Morgunblaðið - 18.06.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. JÚNÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stjórnvöld íNorður-Kóreuhafa í annað
sinn á örskömmum
tíma brugðist harka-
lega við og hótað ná-
grönnum sínum í suðri. Á þriðju-
dag létu stjórnvöld í
Norður-Kóreu sprengja upp sér-
staka samvinnustofnun Kóreu-
ríkjanna, sem staðsett var rétt
norðan landamæranna, í borginni
Kaesong. Stofnuninni var komið á
fót fyrir tveimur árum eftir sögu-
legan leiðtogafund Kims Jong-
uns, leiðtoga Norður-Kóreu, og
Moons Jae-ins, forseta Suður-
Kóreu.
Stofnunin hafði að vísu verið
mannlaus síðan í vor vegna kór-
ónuveirufaraldursins, en var engu
að síður tákn um vilja ríkjanna til
þess að vinna saman og semja að
lokum varanlegan frið í stað
vopnahlésins, sem tók gildi eftir
Kóreustríðið. Nú er þetta tákn
orðið að engu og rústir þess
áminning um við hvað er að etja
þegar stjórnvöld í alræðisríkinu
eru annars vegar.
Á yfirborðinu segja leiðtogar
Norður-Kóreu að ástæðan fyrir
óánægju sinni séu aðgerðir lið-
hlaupa og annarra flóttamanna í
suðri, sem hafa löngum sent áróð-
ur með loftbelgjum norður yfir
landamærin, þar sem vakin er at-
hygli á þeim mörgu og margvís-
legu mannréttindabrotum, sem
framin eru á hverjum degi í Norð-
ur-Kóreu.
Þetta eitt og sér skýrir þó tæp-
ast viðbrögðin og telja flestir sér-
fræðingar í málefnum landsins að
einhver dýpri óánægja búi að baki.
Þá er enn talin von á meiru, því að
um leið og samvinnustofnunin var
sprengd hótuðu norðurkóresk
stjórnvöld því að næst yrði herlið
sent aftur að landamærum
ríkjanna, og þeim breytt í „óvinn-
andi vígi“. Engin ástæða er til að
ætla annað en að einnig verði stað-
ið við þá hótun á
næstu dögum.
Viðbrögð
Suður-Kóreumanna
voru í fyrstu þau, að
sækja til saka þá,
sem höfðu sent loftbelgina norður
fyrir landamærin, í þeirri von að
það yrði friðþæging fyrir ná-
grannana í norðri. Sú friðþæging
virðist hins vegar hafa verið
dæmd til að mistakast, og hefur
Moon forseti nú ákveðið að setja
suðurkóreska herinn á aukið við-
búnaðarstig, og lofað því að frek-
ari ögrunum verði svarað.
Gagnrýnendur forsetans heima
fyrir segja það hins vegar vera
seint í rassinn gripið og að það
hafi verið forkastanleg ákvörðun
hjá stjórnvöldum að sækja flótta-
mennina til saka nánast um leið og
hótanirnar bárust frá norðri.
Þessi gagnrýni á fullan rétt á sér.
Lýðræðisríkið Suður-Kórea á ekki
að láta kúgarann í norðri ráða
ferðinni. Fyrir því er áratugalöng
reynsla að friðþæging skilar ekki
árangri í samskiptum við Norður-
Kóreu.
Um leið virðist ljóst, að um
„hannaða“ krísu af hálfu Norður-
Kóreumanna er að ræða, sem hafi
annars vegar átt að láta suðurkór-
esk stjórnvöld virðast veikburða,
sem tókst, og hins vegar að knýja
Bandaríkjamenn aftur að samn-
ingaborði um kjarnorkuafvopnun,
en af þeim viðræðum hefur verið
fátt að frétta um nokkurn tíma. Þá
eru allar líkur á að Kim Jong Un
sé einnig að búa sér til óvin til að
beina athygli landsmanna frá
þeim gríðarlegu efnahags-
erfiðleikum sem landið glímir við
og hefur versnað enn vegna
kórónuveirunnar. Engin leið er að
vita hversu lengi Norður-Kórea
mun halda uppteknum hætti eða
jafnvel bæta í, en víst er að það
mun ekki hjálpa verði þessi hegð-
un Norður-Kóreumanna verð-
launuð enn á ný með tilslökunum.
