Vísbending - 25.12.2020, Síða 10

10 V Í S B E N D I N G • 2 0 2 0
var þá illa við það ráðið� Þannig að staðan til að takast á
við þetta hefur að vissu leyti verið góð hér á landi, og þetta
svigrúm er ekki uppurið en það er sagt með fyrirvara um
að áform ríkis og sveitarfélaga fyrir næstu ár eru enn til
afgreiðslu� Sumir myndu segja að það væri aðeins búið að
ganga lengra í peningamálum heldur en í ríkisfjármálum,
en svo virðist eins og nú horfir að skuldahlutfall hins
opinbera muni haldast undir hættumörkum þegar upp
verður staðið�“
EKKI HÆGT AÐ STÝRA
FARALDRINUM MEÐ TAKKA
Sóttvarnaraðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa verið fyrir­
ferðamiklar í umræðunni á síðustu mánuðum� Þær hafa
verið gagnrýndar af Samtökum ferðaþjónustunnar fyrir
að reynast atvinnugreininni þungur biti og nýstofnaði
þrýstihópurinn Út úr kófinu vill meina að þær gætu valdið
meiri heildartjóni fyrir samfélagið til lengri tíma, ef allar
afleiðingar þeirra eru teknar með í reikninginn�
Að mati Más eiga sóttvarnir að byggja á þeirri megin­
reglu að skammtíma fórnirnar sem fylgja þeim séu minni
en langtíma ávinningurinn þegar allt er talið með, þ�e�
verndun lífs og heilsu og áhrif á efnahag og samfélags­
virkni� Þegar þetta er metið þarf að taka tillit til þess að
reynslan sýnir að óheftur faraldur hefur einnig neikvæð
áhrif á efnahagsumsvif� Eftir vinnu starfshópsins væri hann
nokkuð sannfærður um að aðgerðir ríkisstjórnarinnar
uppfylli í stórum dráttum þessi skilyrði þó svo auðvitað
megi sjá eftir á að sumt hefði mátt gera betur�
„Það virðist sem sumir telji að það sé hægt að stjórna
faraldrinum nokkuð nákvæmlega með einhverjum takka,
að það sé hægt að finna einhvern punkt þar sem heil­
brigðiskerfið er nálægt þolmörkum, en ekki fara lengra�
En þá gleymist að þetta er farsótt� Þetta er kvikt kerfi
með ólínulegum samböndum og faraldurinn getur farið
í skyndilegan veldisvöxt� Það er því auðvelt að missa
tökin,“ bætir hann við�
Til viðbótar bendir hann á að tækin sem við höfum til
að stýra farsóttinni virka hvorki fullkomlega né að fullu
fyrirsjáanlega þar sem sóttvarnir taka gildi og virka með
töfum og breytilegt mannlegt atferli ræður miklu um
árangur þeirra� „Þannig er þetta líkt sumu í hagstjórn, eins
og stjórn peningamála� Þegar óvissan er mikil þá þarf að
grípa til áhættustjórnunar� Þess vegna þarf að sigla undir
þennan krítíska punkt� Ekki alveg við hann, heldur lægra
og með einhverju áhættuálagi�“
Líkt og þegar Seðlabankinn reynir að koma böndum
á verðbólgu sýnir reynslan að það er mikilvægt að bregð­
ast fljótt við, þar sem hætt er við að beita þurfi harðari
aðgerðum síðar ef stjórnvöld missa tökin� „Ef þú ert alltaf
að reyna að ná í skottið á faraldrinum er hætt við að
aðgerðir séu til að byrja með of slakar til að ná honum
niður� Þá dregst hann lengur og þú þarft að gera töluvert
meira seinna, sem verður enn kostnaðarsamara�“
BER TRAUST TIL KERFISINS
Aðspurður hvað honum finnist um aðgerðir Seðla­
bankans í kjölfar útbreiðslu veirunnar sagði hann það
