Morgunblaðið - 16.03.2020, Blaðsíða 2

KÓRÓNUVEIRUFARALDUR2
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. MARS 2020
Vetrarsól er umboðsaðili
40 ár
á Íslandi
Sláttuvélar
Snjóblásarar
Sláttutraktorar
Askalind 4 | Kópavogi | Sími 564 1864 | vetrarsol.is
Gulltryggð gæði
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 569 1100 Fulltrúar ritstjóra Sigtryggur Sigtryggsson sisi@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson aij@mbl.is Fréttir Guðmundur Sv. Hermannsson ritstjorn@mbl.is Menning Einar Falur Ingólfsson menning@mbl.is
Viðskipti Stefán E. Stefánsson vidskipti@mbl.is Íþróttir Víðir Sigurðsson sport@mbl.is mbl.is Jón Pétur Jónsson netfrett@mbl.is Smartland Marta María Jónasdóttir smartland@mbl.is Umræðan | Minningar mbl.is/sendagrein Prentun Landsprent ehf.
„Ég kannast ekki við að við höfum
fengið nein sérstök erindi út af
þessu. Ég er ekki að útiloka það en
ég þekki þess
ekki dæmi.“
Þetta segir María
Heimisdóttir, for-
stjóri Sjúkra-
trygginga Ís-
lands, í samtali
við Morgunblaðið
um hvort stofn-
uninni hafi borist
erindi frá Íslend-
ingum sem bú-
settir eru erlend-
is nú þegar kórónuveirufaraldurinn
ríður yfir. Á fésbókarsíðunni Íslend-
ingar í útlöndum – hagsmunasamtök
er athygli á því vakin að Íslendingar
sem flytjast aftur til Íslands eftir bú-
setu utan EES-svæðisins séu ekki
sjúkratryggðir fyrstu sex mánuðina
eftir komu. Er þetta sett í samhengi
við kórónuveirufaraldurinn og virð-
ist þetta vekja furðu nokkurra fés-
bókarnotenda á síðunni. Er á það
bent að samkvæmt 5. mgr. 10. gr
laga um sjúkratryggingar sé ráð-
herra með reglugerð heimilt að
kveða á um undanþágur frá sex
mánaða búsetuskilyrðinu.
Spurð hvort hún þekki dæmi um
að veittar hafi verið slíkar undan-
þágur kveður María nei við en segir:
„Eins og menn keppast við að segja,
þetta eru fordæmalausar aðstæður.“
Leggur hún enn fremur áherslu á að
ákvarðanir um slíkar undanþágur
séu heilbrigðisráðuneytisins að taka,
en ekki Sjúkratrygginga Íslands.
teitur@mbl.is
Hálfs árs skilyrðið stendur
 Engin sérstök erindi á borð SÍ frá Íslendingum að utan
Sjúkratryggingar „Þetta eru fordæmalausar aðstæður,“ segir María.
María
Heimisdóttir
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Yfirvöld hafa ekki misst tökin á kór-
ónuveirusmitum og er samkomu-
banni ekki beitt sem pólitísku tæki
hérlendis þó að einhverjir hafi beitt
því sem slíku erlendis. Þetta segir
Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir í
samtali við Morgunblaðið.
26 öndunarvélar eru til staðar á
Landspítalanum en enginn sem
smitaður er af kórónuveiru hér á
landi hefur þurft að nota slíka vél
hingað til.
Samkomubann fyrir 100 manns
eða fleiri tók gildi á miðnætti í nótt,
háskólum og framhaldsskólum hefur
verið lokað og til sérstakra ráðstaf-
ana gripið í leik- og grunnskólum.
Þegar Morgunblaðið fór í prentun
í gærkvöldi höfðu 175 tilfelli kórón-
uveiru greinst hérlendis og tæplega
1.800 manns voru í sóttkví.
Spurður hvort það sé vísindalega
sannað að samkomubann hafi áhrif á
útbreiðslu veiru sem þessarar segir
Þórólfur svo vera en aðgerðir ein-
staklinga til að koma í veg fyrir smit
skipti mestu máli.
Ferðabann hefði engu breytt
Þórólfur hefur áður sagt að marg-
ir hafi beitt samkomubanni sem póli-
tísku tæki. Hann segir að það sé ekki
raunin hérlendis.
„Hins vegar held ég að það þurfi
að beita þessu tæki á réttum stað í
faraldrinum. Það er til þess að
ramma betur inn það sem við höfum
verið að gera og gefa því aukið
vægi.“
Ýmsar þjóðir hafa nú komið á
ferðabanni eða lokað landamærum,
til dæmis Bandaríkin, Danmörk,
Noregur og Þýskaland. Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin hefur ekki
mælt með slíku banni og segir Þór-
ólfur að ferðabann skili litlu.
„Ef við hefðum gripið til örþrifa-
ráða mjög snemma og sett á algjört
ferðabann þá hefði það ekki breytt
neinu heldur valdið miklu meiri
skaða og vandkvæðum. Allir þeir
sem hafa komið að utan og við höfum
greint með sýkingu eru íslenskir
ferðamenn.“
Spurður hvers vegna aðrar þjóðir
séu þá að grípa til ferðabanns segir
Þórólfur:
„Ég get ekki sagt til um það en
kollegar mínir sem ég hef verið í
sambandi við hafa ekki talað um
ferðabönn fyrr en þau voru allt í einu
komin á svo það hljómar eins og það
sé pólitísk ákvörðun að grípa til
svona harkalegra aðgerða frekar en
faglegra, án þess að ég geti fullyrt
um það.“
Asíuþjóðum, til dæmis Suður-Kór-
eu, hefur verið hrósað sérstaklega
undanfarið fyrir sín viðbrögð við kór-
ónuveirunni. Spurður hvort Asía hafi
almennt verið að taka betur á far-
aldrinum en Evrópa segir Þórólfur:
„Ég held að það sé ómögulegt að
fullyrða eitthvað um það og bera það
saman.“
Fölsk neitun fátíð
Íslensk erfðagreining greindi um
helgina fjölda sýna frá Íslendingum
sem skráðu sig sjálfir í skimun eftir
veirunni. Niðurstöður fyrstu sýna
bentu til að um 0,73% þátttakenda
væru smituð af kórónuveirunni.