Ástæða er til að
óttast framhaldið á
Kóreuskaganum}
Ögranir á ögranir ofan
Boris Johnson,forsætisráð-
herra Breta, átti
fjarfund í byrjun
vikunnar með Ur-
sulu von der Leyen,
forseta framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins, til þess að
ræða stöðuna sem upp er komin í
fríverslunarviðræðum Breta og
Evrópusambandsins.
Það var líklega ekki seinna
vænna, því að nákvæmlega eng-
inn árangur hefur náðst í viðræð-
unum, þrátt fyrir að einungis um
hálft ár sé þar til umþóttunartím-
inn sem Bretum var fenginn eftir
útgönguna í janúar rennur út.
Johnson var afar skýrmæltur á
fundi þeirra um að ekki kæmi til
greina að framlengja þann tíma-
frest, en það virðist hafa verið von
embættismannanna í Brussel, að
Bretar myndu sætta sig við að
vera undir oki þeirra í að minnsta
kosti eitt ár í viðbót.
Það sem þvælist
enn fyrir þessum
viðræðum er, að
samningsmarkmið
Evrópusambandsins
er leynt og ljóst að
gera Breta að varanlegu „léns-
ríki“ sínu, ef svo má að orði kom-
ast, þar sem Bretland yrði um ald-
ur og ævi undirselt sambandinu,
dómstóli þess og regluverki, án
þess að hafa nokkuð um það að
segja.
Öllum má ljóst vera að slík nið-
urstaða yrði algjörlega óvið-
unandi, bæði fyrir breskan al-
menning og ríkisstjórnina sem
tók við völdum í desember, eftir
allt sem á undan er gengið. Út-
ganga Breta er orðin að veruleika,
og verður ekki snúið við úr þessu.
Það er því ekki seinna vænna að
Evrópusambandið sætti sig við
þann veruleika og byrji að um-
gangast Bretland eins og sjálf-
stætt og fullvalda ríki.
ESB virðist ekki
enn hafa áttað sig
á útgöngunni}
Í sama farinu
Þ
egar ég var strákur heyrði ég í út-
varpinu viðtal við mann af erlend-
um uppruna sem hafði búið lengi á
Íslandi. Sá sem tók viðtalið spurði,
eins og þá var algengt hér á landi,
hvort viðmælandinn hefði orðið var við minni-
máttarkennd Íslendinga. Svarið kom á óvart.
„Nei, það hef ég aldrei fundið. Hitt er miklu
algengara að ég hafi fundið fyrir meirimáttar-
kennd landsmanna.“
Sagt er að glöggt sé gests augað. Þetta ein-
kenni kemur fram á tvennan hátt. Sumir telja
að fulltrúar þjóðarinnar eigi að láta sem mest
á sér bera á alþjóðavettvangi, hvert sem
umræðuefnið er.
Bjarni Benediktsson forsætisráðherra
skrifaði árið 1970: „[V]irðing smáþjóða stend-
ur yfirleitt í öfugu hlutfalli við mælgi þeirra á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna. Menn verða þar,
ekki síður en annars staðar, að hafa eitthvað raunveru-
legt til málanna að leggja.“ Ekki er þar með sagt að Ís-
lendingar eigi aldrei að nýta sér réttinn til að láta rödd
sína heyrast ytra, heldur að þegar þeir tala, þá hafi þeir
eitthvað að segja. Þetta mættu stjórnmálamenn og aðrir
spekingar líka hafa í huga hér á heimavelli.
