Skessuhorn - 11.03.2020, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 11. MARS 2020 27
Fréttaveita Vesturlands
www.skessuhorn.is
Pennagrein
Þessi hluti Borgarfjarðar var til
forna áfangastaður ferðamanna sem
áttu leið um Kaldadal og Arnar-
vatnsheiði. Efstu bæirnir Kalman-
stunga og Húsafell voru vinsælir
gististaðir, það var þingmannaleið
til Þingvalla, og norður í Húna-
vatnssýslu eða Skagafjörð allt að
tvær þingmannaleiðir. Í Kalman-
stungu og Húsafelli var löngum
seld gisting og annar greiði. Það
var í frásögur fært þegar Danaprins
gisti í Kalmanstungu fyrir nokkr-
um öldum. Stefán Ólafsson bóndi
í Kalmanstungu 1858 - 1889 seldi
greiða og gistingu.
Grímur Thomsen minnist á
Húsafell í kvæði sínu Skúlaskeið.
Skúli sprengdi Sörla sinn á bökkum
Hvítár á flótta yfir Kaldadal. „Sörli
er heygður Húsafells í túni,” segir
Grímur í kvæðinu.
Á tuttugustu öldinni er Húsafell
kunnur gististaður, bæði fyrir reis-
endur og setugesti. Ásgrímur Jóns-
son einn af ástsælustu listmálurum
þjóðarinnar dvaldst á Húsafelli,
fyrst á sumrin 1915 - 1917, og síð-
ar á hverju sumri 4 -6 vikur í senn.
Húsafellsmyndir hans eru þjóð-
kunnar. Á Húsafelli dvöldu fleiri
þjóðkunnir listamenn, Gunnlaugur
Scheving, Þorvaldur Skúlason, Júlí-
ana Sveinsdóttir, Jón Stefánsson og
fleiri. Á sínum efri árum teiknaði
Ásgrímur kirkju fyrir Húsafell og
var hún reist upp úr 1960. Er hún
mikið djásn og setur svip á staðinn.
Á Húsafelli lagði Kristleifur
bóndi niður búskap með búfé og
byggði sumarhús fyrir gesti. Nú er
á hans parti jarðarinnar mikil sum-
arhúsabyggð, hótel og fjórar raf-
stöðvar. Kristleifur var móðurbróð-
ir Páls listamanns.
Páll Guðmundsson ólst upp á
Húsafelli. Hann nam málara- og
höggmyndalist, bæði hér á landi
og erlendis. Þegar hann hafði lokið
námi í Þýskalandi 1986 settist hann
að á Húsafelli. Hann er nú þjóð-
kunnur fyrir listaverk sín, bæði úr
steinum sem hann finnur í landinu
og svo málverk og grafík. Einnig
býr hann til steinhörpur úr hellu-
grjóti og flautur úr birki og rabar-
bara. Hann breytti fjósi og súrheys-
gryfju í listasmiðjur og er sú nýting
í stíl við það sem bændur hafa gert
þegar þeir hafa breytt gripahúsum
í gististaði. Má þar nefna hótelið
á Kirkjubóli í Hvítársíðu. Þar bjó
þjóðskáldið Guðmundur Böðvars-
son á lítilli jörð. Hann jók tekjur
sínar með list sinni og smíðum.
Síðar breyttu afkomendur hans úti-
húsum í hótel þar sem allt er gert
af smekkvísi og listfengi. Ekki má
gleyma Fljótstungu þar sem um
langt skeið hefur verið tekið á móti
gestum í sumarhúsum og nú er þar
haglega gerð aðstaða til að sýna
gestum einn af hinum frægu hraun-
hellum landsins Víðgelmi.
Eiríkur Ingólfsson keypti
skemmu og átti frumkvæði að því
að hún yrði flutt að Húsafelli og
þjónaði þar listaverkum Páls. Ara-
synir fluttu hana úr Borgarnesi í
heilu lagi að launum fyrir listaverk
og stendur hún nú á sama hlaðinu
og gamla fjósið og þar sýnir Páll
myndverk sín og hljóðfæri og sóm-
ir skemman sér vel.
Aðdáendur Páls reistu hús fyr-
ir liðinna tíma listaverk í steinum.
Eru það legsteinar flestir höggn-
ir eftir afkomendur séra Snorra
sem var prestur á Húsafelli 1757
- 1803. Elstur legsteinasmiðanna
var sennilega séra Helgi Grímsson.
