
nýlegum skrifum Jóns G. Friðjóns-
sonar prófessors um áhrif Biblíunn-
ar á íslenska tungu og menningu.
Jóni voru á síðasta ári veitt verðlaun
Jónasar Hallgrímssonar fyrir fram-
lag sitt til kennslu, rannsókna og
fræðiskrifa um íslenska tungu. Jón
G. Friðjónsson er ekki þekktur fyrir
að fara með fleipur. Jón segir m.a.:
„Ekkert eitt rit hefur haft jafn
mikil áhrif á íslenska tungu og
menningu og Biblían, en myndmál
Biblíunnar brenglast fljótt ef það
hverfur úr námsefni grunnskólanna
því það læra börnin sem fyrir þeim
er haft.“
Þeir sem mest amast við kristinni
trú og hafa komið því til leiðar að
hún er nánast horfin úr námskrá
grunn- og framhaldsskóla og ekki
síður hinir sem hafa látið það við-
gangast, mættu gefa því gaum hvort
þekking á kristinfræði geti skipti
máli fyrir skilning okkar á íslensk-
unni og þeirri menningararfleifð
sem við byggjum á. Hvort það geti
verið að þekking á kristinfræði sé nauðsynleg
forsenda til skilnings á tungu okkar, vestrænni
menningu, samfélagi og gildismati.
Fræðsla og trúboð
Þeir sem hafa haft mest áhrif í þessum efnum
gera lítinn greinarmun á fræðslu annars vegar
og trúboði hins vegar. Markmið með kristin-
fræði og trúarbragðafræði er ekki að innræta
trú heldur að kynna og miðla þekkingu á hug-
myndaheimi og raunveruleika sem hefur mótað
sögu okkar og menningu í ald-
anna rás. Trúarinnræting fer
fyrst og fremst fram inni á
heimilum, eða á vegum kirkj-
unnar og annarra trúfélaga.
Kristin trú skiptir máli
Það er ekki einungis íslensk
tunga sem nýtur góðs af þekk-
ingu okkar á kristinni trú heldur
ýmsar fræði- og listgreinar. Þeir
sem kenna bókmenntir þurfa að
reiða sig á grundvallarþekkingu
á kristnum fræðum og sama á
við um mannkynssögu, myndlist
og ýmsar aðrar fræði- og list-
greinar. Það er því ekki úr vegi
að þeir sem bera ábyrgð á
kennslu í landinu beiti áhrifum
sínum til þess að reyna að auka
grunnþekkingu á kristnum
fræðum í skólum landsins.
Forréttindi
Það eru mikil forréttindi að
búa í kristnu samfélag eins og
Kristján Eldjárn benti á og
Hjálmar Jónsson dómkirkju-
prestur rifjaði upp eitt sinn í
predikun fyrir setningu Alþing-
is. Kristján sagði svo árið 1980.
„Við Íslendingar, hvort sem
við erum veikari eða sterkari í
trúnni ættum að lofa forsjónina
fyrir það að við skulum tilheyra
hinum kristna hluta mannkyns-
ins í þessum ekki allt of góða
heimi – að við búum við hugsunarhátt, þjóðlíf
og menningu sem um aldir hefur mótast af
kristinni trú og kristinni kirkju. Þetta eru
dásamleg forréttindi sem aðeins nokkur hluti
jarðarbúa nýtur. Þetta held ég að hver íslensk-
ur maður ætti að gera sér ljóst og íhuga í al-
vöru.“
Eigum við ekki að fara að þessum ráðum og
íhuga þetta í alvöru?
Eftir Brynjar Þór Níelsson
»Markmið
með kristin-
fræði og trúar-
bragðafræði er
ekki að innræta
trú heldur að
kynna og miðla
þekkingu á hug-
myndaheimi og
raunveruleika
sem hefur mótað
sögu okkar og
menningu í ald-
anna rás.
Brynjar Þór Níelsson
Höfundur er alþingismaður.
Dásamleg forréttindi
að eiga kristna trú
Hvað sem fólki finnst um um-
ræðuna um kórónuveiruna er
ljóst að áhrifin af útbreiðslu
veirunnar eru þegar orðin slík að
stjórnvöld þurfa að bregðast við
með mjög afgerandi hætti. Það
dugar ekki lengur að fela sig á
bak við sérfræðinga.