Hitt er hin undarlega árátta að telja allt best vegna
þess að það sé íslenskt. Á Viðskiptaþingi 2007 kynnti
starfshópur niðurstöður sínar undir yfirskriftinni Ísland
best í heimi. „Við hrindum brjáluðum hugmyndum í
framkvæmd og látum þær ganga upp,“ sagði Halla
Tómasdóttir, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs, og hló.
Forseti Íslands flutti um þetta leyti „fræði-
leg“ erindi um yfirburði Íslendinga, bæði við
Harvard-háskólann og á fundi Sagnfræð-
ingafélags Íslands. Árið 2008 hrundi banka-
kerfið og þúsundir Íslendinga festust í
skuldafeni eða töpuðu öllu.
Hluti af sjálfbirgingshættinum er að Ís-
lendingar hafi ekkert til útlanda að sækja.
Útlendur matur sé hættulegur og samskipti
við útlendinga geti verið skaðleg. Verst af
öllu sé að leita fyrirmynda eða þekkingar í
útlöndum. Reglur eða lagabálkar sem gilda í
útlöndum séu líkleg til að spilla hér öllu. Ekki
komi til greina að lúta alþjóðlegum eftirlits-
stofnunum eða dómsvaldi, alveg án tillits til
þess hvort lögin og reglurnar sem dæmt er
eftir séu sanngjörn og skynsamleg. Þyrlað er
upp moldviðri og búinn til óvinur í þeim til-
gangi einum að vekja ótta og ná athygli. Sáð er fræjum
tortryggni og efasemda, jafnvel hjá skynsömu fólki.
Morgunblaðið er málgagn stórútgerðarmanna. Í gær
birtust skilaboð eigendanna um Evrópusamstarfið, sem
blaðið líkir í forystugrein við einvaldskonung sem kíkir
upp úr kistunni. Sem kunnugt er kusu stjórnvöld árið
1993 aukaaðild að Evrópusambandinu, án atkvæðis-
réttar fyrir Ísland. Það er vel við hæfi að enda þennan
pistil eins og forystugreinina: „Einhvern tíma birtir til
og menn taka við af mannleysum og hrinda þessari nið-
urlægingu burt.“
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Sá gamli kíkir upp úr kistunni
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þrátt fyrir vaxandi fjárhags-áhyggjur meðal lands-manna vegna afleiðingakórónuveirufaraldursins,
líkt og birtist í nýlegri könnun Mask-
ínu fyrir BSRB, eru enn ekki komin
fram óræk merki um víðtækari fjár-
hagsvanda og alvarlega greiðslu-
erfiðleika fólks.
Nýjar tölur Umboðsmanns skuld-
ara sýna að í seinasta mánuði barst
umboðsmanni 61 umsókn um aðstoð
vegna fjárhagsvanda, litlu fleiri en í
apríl þegar þær voru 57. Til saman-
burðar voru umsóknirnar 84 í mars
sl. og í maí í fyrra voru umsóknir um
aðstoð, ráðgjöf eða greiðsluaðlögun
mun fleiri eða 90 talsins. Það sem af
er árinu hafa Umboðsmanni skuldara
borist 400 umsóknir um aðstoð vegna
fjárhagsvanda en alls bárust 1.125
umsóknir um úrræði vegna fjárhags-
vanda á síðasta ári. Ásta Sigrún
Helgadóttir umboðsmaður skuldara
kvaðst þó hafa á tilfinningunni í sam-
tali við Morgunblaðið í seinasta mán-
uði að þetta væri lognið á undan
storminum. Ástandið kynni að versna
síðsumars og í haust þegar uppsagn-
arfrestir renna út.
Heimili landsmana skulduðu 2.175
milljarða kr. um seinustu áramót.
Bent er á það í Peningamálum Seðla-
bankans á dögunum að enn sem kom-
ið er hafi ekki hægt á vexti útlána til
heimila en hann hafi haldist á bilinu
6-7% frá miðju síðasta ári. Ekki sé
heldur að merkja að aðgengi heimila
að lánsfé hafi minnkað í kjölfar far-
sóttarinnar og vextir á húsnæðis-
lánum hafa haldið áfram að lækka
samhliða lækkun vaxta Seðlabank-
ans.
