Morgunblaðið - 10.06.2020, Blaðsíða 24

24 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JÚNÍ 2020
Fatnaður fyrir brúðhjónin, förðun,
hárgreiðsla, brúðkaupsferðin,
veislumatur, veislusalir og brúðar-
gjafir eru meðal efnis í blaðinu.
- meira fyrir áskrifendur
PÖNTUN AUGLÝSINGA:
fyrir kl. 12, mánudaginn 15. júní.
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105 kata@mbl.is
BRÚÐKAUPSBLAÐ
Morgunblaðsins kemur út
föstudaginn 19. júní
SÉRBLAÐ
Tónlistarmaðurinn Helgi Björnsson
mun leggja land undir fót næstu vik-
urnar með félögum sínum í Reið-
mönnum vindanna og halda tónleika
víða um land. Um síðustu helgi
komu þeir fram í Hlégarði, þrjú
kvöld í röð, og verða þar einnig núna
um helgina en fyrst munu þeir ríða
norður og halda tónleika á Húsavík,
Akureyri og Siglufirði, 10. til 13.
júní. Þá verður aftur riðið til Mos-
fellsbæjar og troðið upp í Hlégarði.
Í næsta reiðtúr verða haldnir tón-
leikar á Ísafirði, 19. júní, og þaðan
verður haldið austur og tónleikar
haldnir á Eskifirði, á Borgarfirði
eystri, Egilsstöðum og Vopnafirði
dagana 25.-28. júní.
Í tilkynningu er haft eftir Helga
að tónleikaferðin sé þannig tilkomin
að hann hafi verið hrærður yfir þeim
góðu viðtökum sem þættir hans
fengu í samkomubanninu. „Það er
ekki hægt að taka þetta sem sjálf-
sagðan hlut. Fyrir bannið vorum við
með dagskrá á prjónunum í Há-
skólabíói sem við urðum að færa
fram í ágúst en það er allt saman
uppselt.
Okkur langaði því að fara til
þeirra sem búa lengst frá borginni
og eiga ekki auðvelt með að fara í
það ferðalag. Þannig að við komum
bara til þeirra og gleðjum og gef-
um,“ segir Helgi.
Tónleikaferðalagið verður um-
fangsmikið þar sem öll hljómsveitin
verður með í för og hluti af leikmynd
og fjórtán tónleikar verða haldnir á
þrjátíu dögum. Helgi og föruneyti
hlakka mikið til að sjá framan í sól-
brúna Íslendinga, skælbrosandi og
glaða, eins og segir í tilkynningu.
Reiðmenn vindanna eru Ingólfur
Sigurðsson trommuleikari, Stefán
Magnússon gítarleikari, Ingi Björn
Ingason bassaleikari, Hrafn Thor-
oddsen gítar- og píanóleikari og
Þorvaldur Þór Þorvaldsson sem
leikur á trommur og önnur ásláttar-
hljóðfæri.
Öll miðasala fer fram á tix.is og
þar má finna frekari upplýsingar.
Heima Helgi streymdi þáttunum
Heima með Helga í samkomubann-
inu og skemmti landsmönnum með
eiginkonu sinni Vilborgu Halldórs-
dóttur og góðum gestum.
Helgi og Reiðmenn
vindanna í tónleikaferð
AF MYNDLIST
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Snemma sumars 1928 pakkaðiJóhannes Sveinsson samaneigum sínum eftir nokkurra
mánaða dvöl í París og hélt heim á
leið. „Hann klæðir sig í sín bestu föt,
tínir til bækur og sitthvað smálegt,
lætur í dúk og bindur saman á horn-
unum eins og tíðkaðist í sveitinni
hans […] Hann vafði fjórtán myndir
upp og hafði strangann undir hand-
leggnum og pinkilinn í hendinni og
komst upp í lestina.“ Þannig lýsti
Thor Vilhjálmsson í bók sinni um
Kjarval því þegar málarinn hélt
heim á leið eftir langþráða Frakk-
landsdvöl, þar sem hann hafði notið
þess að skoða heimslistina og mála
sjálfur undir áhrifum frá því sem
hann hafði verið að skoða, aðallega
úti í skógunum við borgina, þessar
fjórtán myndir í stranganum.
Skömmu eftir heimkomuna hélt
Kjarval tvær sýningar í Reykjavík
og voru verkin frá Frakklandi áber-
andi á þeim og vel tekið. Skrifað var
um seinni sýninguna í Vísi að
skógarmyndir Kjarvals væru „vafa-
laust meðal hins fremsta sem eftir
íslenskan listmálara liggur, svo vel
er þar náð heildarblæ þeirrar feg-
urðar sem auganu mætir þegar
komið er í námunda við fjölskrúð-
ugan skóg, nýútsprunginn“. Og
skrifari bætir við, fyrir lesendur í
skóglausu landi: „Eru þessar mynd-
ir svo sannar að þær eru góð upplýs-
ing fyrir þá sem aldrei hafa í skóg
komið.“
Tólf af fjórtán saman
Tólf af þessum fjórtán mál-
verkum sem Jóhannes Kjarval bar
snemmsumars 1928 heim með sér í
stranga hafa undanfarna mánuði
verið á heillandi sýningu á Kjarvals-
stöðum, Að utan, saman í rými. Sýn-
ingin hefur lengst af verið lokuð
vegna kórónuveirufaraldursins en
var framlengd um rúman mánuð og
lýkur á morgun, fimmtudag. Það eru
því síðustu forvöð að sjá þessar ger-
semar saman komnar, 92 árum eftir
að verkin voru máluð, en einungis
þrjú málverkanna tólf eru í eigu
safna, hin öll í einkaeigu.
