Morgunblaðið - 06.06.2020, Qupperneq 18

18 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 2020
Stefán Einar Stefánsson
ses@mbl.is
Þ
ótt hátæknifyrirtækið
Valka sé fyrst og fremst
þekkt fyrir vatnsskurð-
arvélar sem sjávarútvegur
um allan heim hefur tekið
í sína þjónustu er vörulína þess mun
breiðari. Jón Birgir Gunnarsson,
sviðsstjóri sölu- og markaðssviðs
fyrirtækisins, segir fyrirtækið bjóða
upp á heildarvinnslukerfi sem það
hafi framleitt fyrir fyrirtæki hér á
landi, í Noregi og Rússlandi á síð-
ustu árum og gefist vel.
„Það gera sér ekki allir grein fyrir
því hversu fjölbreyttar lausnir við
bjóðum en þessi tæki fyrir laus-
frystar afurðir sem við erum nú að
kynna til sögunnar undirstrika það,“
segir Jón Birgir.
„Mjúkhentur“ búnaður
Í apríl síðastliðnum var greint frá
því að Valka og FISK Seafood á
Sauðárkróki hefðu samið um sölu og
uppsetningu á nýju tæki sem
tryggði sjálfvirka pökkun og samval
á léttsöltuðum fyrstum flökum. Seg-
ir Jón Birgir að þessi búnaður muni
koma til með að pakka flökum með
mun meiri nákvæmni en þekkst hef-
ur og koma í veg fyrir yfirvigt sem
leiði til sóunar fyrir fyrirtækið.
„Þetta tæki virkar þannig að við
vigtum og tökum mynd af hverju og
einu stykki sem fer í gegnum tækið.
Svo veljum við saman hvaða stykki
henti best saman í kassa til þess að
tryggja rétta pakkaþyngd.“
Þessi tækni byggist á flóknum
stærðfræðilegum útreikningum sem
mannshöndin gæti illa eða alls ekki
leyst úr.
„Þetta byggist á algrími sem not-
ast við svokallaða leikjafræði til þess
að finna út hvaða stykki henta best
saman. Ef manneskja ætlaði að
reikna út þessa samsetningu tæki
það alla vega einn vinnudag eða
meira að pakka í einn kassa. Tækið
hjá okkur getur afkastað þessu á
millisekúndum,“segir Jón Birgir.
Hjá Völku starfa um 30 verkfræð-
ingar sem m.a. koma að þróun þessa
hugbúnaðar.
„Þróunarstarfið er geysilega öfl-
ugt hjá okkur og þessi hópur er að
skrifa mismunandi gerð af hugbún-
aði. Hluti hans vinnur að þessum al-
grímum. Tækninni hefur verið beitt í
meðhöndlun ferskra matvæla en
ekki frystra eins og við gerum nú.“
Hann segir að með
tækninni gefist ekki
aðeins tækifæri til að
draga úr yfirvigt
heldur bæti bún-
aðurinn einnig með-
höndlun afurðanna
með afgerandi hætti.
„Frystar afurðir,
hvort sem það eru
flök eða bitar, eru
með svokallaðri ís-
húð sem er mjög við-
kvæm fyrst eftir að
henni hefur verið
komið á. Þá þarf ekki
mikið hnjask til þess
að brjóta húðina og
auka hættuna á frostþurrkun sem
við viljum ekki sjá. Þess vegna þarf
að fara mjög varlega með vöruna.“
Öflugur samvalsbúnaður
Segir Jón Birgir að búnaðurinn sé
svokölluð karúsella eða hringekja
sem stykkin eru lögð inn á. Svo taki
róbótaarmar til við að skafa stykkin
út af henni og koma þeim á réttan
stað í rétta pakkningu.
„Eftir að bitarnir eru settir inn á
karúselluna les tækið stærð þeirra
og lögun. Tækið veit sömuleiðis
hvaða bitar eru nú þegar komnir í
hvern kassa. Þá er leikjafræðinni
beitt til að sjá hvaða bitar henta best
næst ofan í hvern kassa og þannig
gengur þetta fyrir sig þar til kass-
arnir fyllast af réttu magni hver á
fætur öðrum.“
Spurður út í af-
köstin í þessum
búnaði segir Jón
Birgir að hann sé
afar misjafn.
„Það eru margar
breytur sem hafa
þar áhrif, m.a.
stærð afurðanna
sem verið er að
vinna með á hverj-
um tíma en þau eru
mikil og ættu ekki
að verða flöskuháls
í framleiðslunni.“
Um nokkurra ára
bil hefur Samherji
á Dalvík unnið að því að koma upp
einni tæknivæddustu landvinnslu í
heimi. Meðal búnaðar sem þar verð-
ur notaður eru flokkarar fyrir laus-
frystar afurðir sem koma úr smiðju
Völku.
„Þetta er búnaður sem ætlaður er
til að flokka bita eftir þyngd, stærð
og lögun. Til er margs konar bún-
aður sem gerir þetta þótt oftast sé
aðaláherslan á þyngd vörunnar.
