Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.07.2020, Síða 8

LÍFSLOK
8 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.7. 2020
I
ngvi minn, bróðir þinn hefur ákveðið að
deyja,“ sagði Guðrún Mjöll Guðbergs-
dóttir á hinum enda línunnar í Kanada.
Hér í Reykjavík hváði Ingvi Hrafn Jóns-
son, sem hringt hafði til að spyrja um líð-
an Jóns Arnar, bróður síns, sem lá á spítala þar
vestra. „Hvað meinarðu, Úlú mín? Við deyjum
öll á endanum,“ sagði hann hvumsa. „Nei, þetta
er öðruvísi. Hann hefur ákveðið að nýta ákvæði
í kanadískri löggjöf frá 2016 og óska eftir að fá
heimild til að fá aðstoð starfsfólks sjúkrahússins
til að binda enda á líf sitt,“ bætti Guðrún Mjöll
við.
„Mig setti bara hljóðan,“ rifjar Ingvi Hrafn
upp í samtali við Sunnudagsblað Morgunblaðs-
ins, „en þegar ég gerði mér grein fyrir því að
mágkona mín var með tárin í augunum skynjaði
ég alvöru málsins. Jón Örn, elsti bróðir minn,
var að fara að kveðja þennan heim.“
Í minningargrein sem Ingvi Hrafn ritaði um
Jón Örn í Morgunblaðið 2. júlí síðastliðinn lýsir
hann þeim tilfinningum sem helltust yfir hann í
framhaldinu. „Fyrir mér tóku við margar nætur
martraða, þar sem ég var við dauðans dyr,
vaknandi með hjartslátt og vanlíðan, skildi ekki
hvað bróðir minn var að fara og treysti mér ekki
til að hringja í símann á náttborði hans, símtal
sem mágkona mín sagði mér að hann biði eftir,“
segir Ingvi Hrafn í greininni.
Í samtali okkar segir Ingvi Hrafn ákvörðun
Jóns Arnar hafa komið eins og þrumu úr heið-
skíru lofti. „Hann hlýtur að hætta við þetta, var
það eina sem komst að hjá mér næstu daga.“
Símtalið breytti öllu
Hann mannaði sig loksins upp og hringdi í bróð-
ur sinn á spítalann í Regina í Saskatchewan-
fylki. Það samtal, sem stóð í hálfa klukkustund,
breytti öllu. „Jón Örn sannfærði mig um að
hann væri að gera hið eina rétta; að það væri
enginn valkostur. Hann væri orðinn mikið veik-
ur og gæti ekki hugsað sér að verða byrði á fjöl-
skyldu sinni og samfélaginu,“ segir Ingvi Hrafn.
„Ég legg það ekki á þau og ég legg það ekki á
sjálfan mig, sagði hann. Röddin var svolítið
brostin og ég skynjaði þreytu en alls enga upp-
gjöf. Þetta var algjör stálvilji af hans hálfu og
hann var ekki í vafa um að þetta væri öllum fyr-
ir bestu. Þegar maður setur sig í hans spor get-
ur maður ekki annað en komist að sömu nið-
urstöðu. Bræðraspjalli okkar lauk með því að ég
einfaldlega óskaði honum góðrar ferðar og bað
fyrir kveðjur til foreldra okkar og Óla Tynes,
bróður okkar, sem lést 2011, náði að herða upp
hugann og halda aftur af tárunum, þar til við
lögðum á.“
Forsaga málsins er sú að Jón Örn, sem bjó í
Kanada í hálfa öld, greindist með heilaæxli fyrir
nokkrum árum. Það reyndist góðkynja og var
skurðtækt. Aðgerðin heppnaðist vel en Jón Örn
missti þó vinstri hliðarsjón og þurfti að hætta að
synda, sem hann hafði gert alla tíð fimm sinnum
í viku. Að sögn Ingva Hrafns var það honum að
vonum þungbært. Upp frá þessu þróaði Jón
Örn með sér króníska þvagrásarígerð sem
angraði hann mjög og olli honum þjáningum
seinustu árin. „Hann var inn og út af spítala út
af þessu en læknar fundu aldrei rétta lyfja-
kokkteilinn til að kveða sýkinguna niður, þannig
að hún tók sig alltaf upp aftur og aftur. Þetta
dró úr honum mátt, auk þess sem sýkingin hafði
áhrif á jafnvægisskynið. Lífsgæði bróður mín
voru mikið skert,“ segir Ingvi Hrafn.
Hlyti að eiga eftir einn slag
Smám saman varð Jón Örn máttfarnari og það
rann upp fyrir honum í vor, þar sem hann lá á
spítalanum, að hann ætti ekki afturkvæmt
heim. Framvegis yrði hann upp á aðra kominn.
„Við systkinin, Margrét, Sigtryggur og ég,
fylgdumst með þessu hér heima,“ segir Ingvi
Hrafn, „og ég var ekki í neinum vafa um að
hann hlyti að eiga eftir einn slag enn. Penisill-
ínið myndi virka og hann kæmist í endurhæf-
ingu og jafnvel aftur heim.“
Það átti ekki fyrir Jóni Erni að liggja. Hann
sá hvert stefndi og sótti því um heimild til að fá
aðstoð starfsfólks sjúkrahússins til að binda
enda á líf sitt. Hann fékk samþykki yfirvalda
föstudaginn 15. maí og óskaði þess að strax yrði
drifið í þessu á mánudegi, en féllst á þrábeiðni
eiginkonu sinnar og sonar, Hauks Hávars, að
fresta því til fimmtudagsins 21., uppstigning-
ardags, enda höfðu þau ekki fengið að heim-
sækja hann á sjúkrabeð í nær tvo mánuði vegna
Covid-19.
„Eftir á kom í ljós að bróðir minn hafði haft
augastað á þessari löggjöf allt frá því að hún var
samþykkt árið 2016 ef ske kynni að hann lenti í
þeim aðstæðum að verða upp á aðra kominn. Ég
hafði ekki hugmynd um þetta; hann hafði aldrei
rætt þetta við mig. Hann tók þessa ákvörðun að
vel ígrunduðu máli og tilkynnti síðan eiginkonu
sinni og syni um hana. Þannig virkar það, sam-
kvæmt löggjöfinni; sé sjúklingurinn með réttu
ráði þarf hann ekki að ráðfæra sig við sína nán-
ustu, aðeins heilbrigðisstarfsfólk. Það tekur
hálfan mánuð að fá niðurstöðu og tvo fundi
Morgunblaði/Arnþór Birkisson
Bróðir þinn hefur
ákveðið að deyja
Jón Örn Jónsson hagfræðingur fékk að eigin ósk aðstoð við að binda enda á líf sitt á sjúkrahúsi í Kanada 21. maí
síðastliðinn, 82 ára að aldri. Honum fannst hann kominn að leiðarlokum og gat ekki hugsað sér að vera upp á aðra
kominn. Bróðir Jóns Arnar, Ingvi Hrafn Jónsson, vill opna umræðuna hérlendis um aðstoð af þessu tagi enda
myndi hann taka sömu ákvörðun í sporum bróður síns og er ekki í vafa um að margir fleiri myndu gera það sama.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is