Með leigubíl út í skóg að mála
Litadýrð „Dalakofinn (Frá Frakklandi)“, ein skógarmynda Kjarvals.
Eins og kemur fram í hinni
miklu bók Nesútgáfunnar frá 2005
um Jóhannes Kjarval og verk hans
veitti Frakklandsdvölin honum mik-
inn innblástur og komu áhrifin frá
henni skýrt fram í verkum hans á
næstu mánuðum. Vert er að hafa í
huga að listamaðurinn var þá ekkert
unglamb. Hann var á 43. aldursári
og nýskilinn við Tove eiginkonu sína,
sem var farin aftur til Danmerkur
með börn þeirra.
Kjarval ólst upp við mikla fá-
tækt og komst seint til mennta. Árið
1911, þegar hann var 25 ára gamall,
hélt hann til Lundúna en komst ekki
í Konunglega listaskólann, eins og
hann vonaðist til, en skoðaði þess í
stað söfn og málaði. Vorið eftir hélt
hann til Kaupmannahafnar, þar sem
hann hins vegar skráði sig í nám. Á
sýningunni á Kjarvalsstöðum má sjá
í þremur sölum verk sem lista-
maðurinn vann á þessum viðkomu-
stöðum, í London, Kaupmannahöfn,
einnig í tveimur Ítalíuferðum og loks
í Frakklandi, þegar hann var orðinn
vel mótaður listamaður sem tókst á
við ólík myndefni um leið og hann
þróaði stíl sinn og nálgun. Dvölin í
Frakklandi átti eftir að verða eins
konar lokahnykkur áður en hann
ákvað árið 1929 að leggja fyrir sig að
mála fyrst og fremst íslenskt lands-
lag, og liggja við það úti; „við vernd
alnáttúru“ eins og hann komst að
orði. Þá má segja að hann hafi tekið
að skapa þau verk sem gerðu hann
að eftirlæti íslensku þjóðarinnar.
Verkin þar sem segja má að hann
hafi kennt þjóðinni að sjá fegurðina í
hinu smáa í náttúrunni.
Örugg sköpunargleðin
Ekki eru miklar heimildir til um
ferðir Kjarvals þessa mánuði í París.
En síðla vetrar mun hann hafa notið
þess að upplifa heimslistina í söfnum
og þá málaði hann væntanlega eina
verkið á sýningunni sem ekki er
skógarmynd, hið óviðjafnanlega
Bros Leonardo. Þetta er eitt allra
fallegasta verk Kjarvals og vísar til
upplifunar hans við að skoða Monu
Lisu eftir da Vinci. Eins og Kristín
G. Guðnadóttir skrifar í bókinni um
Kjarval málar hann hér með ljósu og
léttu litrófi „tvö undurfögur andlit,
pilt og stúlku, og um varir stúlk-
unnar leikur dularfullt bros. Kjarval
spinnur hér saman á áhrifaríkan
hátt frjálslega tilvísun í endur-
reisnartímabilið og sindrandi létt-
leika og pensilskrift impressjónism-
ans.“
Önnur verk sem Jóhannes
Kjarval hefur án efa skoðað vel voru
þau sem landslagsmálararnir
kenndir við Barbizon og ekki síður
impressjónistarnir sköpuðu; þau
síðarnefndu frjálsleg og léttleikandi,
þar sem þeir máluðu utandyra beint
eftir náttúrunni, „plein-air“ eins og
það er kallað. Þeir hugmynda-
straumar og nálgun hafa án efa haft
mikil áhrif á Kjarval.
Það er eftirminnilegt frá lista-
sögutímum í Háskólanum þegar
Björn Th. Björnsson lýsti því hvern-
ig Kjarval steig þessa vordaga í Par-
ís upp í leigubíla að morgni, setti
hendi í vasa og dró upp einhvern
miðann með nöfnum sérstakra staða
í Fontainbleu-skóginum utan við
París, sem bílstjórinn ók honum til
og þar sem hann svo fann áhugavert
sjónarhorn í skóginum og undi sér
við að mála. Björn Th. sýndi okkur á
skyggnum nokkur verkanna sem þá
urðu til, verk sem vísuðu Kjarval inn
á þá brautir sem hann átti eftir að
taka í glímunni við að túlka íslenskt
landslag og náttúru.
Það er heillandi að rýna í þessi
ólíku en ólgandi skógarverk sem
Kjarval málaði fyrir utan París. Í
einhverjum beitir hann sköfum á lit-
ina, í öðrum skín víða í hvítan strig-
ann eins og tíðkaðist hjá impressjón-
istunum, svo eru einhver þar sem
gróður í forgrunninum er dreginn
skörpum pensildráttum en í mið-
rýminu eru trén eins og þokukennd
form í litaskala frá gulu, í grænt og
svo fjólublátt. Þetta eru verk aug-
sýnilega máluð hratt. Nálgunin við
náttúruskoðunina er mismunandi en
málverkin eru gerð af miklu öryggi
og af augsýnilegri sköpunargleði
listamanns sem er að finna sig, sem
er hreinlega að springa út eins og
vorblómin í skógarbotninum.
» Það er heillandi aðrýna í þessi ólíku en
ólgandi skógarverk sem
Kjarval málaði fyrir ut-
an París vorið 1928.
Listasafn Reykjavíkur
Skógarró Frá Frakklandi, eitt verkanna sem Kjarval bar heim 1928.
Einstakt Verkið Bros Leonardo
vísar til upplifunar af Monu Lisu.