38,9% segjast ekki hafa
áhyggjur af húsnæðiskostnaði
Í áðurnefndri könnun Maskínu fyr-
ir BSRB voru þátttakendur sem ekki
búa í foreldrahúsum spurðir hvort
þeir hefðu miklar eða litlar áhyggjur
af því að geta ekki staðið skil á hús-
næðiskostnaði vegna áhrifa kórónu-
veirufaraldursins. 38,9% sögðust alls
engar áhyggjur hafa af því. Álíka stór
hópur eða 37,7% sagðist hafa fremur
eða mjög litlar áhyggjur af þessu.
Rúm átta prósent svöruðu því hins
vegar til að þau hefðu fremur eða
mjög miklar áhyggjur af því að geta
ekki staðið skil á húsnæðiskostnaði
sínum.
Eru þær áhyggjur áberandi mest-
ar meðal lágtekjufólks sem er með
tekjur undir 400 þúsund kr. á mánuði
en tæp 22% svarenda í þessum tekju-
hópi hafa fremur eða miklar áhyggjur
af húsnæðiskostnaðinum og ein-
hleypir einstaklingar og þeir sem eru
fráskildir eða ekkjur og ekklar eru
einnig áberandi fleiri í hópi þeirra
sem hafa áhyggjur af þessu en fólk
sem er í hjónabandi eða sambúð. Þá
hafa rúm 14% þeirra sem leigja eða
búa í húsnæði á vegum fyrirtækis
áhyggjur af að geta ekki staðið skil á
húsnæðiskostnaði vegna áhrifa veiru-
faraldursins.
Í könnuninni voru svarendur, sem
valdir voru með slembiúrtaki úr þjóð-
skrá, einnig spurðir hvort þeir hefðu
miklar eða litlar áhyggjur af því að
missa húsnæðið sem þeir búa í. Tæp
80% hafa fremur litlar, mjög litlar eða
alls engar áhyggjur af því að missa
húsnæðið. 1,7% hafa hins vegar frem-
ur miklar áhyggjur af þessu og 5,8%
hafa mjög miklar áhyggjur af því að
missa húsnæðið.
Athyglisverður munur er á svörum
kynjanna við þessari spurningu.
Áhyggjurnar eru meira áberandi
meðal karla en kvenna. 9,2% karla
hafa fremur miklar eða mjög miklar
áhyggjur af því að missa húsnæðið en
hlutfallið er tæp 6% meðal kvenna.
Þegar svörin eru greind eftir búsetu
kemur í ljós að mun hærra hlutfall
þeirra sem hafa áhyggjur af því að
missa húsnæði sitt býr í nágranna-
sveitarfélögum Reykjavíkur en á
öðrum stöðum á landinu eða 15,2%
samanborið við 4% í Reykjavík sem
sögðust hafa áhyggjur af þessu.
61 umsókn í maí
vegna fjárhagsvanda
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Horft Ekki er hægt að merkja að aðgengi heimila að lánsfé hafi minnkað.
3%
5%
15%
19% 19%
39%
6%
2%
13%
20% 19%
41%
Áhyggjur af húsnæðismálum og -kostnaði
Samkvæmt könnun sem var gerð fyrir BSRB 24. apríl til 4. maí sl.*
Mjög miklar
áhyggjur
Fremur miklar
áhyggjur
Í meðallagi
áhyggjur
Fremur litlar
áhyggjur
Mjög litlar
áhyggjur
Alls engar
áhyggjur
Hefur þú miklar eða litlar áhyggjur af því að
missa húsnæðið sem þú ert í?*
* Einungis þeir sem búa í leiguhúsnæði
Hefur þú miklar eða litlar áhyggjur af því að geta ekki staðið skil
á húsnæðiskostnaði vegna áhrifa kórónuveirufaraldursins?**
** Allir nema þeir sem búa foreldrahúsum
Áhrif Covid-19
könnun Maskínu
fyrir BSRB