Stjórnvöld eiga að sjálfsögðu
að nýta ráð þeirra sem best
þekkja til, leyfa stofnunum að
rækja hlutverk sitt og byggja
ákvarðanir á bestu fáanlegu upp-
lýsingum. Við þær aðstæður sem nú hafa
skapast þarf framlag ráðherra hins vegar að
vera meira en að mæta sem áhorfendur á
blaðamannafundi.
Staðan
Langfjölmennasta og efnahagslega mikil-
vægasta hérað Ítalíu hefur verið sett í sóttkví,
lokað fyrir umheiminum, skólum hefur verið
lokað í 13 löndum, í heild eða að hluta, at-
vinnu- og menningarlíf er víða í lamasessi,
olíuverð féll um 10% á einum degi, verðmæti
flugfélaga og annarra ferðaþjónustufyrir-
tækja hefur fallið um nærri þriðjung á tveim-
ur vikum, verðmæti fyrirtækja á öðrum svið-
um hríðfellur líka. Hagkerfi heimsins er hætt
komið.
Hvort sem menn telja þetta yfirdrifin við-
brögð eða ekki er þetta orðið raunveruleiki.
Við blasir alvarleg heimskrísa. Efnahagslegu
áhrifin eru jafnvel talin geta orðið meiri en af
alþjóða-fjármálakrísunni fyrir rúmum áratug.
Viðbrögð í öðrum löndum
Í flestum löndum er sterk krafa um að
stjórnvöld leggi línurnar um hvernig tekist
verði á við þennan vanda. Víðast hvar hafa
forsetar og ráðherrar kynnt aðgerðir til að
takast á við vandann. Róttækar aðgerðir til að
fást við ástandið, heilbrigðislega og efnahags-
lega.
Miðað við íbúatölu er fjöldi skráðra smita í
Bretlandi aðeins brot af því sem
er hér á Íslandi. Þó er langt síð-
an ríkisstjórn Bretlands fór að
upplýsa fólk um til hvaða að-
gerða yrði gripið. Nýjar upplýs-
ingar berast á hverjum degi.
Áformað er að fá allt að 3 millj-
ónir sjálfboðaliða til starfa fyrir
heilbrigðiskerfið (í öðrum lönd-
um hafa nemar fengið tíma-
bundið leyfi til að létta undir
með heilbrigðisstarfsmönnum).
Fyrir liggur áætlun um hvernig
matvælum verði komið til fólks
á mestu smitsvæðunum. Gert er
ráð fyrir að fyrirtæki sem lenda í skakkaföll-
um vegna faraldursins fái frest til að standa
skil á sköttum. Þannig mætti telja áfram.
Efnahagsleg áhrif á Íslandi
Ljóst er að efnahagsleg áhrif kórónuveir-
unnar geta orðið gríðarlega mikil, meðal ann-
ars á Íslandi. Hagkerfi heimsins var veikt
fyrir. Eins og íslenskum ráðamönnum er tíð-
rætt um erum við í betri stöðu en flest lönd til
að takast á við efnahagsleg skakkaföll. Sú
staða er til komin vegna þess að fyrir nokkr-
um árum gripum við til fordæmalausra að-
gerða til að bregðast við fordæmalausum
vanda. Þær báru þann árangur að ekkert ríki
hefur náð viðlíka efnahagslegum viðsnúningi
eins hratt og Ísland.
Nú ríkir annars konar vandi og hann kallar
á aðgerðir sem sniðnar eru að þeim vanda.
Ferðaþjónustan, stærsta útflutningsgrein
þjóðarinnar, lendir nú í verulegu áfalli í beinu
framhaldi af öðrum skakkaföllum. Lítil og
meðalstór fyrirtæki landsins hafa mörg verið
sett í nauðvörn vegna síhækkandi skatta og
annarra útgjalda, sjávarútvegurinn stendur
frammi fyrir loðnubresti og á nú á hættu að
markaðsverð afurða lækki verulega, tekjur
orkufyrirtækja munu dragast verulega saman
ef hráefnaverð lækkar. Ekkert svið íslensks
atvinnulífs mun fara varhluta af slíkri þróun.
Nauðsynlegar aðgerðir
Þetta kallar á afdráttarlaust inngrip stjórn-
valda. Það mun þurfa að lækka skatta á fyrir-
tæki og e.t.v. veita þeim aukið svigrúm til
skila. Bankar þurfa að vinna með fyrirtækjum
til að gera þeim kleift að standa í skilum frek-
ar en að yfirtaka þau.