vera meginprinsipp að gamlir seðlabankastjórar kvæðu
ekki upp nákvæma palladóma um þá sem á eftir koma�
„Þegar ég var í bankanum þá var ég með fjölda manns til
þess að að kafa ofan í þessi mál og var með allar nýjustu
upplýsingar� Þeir sem þar eru inni hafa, að öðru óbreyttu,
því náttúrulega mun betri sýn á þetta en aðrir� Samt voru
það alltaf einhverjir spekingar úti í bæ sem töldu sig nú
vita allt betur en ég kippti mér svo sem lítið upp við það
auk þess sem nauðsynlegt er að gefa því gaum hvort í
gagnrýni felist gagnlegar ábendingar�“
Einnig bætir hann við að hann beri mikið traust til þess
kerfis sem byggt hefur verið upp á síðustu árum varðandi
ákvarðanir á sviði peningamála, fjármálastöðugleika og
fjármálaeftirlits� Það gangi út á nefndir sem taka ákvarð­
anir á einstökum sviðum eftir gagnasöfnun og fundahald�
„Þeir fundir eru alltaf mjög vel undirbúnir af starfsfólki
með gögnum og greiningu� Það eru teknir stundum tveir
dagar til að velta öllum steinum� Svo þarf að rökstyðja
ákvörðunina� Ég hef trú á þessu ferli og mér sýnist það
hafi í stórum dráttum virkað vel�“
STJÓRNMÁLAMENN EIGA AÐ VERA Í
FREMSTU VÍGLÍNU VIÐ ÞESSAR AÐ STÆÐUR
Már segir þessa kreppu eðlisólíka þeirri sem skall á fyrir tólf
árum� Seðlabankar geti stutt við með peningastefnu sinni
og með því að vinna gegn hnökrum í fjármálastarfsemi, en
þar sem fólki og fyrirtækjum væru settar skorður með
sóttvarnaaðgerðum þetta skiptið virkuðu bein útgjöld
ríkisins eða jafnvel beinar greiðslur til fólks betur�
„Peningastefnan mun virka betur þegar takmörkunum
hefur verið lyft� Þá munu vextirnir hafa meiri áhrif, sérstak­
lega á fjárfestingu, sem er dempuð um þessar mundir vegna
alls konar óvissu� Þá gætu seðlabankarnir hugsanlega farið
í fremstu víglínu� Í þessu ástandi, hins vegar, eiga ríkisfjár­
málin og stjórnmálamennirnir að vera í fyrstu víglínu�“
Heimsbúskapurinn í þessari kreppu býr að því sem
gerst hefur á síðustu tólf árum, bæði beinum afleiðingum
af síðustu kreppu og aðgerðum sem ráðist hefur verið í til
að styrkja viðnámsþrótt fjármálageirans� „Fjármálakreppan
sjálf eyddi í stórum stíl efnahagsreikningum sem voru ósjálf­
bærir� Einnig hvarf alls konar ójafnvægi hjá okkur, til dæmis
gjaldmiðlaójafnvægi í efnahagsreikningum heimilanna,
vegna þess að það var ekki hægt að fá lán í erlendri mynt�
Svo komu til viðbótar allar þær aðgerðir sem ráðist var í
eins og meiri kröfur um magn og gæði eigin fjár auk nýrra
reglna um laust fé og fjármögnun fjármálafyrirtækja� Þessi
kreppa kom ekki innan úr fjármálakerfinu og hefur ekkert
að gera með fjármálalegt regluverk en það hefur sýnt sig að
þessar aðgerðir hafa hjálpað verulega til að fjármálakerfið
sé nú fremur hluti af lausninni en vandamálinu�“
ÓTTAÐIST AFTURHVARF TIL ÓSTÖÐUG LEIKA
Þessar aðgerðir, auk margra annarra, voru innleiddar á
hans vakt sem seðlabankastjóri, þótt bankinn hafi ekki
verið einn að verki� Aðgerðirnar voru svo umfangsmiklar
að það mætti segja að á embættistíð hans hafi nýtt fjár­
málakerfi orðið til hér á landi� Hvernig finnst honum
sjálfum hafa tekist til?