Þórólfur hefur áður sagt að mik-
ilvægt sé að tímasetja próf um kór-
ónuveiru rétt enda fölsk neitun
möguleg ef próf er tekið of snemma.
Spurður hvort ekki séu líkur á því að
fólk sem komi í skimun taki prófin of
snemma og fái því falska neikvæða
niðurstöðu segir Þórólfur:
„Það er erfitt að segja, maður þarf
að túlka niðurstöðuna eins og hún er.
Þetta er spegilmynd á akkúrat þeim
tímapunkti sem sýnið er tekið. Við
vitum að það geta verið einstaklingar
sem hafa hugsanlega smitast en fá
samt neikvæða niðurstöðu, en það er
frekar fátítt.“
Á Landspítalanum eru 26
öndunarvélar og nokkuð fleiri á
landsvísu. Þórólfur segir að sá fjöldi
eigi að duga í baráttunni við veiruna
þar sem stjórnvöld séu að dreifa
álaginu á heilbrigðiskerfið með því
að draga útbreiðsluna á langinn.
Sömuleiðis séu fleiri öndunarvélar í
pöntun fyrir Landspítalann.
Sýktir hafa ekki þurft öndunarvélar
 Yfirvöld hafa enn tök á útbreiðslu kórónuveirunnar  Samkomubann hefur áhrif en ferðabann ekki,
að sögn sóttvarnalæknis  26 öndunarvélar á Landspítalanum ættu að nægja alvarlega veiku fólki
Morgunblaðið/Eggert
Sóttvarnalæknir Þórólfur segir mikilvægast af öllu að einstaklingar geri sitt til að koma í veg fyrir möguleg smit.
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Ævar Pálmi Pálmason, aðstoðaryfir-
lögregluþjónn og yfirmaður smit-
rakningateymis Almannavarna, hef-
ur verið að störfum síðan fyrsta
kórónuveirusmitið kom upp hérlend-
is hinn 28. febrúar.
Þá samanstóð teymið af sex starfs-
mönnum en nú eru þeir um 30 talsins,
flestir heilbrigðisstarfsmenn og lög-
reglumenn. Einungis einn hjúkrun-
arfræðingur í teyminu hefur reynslu
af smitrakningum en ekki af þeim
skala sem teymið tekst nú á við.
„Þetta er einsdæmi hérna á Íslandi
og algjörlega fordæmalaust. Þetta
verkefni vex og þróast svo hratt, það
breytist ekki bara dag frá degi heldur
mörgum sinnum á dag,“ segir Ævar
við Morgunblaðið.
Unnið er á vöktum frá klukkan níu
á morgnana og fram yfir miðnætti.
Miðað er við að ljúka öllum rakning-
um áður en heim er haldið.
Innanlandssmitin erfiðari
Ævar segir að tilfellin séu farin að
verða flóknari en teymið reki um 15-
20 smit á dag. Forsenda smitrakn-
ingar er greint smit en fyrsta skrefið
í rakningunni er að hafa samband við
smitaða einstaklinga og kanna hverja
þeir hafi verið í samskiptum við.
„Annars vegar til þess að rekja
hvar einstaklingur hefur smitast og
hins vegar til þess að koma þeim, sem
viðkomandi hefur verið í sambandi
við og eru mögulega útsettir fyrir
smiti, í sóttkví.“
Að sögn Ævars eru innanlands-
smitin mun erfiðari. Hann tekur
dæmi um framhaldsskólanema sem
eru virkir á mörgum stöðum, eru í
skóla, vinnu, íþróttum og stunda
skemmtanalífið. Í slíkum tilfellum
eru þeir sem eru útsettir fyrir smit-
um sérstaklega margir.
Íslendingar standi sérstaklega
styrkum fótum þegar kemur að smit-
rakningu. „Samkvæmt upplýsingum
sem við höfum úr fjölmiðlum varð-
andi löndin í kringum okkur þá
stöndum við þeim langt framar og við
komum Austurríki og Danmörku á
sporið með sín smit.“
Þórólfur Guðnason sóttvarnalækn-
ir sagði í síðustu viku að næsta skref
væri að horfa til skaðaminnkandi að-
gerða í baráttunni við veiruna,
þ.e.a.s. að meiri áhersla yrði til að
mynda lögð á eflingu heilbrigðiskerf-
isins en sóttkví.
Þrátt fyrir það segir Ævar að
starfi smitrakningateymisins sé
hvergi nærri lokið. „Vinnan eykst
stöðugt. Þetta er lykilþátturinn í því
að teygja á tíma útbreiðslunnar
þannig að heilbrigðiskerfið og aðrir
innviðir ráði vel við fjölgun alvarlega
veikra.“
Komu Austurríki og Danmörku á sporið
 Smitrakningateymi Almannavarna telur á þriðja tug starfsmanna  Sérlega sterk rakning hérlendis
Morgunblaðið/Eggert
Veira Smitrakningar eru lykil-
þáttur í að teygja á útbreiðslutíma.