Íslensk fyrirtæki hafa lengi ofgreitt trygg-
ingagjald. Nú þarf að snúa því dæmi við og
leyfa fyrirtækjunum að njóta góðs af þeim
tryggingum sem þau hafa lagt inn fyrir til að
lágmarka uppsagnir.
Kerfið mun þurfa að sýna aukið svigrúm og
sveigjanleika. Ryðja þarf úr vegi hindrunum.
Hætta að eltast við menn eins og bóndann
sem var að rækta silung til sjálfsþurftar í eig-
in tjörn. Leggja þess í stað áherslu á að þjón-
usta þá sem vilja framkvæma og framleiða.
Ríkið mun þurfa að auka fjárfestingu í inn-
viðum til að viðhalda fjárfestingu og atvinnu-
stigi en á sama tíma þarf það að spara annars
staðar, draga úr ímyndarpólitík og öðru
prjáli.
Nú hlýtur að vera komið að því að við lær-
um að meta mikilvægi íslensks landbúnaðar.
Aðstæður nú veita okkur sem fullvalda ríki
heimild til að endurskoða ráðstafanir með það
að markmiði að verja eigin matvæla- og fæðu-
öryggi. Það tækifæri þarf að nýta hratt og
vel. Setja þarf saman neyðarlög til að verja ís-
lenskan landbúnað og innlenda framleiðslu
matvæla. Þau þurfa að fela í sér fjárhags-
legan stuðning og endurskoðun þeirra samn-
inga og regluverks sem þrengt hefur að
greininni.
Aðilar vinnumarkaðarins ættu að fresta
kjaradeilum fram á haust, e.t.v. með skamm-
tímasamningum.
Margt fleira þarf að koma til. Aðalatriðið er
að ríkisstjórnin sýni viðbrögð sem eru í sam-
ræmi við umfang vandans og til þess fallin að
takast á við hann.
Þrístökk í þágu atvinnulífs
Áður en kórónuveirufaraldurinn og áhrif
hans tóku að birtast var ljóst að íslenskt at-
vinnulíf væri í vanda sem þyrfti að bregðast
við. Við upphaf þings eftir áramót ræddu
þingmenn Miðflokksins þetta og boðuðu að-
gerðir til að bregðast við ástandinu.
Afraksturinn var meðal annars áætlun sem
við kölluðum „þrístökk í þágu atvinnulífsins“.
Megininntak áætlunarinnar er eftirfarandi.
1. 150 milljarða króna viðbót verði sett í
innviðauppbyggingu á næstu þremur
árum. Áhersla verði lögð á framkvæmdir
við samgöngumannvirki, flutningskerfi
raforku og ferðamannastaði auk átaks í
byggingu hjúkrunarheimila. Lánakjör ís-
lenska ríkisins hafa aldrei verið eins góð
og að undanförnu og það ástand sem nú
ríkir í efnahagsmálum heimsins mun enn
styrkja þá stöðu.
2. Tryggingagjald verði lækkað um heilt
prósentustig umfram núverandi áform og
gistináttagjald afnumið.
3. Bindiskylda bankanna verði lækkuð til að
ýta undir lánveitingar til fyrirtækja.
Þótt við höfum lagt drög að þessum til-
lögum og talið mikla þörf fyrir þær strax í
þingbyrjun eru þær nú orðnar nauðsyn ásamt
öðrum aðgerðum til að bregðast við því
ástandi sem blasir við.
Aðgerðir strax
Þegar mikið liggur við þarf ríkisstjórn að
taka af skarið, taka ákvarðanir og þora að
bera ábyrgð á þeim, enda þótt allt sem gjört
er við slíkar aðstæður orki tvímælis.
Við munum veita ríkisstjórninni allan
stuðning við að ráðast í nauðsynlegar aðgerð-
ir til að takast á við þennan fordæmalausa
vanda. Við Íslendingar höfum áður náð ein-
stökum árangri í að takast á við einstakan
vanda. Nú er aftur þörf á slíkum aðgerðum.
Nú þarf stjórnin að stjórna
Eftir Sigmund Davíð
Gunnlaugsson
» Þegar mikið liggur við þarf
ríkisstjórn að taka af skar-
ið, taka ákvarðanir og þora að
bera ábyrgð á þeim, enda þótt
allt sem gjört er við slíkar að-
stæður orki tvímælis.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson
Höfundur er formaður Miðflokksins.