Legsteinn yfir séra Grími Jónssyni
föður hans er höggvinn úr rauðum
steini úr Bæjargilinu, mesti dýr-
gripur. Grafskrift er á latínu og á
kanti steinsins má sjá hebreskt let-
ur. Sonur Snorra Jakob hjó legstein
yfir Snorra föður sinn úr rauðum
steini með langri grafskrift. Hann
er nú mjög laskaður af veðrum og
vindi. Þorsteinn sonur Jakobs var
eftirsóttur legsteinasmiður. Verk
hans sjást víða t.d. í Snóksdal í Döl-
um og á Möðruvöllum í Hörtgárdal
svo eitthvað sé nefnt. Annar sonur
Jakobs Snorrasonar Gísli hjó leg-
steina með grafskriftum og var einn
óskemmdur í Húsafells kirkjugarði.
Eru verk þess-
ara legsteinasmiða
haglega gerð og
falleg.
Legsteinahúsið var reist með
byggingarleyfi skipulagsyfirvalda.
Nú vill svo undarlega til að leyf-
ið er afturkallað með þeim rökum
að húsið þjóni ekki landbúnaði.
Þetta ber skilyrðislaust að aftur-
kalla. Á Húsafelli hefur ekki verið
búskapur með skepnum í 50 ár, en
öldum saman hefur Húsafell verið
ferðamannastaður og ber að skipu-
leggja með tilliti til þess. Páll hef-
ur nú starfað á Húsafelli í milli 30
og 40 ár. Kirkjuból, Fljótstunga og
Húsafell eru mikils virði fyrir land
og þjóð og eiga yfirvöld allt að gera
til að hlynna að slíkum stöðum.
Staður Páls á Húsafelli er lands-
frægt djásn og óskiljanlegt ef yfir-
völd viðurkenna það ekki.
Þorsteinn Þorsteinsson
Athugasemd ritstjóra. Þau leiðu mis-
tök voru gerð í síðasta blaði að birt var
röng mynd með meðfylgjandi grein.
Birt var mynd af alnafna höfundar; Þor-
steini Þorsteinssyni frá Skálpastöðum
í Lundarreykjadal. Höfundur er hins
vegar Þorsteinn Þorsteinsson frá Húsa-
felli. Greinin er því endurbirt með réttri
höfundarmynd og beðist velvirðingar á
þessu. -mm
Oft verður mér hugsað til þess
hvað einkennir okkur íslensku
þjóðina. Þegar ég segi „okkur” þá
meina ég auðvitað okkur, sem rekja
megum ættir okkar til forfeðranna
sem löptu dauðann úr skel í sagga-
kenndum torfkofum og síðar ís-
köldum bárujárnshjöllum. Okk-
ur, þessi duglegu. Það er ekki laust
við að þjóðin líti stórt á sig og hæli
sér fyrir dugnaðinn og eljusemina.
Að vera komin á þann framfara-
stað sem við erum í dag, búandi
við velferð í háþróuðu samfélagi.
Á tyllidögum berjum við okkur á
brjóst fyrir sjálfstæði okkar og út-
sjónarsemi. Við hyglum kraftmikl-
um einstaklingum sem láta ekk-
ert stoppa sig. Einstaklingum sem
fara sínar leiðir og vita oftast betur
en flestir aðrir. Sjálfstæðir, dugleg-
ir Íslendingar sem heyra ekki und-
ir neitt yfirvald, þeir ráða sér sjálf-
ir. Sterk þjóð! Við teljum okkur ör-
lát og hjálpsöm eða a.m.k. hljómar
það fallega út á við. Við erum snill-
ingar í að taka okkur saman í tíma-
bundna góðgerðarstarfsemi. Gefa
fjármuni í hópsafnanir þegar mik-
ið stendur til. Í safnanir sem blásn-
ar eru upp af fjölmiðlum með fræg
andlit í fararbroddi. Þá skiptir máli
að láta til sín taka og vera áberandi,
taka þátt, fylgja hjörðinni og baða
egóið í glimmeri. En erum við sem
þjóð í raun og sann að hlúa að okkar
minnsta bróður eða systur? Erum
við tilbúin að gefa af okkar stór-
kostlega rými og forréttindum og
deila með þeim sem minna mega
sín? Hver er sjálfsmynd okkar sem
þjóðar? Er það myndin sem birtist
svo glöggt og ítrekað í stórmark-
aðnum? Í aðstæðunum sem skap-
ast þegar aðeins einn afgreiðslu-
kassi er opinn og myndast hefur
löng röð? Fólk verður óþolinmótt
eins og gefur að skilja því það er
vissulega að missa af lífinu. Það má
ekki vera að því að standa í röð og
bíða eftir því að viðskiptavinurinn
á undan ljúki sér af. Sam-mann-
legt viðfangsefni ekki satt? Óþol-
inmóð andlitin skima inn í búðina
og bíða eftir bjargvættinum, starfs-
manni sem opnar næsta kassa. Þau
sjá glitta í kollinn á honum bak við
rekkann með pastavörunum. Hann
nálgast. Röðin tekur að ókyrrast og
fólk fer í viðbragðsstöðu, einkum
þeir sem aftastir eru og hafa mesta
svigrúmið. Kona í miðri röðinni
fylgist sannarlega með atburðar-
rásinni og hugsar með sér að það
Miðvikudagana 11. og 25. mars
stendur bókasafn Safnahússins í
Borgarnesi fyrir tvenns konar rit-
smiðjum í umsjón Sunnu Dísar
Másdóttur. Hún er sjálfstætt starf-
andi bókmenntagagnrýnandi, rit-
listarleiðbeinandi og skáld. Há-
marksfjöldi þátttakenda er 15 og
aðgangur er ókeypis. Skráning í
smiðjurnar er fyrirfram, hjá Sævari
héraðsbókaverði í síma 433-7200
eða á: bokasafn@safnahus.is.