Okkur hefur hins vegar tekist með
þessum nýja búnaði að minnka til
muna það gólfpláss sem fer undir
búnaðinn og munar þar um helm-
ingi.“
Ekki bara plássið
Jón Birgir segir að það sé þó ekki
aðeins sparnaðurinn í plássi sem
geri búnaðinn frá Völku sérstakan.
„Flestir flokkarar vinna á tölu-
verðum hraða og skjóta afurðunum
hratt í gegnum sig. Það veldur því að
afurðirnar lemjast gjarnan til og það
minnkar gæðin á þeim. Það á ekki
síst við um sporða og þunnildi en
einnig aðrar afurðir sem búið er að
íshúða. Búnaðurinn frá okkur fer
varlegar með vöruna án þess að það
komi niður á afköstunum.“
Aðspurður segir hann einnig að
búnaðurinn dragi mjög úr aðkomu
mannshandarinnar frá því sem verið
hefur.
„Við stefnum að því að það muni
mun færri starfsmenn koma að
framleiðslunni þegar búnaðurinn er
kominn í gagnið. Tækni sem er að
mestu leyti sjálfvirk mun raða fisk-
bitunum inn á lausfrystinn og þaðan
án aðkomu starfsfólks inn á flokk-
arann frá okkur.“
Valka framleiðir ekki frystibún-
aðinn en kemur í raun að honum úr
báðum áttum, bæði þar sem afurð-
irnar skila sér inn í hann og tekur
svo við honum þegar frystingu er
lokið.
„Það skiptir höfuðmáli að halda
stjórn á bitunum í gegnum allt ferlið
í stað þess sem víðast þekkist að fólk
þurfi sífellt að endurraða afurðum í
á næstu vél. Við stefnum að því að
þessi aðferð spari verulegan mann-
afla, t.d. í þessum lausnum okkar við
flokkun og skömmtun lausfrystra af-
urða.“
Vippur gera gæfumuninn
Þegar bitarnir koma út úr laus-
frystinum tekur búnaður Völku við,
mælir þá alla og vigtar svo hægt sé
að ráðstafa þeim á réttan stað í hent-
ugar umbúðir.
„Í tilfelli Samherja er annaðhvort
verið að flokka í tröllakassa eða kör.
Þótt afköstin hjá okkur séu mikil
ferðast bitarnir ekki á eins miklum
hraða og í hefðbundnum búnaði. Það
er einfaldlega ekki þörf fyrir það.
Við notum svokallaðar vippur til
þess að koma bitunum af færiband-
inu. Með þessu getum við haft
styttra bil á milli bita sem eykur af-
köstin og gerir okkur kleift að
minnka umfang búnaðarins og spara
gólfpláss.“
Að sögn Jóns Birgis getur bún-
aðurinn haldið uppi miklum afköst-
um, allt frá 800 og upp í 2000 kg á
klukkustund.
„Tæknin hjá okkur ræður vel við
það og svo fer það eftir fram-
leiðslumagninu hversu margar
brautir við setjum upp.“
Erfitt reynist að fá Jón Birgi til að
gefa upp nákvæmar tölur þegar
spurt er út í kostnaðinn við smíði
búnaðar af þessu tagi.
„Það er nánast eins og að spyrja
jafn almennrar spurningar og þeirr-
ar hvað einbýlishús kosti. Þau eru
jafn misjöfn og þau eru mörg. Við-
skiptavinirnir eru með mismunandi
þarfir eins og gefur að skilja. Það
hefur mikil áhrif á verðið. Hins veg-
ar hefur verið gefið upp að samning-
urinn við FISK Seafood hljóði upp á
um 100 milljónir og það gefur
kannski einhverja mynd af þessu.“
Hann ítrekar einnig að samstarfið
við Samherja á Dalvík og FISK Sea-
food sé mjög dýrmætt fyrir Völku.
„Við getum ráðist í þessa þróun
vegna þess að þessi fyrirtæki trúa á
það sem við erum að gera. Án þeirra
gætum við það tæpast. Þetta sam-
starf er því afar dýrmætt.“
Leikjafræði og algrím hagnýtt til að
koma í veg fyrir yfirvigt í pakkningum
Með nýju tækninni sparast gríðarlega mikið og
dýrt vinnslupláss á gólfi. Með tækninni þarf
ekki að hafa eins langt bil milli bita og áður sem
um leið dregur úr þörfinni fyrir að skjóta afurð-
unum mjög hratt eftir vinnslulínunni.
Nýi búnaðurinn tryggir „mildari“ meðhöndlun hráefnis en í mörgum tækjum af svipuðum toga sem eykur verðmæti.
Jón Birgir Gunnarsson er sviðsstjóri sölu- og markaðssviðs Völku. Hann segir
samstarfið við FISK Seafood og Samherja mjög mikilvægt upp á þróunarstarfið.
„Við stefnum að því að
það muni mun færri
starfsmenn koma að
framleiðslunni þegar
búnaðurinn er kominn
í gagnið. Sjálfvirk
tækni mun raða fisk-
bitunum inn á laus-
frystinn og þaðan inn á
flokkarann frá okkur.“
Hátæknifyrirtækið Valka vinnur að smíði tækja sem FISK
Seafood og Samherji munu taka í notkun innan skamms.
Þeim er ætlað að bæta meðferð hráefnis og auka afköst.