Ritsmiðjan miðvikudaginn 11.
mars verður klukkan 19:20-22:30
og nefnist „Að skrifa lífið.“ Þar er
um að ræða fræðandi smiðja um
ævisögur, sjálfsævisögur, skáldævi-
sögur og gráu svæðin þar á milli –
hvað felst í því að skrifa um eigið
líf eða annarra? Lesin verða brot
úr ævisögum og gerðar stílæfingar
sem veita innblástur til eigin skrifa.
Á seinni ritstmiðjunni miðviku-
dagur 25. mars kl. 19.20 – 22.30
verður viðfangsefnið „Örsögur.“
Það ver smiðja fyrir fólk sem vill
liðka skrifvöðvana og komast í gang.
„Varúð: Það er alltof skemmtilegt
að skrifa örsögur og nokkur hætta á
því að ánetjast iðjunni! En hvað er
örsaga? Skoðuð verða nokkur dæmi
um þetta skemmtilega bókmennta-
form, gerðar verða stílæfingar og
æfingar í að skrifa örsögur,“ segir í
kynningu.
Sjá nánar um viðburði á:
www.safnahus.is
mm
Hálsasveit og Hvítársíða
Vatnslitamynd Ásgríms Jónssonar af væntanlegri Húsafellskirkju.
Ritsmiðjur framundan
í Safnahúsi
Hinir síðustu verða fyrstir!
sé nú freistandi að skjóta sér fremst
í nýju röðina, vera fyrst. Hún átt-
ar sig hins vegar fljótlega á því að
hún er ekki næst í röðinni. Það er
eldri maður á undan henni sem er
búin að bíða lengur og þar á und-
an ungt par með grátandi smábörn
í sitthvoru fanginu. Þau eru einn-
ig búin að bíða lengur. Konan finn-
ur að kappið hjaðnar og það slakn-
ar á innbyggðum viðbrögðunum.
Það vill reyndar þannig til að hún
er vön að gefa eftir og bíða. Hún
veit að ekkert er sjálfgefið enda
hefur hún oft þurft að bíða eftir
úrræðum í mörgu af því sem hún
hefur þurft að kljást við í gegnum
tíðina. Hún réttir því úr sér þegar
hún sér starfsmanninn nálgast hinn
kassann og færir sig aðeins til. Hún
býr sig undir að bjóða þeim sem
á undan eru að fara fyrstir í nýju
röðina, það væri eitthvað svo eðli-
legt. Meðan á þessum kurteisislegu
hugsunum stóð stukku þeir sem
aftastir voru í röðinni fremst í þá
nýju og hrósuðu happi að hafa náð
fyrsta sætinu. Það er jú einu sinni
þannig að fyrstur kemur fyrstur fær
ekki satt? Þeir vinna sem hlaupa
hraðast og það er
engin ástæða til að
líta í kringum sig.
Það sannast einnig
hið fornsagða sem
ómar einhversstaðar lengst inni í
þokukenndu minni konunnar, eitt-
hvað á þá leið að… „hinir síðustu
verða fyrstir.“ Hvaðan komu þau
orð? Hún velti því vandlega fyrir
sér þar sem hún stóð allt í einu aft-
ast í röðinni. Skyldi vera komið að
henni núna?
Ásta Kristín Guðmundsdóttir
Pstiill - Ásta Kristín Guðmundsdóttir