Morgunblaðið - 12.08.2020, Síða 16

16 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 2020
✝ RagnheiðurÁsta Péturs-
dóttir fæddist í
Reykjavík 28. maí
1941. Hún lést að
heimili sínu,
Keldulandi 19 í
Reykjavík, 1.
ágúst 2020.
Foreldrar Ragn-
heiðar Ástu voru
Birna Jónsdóttir,
f. 1919, d. 2003, og
Pétur Pétursson, f. 1918, d.
2007. Birna og Pétur bjuggu
við Ljósvallagötu í Reykjavík
þegar Ragnheiður Ásta fædd-
ist en fluttust fljótlega í Með-
alholt 5 þar sem hún bjó öll sín
bernskuár. Á heimilinu var
einnig Guðrún Eiríksdóttir, f.
1878, sem Ragnheiður kallaði
alltaf Gunnu ömmu. Hún lést
1968.
Fyrri maður Ragnheiðar
Ástu var Gunnar Eyþórsson, f.
1941, d. 2001.
Börn þeirra eru Pétur f.
1960, d. 2018. Kona hans er
Anna Margrét Ólafsdóttir og
börn þeirra Ragnheiður Ásta,
Anna Lísa og Pétur Axel.
Eyþór f. 1961. Kona hans er
Lindargötuskóla og tók lands-
próf frá Gagnfræðaskólanum í
Vonarstræti. Hún lauk stúd-
entsprófi úr máladeild
Menntaskólans í Reykjavík ár-
ið 1961 og hóf þá um haustið
nám í sögu og dönsku við Há-
skóla Íslands en átti þá þegar
tvo syni og hætti námi til að
sinna uppeldi þeirra. Hún var
í lýðháskóla í Danmörku árið
1963. Árið 1962 hóf hún störf
sem þulur við Ríkisútvarpið
þar sem hún starfaði til ársins
2006 eða um 44 ára skeið. Auk
þularstarfa sinnti hún dag-
skrárgerð fyrir Ríkisútvarpið,
einkum um tónlist. Ragnheið-
ur var mjög hagmælt. Hún
orti dægurlagatexta og fjölda
skemmtilegra vísna um og
fyrir börn sín og fjölskyldu.
Ragnheiður Ásta var alla
tíð róttæk og tók virkan þátt í
kjarabaráttu opinberra starfs-
manna. Hún var formaður
Starfsmannafélags Ríkis-
útvarpsins í nokkur ár og átti
um tíma sæti í stjórn BSRB.
Hún lét sig baráttu fyrir efna-
hagslegu réttlæti og mann-
réttindum miklu varða.
Útför Ragnheiðar Ástu
verður gerð frá Fríkirkjunni í
Reykjavík 12. ágúst 2020.
Vegna takmarkana á sam-
komuhaldi er athöfnin aðeins
opin nánustu fjölskyldu og
vinum en henni verður
streymt á slóðinni www.ráp.is.
Ellen Kristjáns-
dóttir og börn
þeirra Sigríður,
Elísabet, Elín og
Eyþór Ingi.
Birna f. 1965.
Maður hennar er
Árni Daníel Júl-
íusson. Sonur
þeirra er Pétur
Xiaofeng og börn
Árna Daníel Ari
Júlíus sem er lát-
inn og María.
Ragnheiður Ásta giftist
Jóni Múla Árnasyni 9.1. 1974.
Jón Múli var fæddur árið 1921
og lést árið 2002. Dóttir
þeirra er Sólveig Anna, f.
1975. Maður hennar er Magn-
ús Sveinn Helgason og börn
þeirra Jón Múli og Guðný
Margrét. Áður átti Jón Múli
dæturnar Hólmfríði, f. 1947,
Ragnheiði Gyðu, f. 1957, og
Oddrúnu Völu, f. 1962. Sonur
Hólmfríðar er Jón Múli og
dóttir Ragnheiðar Gyðu er
Guðrún Valgerður.
Langömmubörn Ragnheiðar
Ástu eru ellefu.
Ragnheiður Ásta gekk í
Austurbæjarskólann, síðan
Ég var bara 14 ára þegar ég
hitti elsku tengdamömmu mína í
fyrsta sinn en við Pétur sonur
hennar urðum par á meðan við
vorum enn í grunnskóla. Ég
man að ég kveið því að hitta
Ragnheiði því hún var svo fræg.
Nánast hvert einasta manns-
barn á Íslandi vissi hver hún var
enda var röddin hennar daglega
á hverju heimili á þeim tíma í
gegnum Ríkisútvarpið.
Auðvitað var sá ótti ástæðu-
laus, ég fékk strax hlýjar mót-
tökur hjá þessari fallegu og
dásamlegu konu og alla tíð var
samband okkar innilegt og náið.
Ragnheiður var skemmtileg,
hlý og kærleiksrík og hafði ein-
staka nærveru sem smitaði út
frá sér. Það er ógerlegt í stuttri
minningargrein að fjalla ítarlega
um jafn mikla og merkilega
manneskju sem elsku tengda-
mamma mín var, það er svo
margs að minnast. Sumarhúsa-
ferð í Danmörku, Munaðarnes á
hverju sumri árum saman, af-
mæli, jól, páskar, samvera á
Jómfrúnni, matarboð, kaffiboð,
bíltúrar, bústaðaferðir, tónleik-
arnir og öll símtölin. Minning-
arnar hrúgast inn í hugann og
hjartað og allar skilja eftir sig
yl. Kaupmannahafnarferðin sem
við fórum í ásamt Birnu og Sollu
í desember síðastliðnum er
ógleymanleg og það var gott að
deila herbergi með Ragnheiði
þar sem við náðum vel saman að
venju og áttum notalegt spjall
fyrir nóttina.
Ragnheiður sýndi lífinu,
mönnum og dýrum mikla um-
hyggju. Hún elskaði að vera inn-
an um börn, bæði sín og ann-
arra, og það var ekki óalgengt
að hún gæfi sig að ókunnugum
börnum til að dást að þeim. Kis-
an hennar veitti henni mikinn
félagsskap og það eru eflaust
ekki margar kisur sem voru
dekraðar jafnmikið. Á veturna
mokaði hún t.d. göngustíg fyrir
kisu í snjónum svo hún þyrfti
ekki að vera í djúpum snjó. Á
gönguferðum í bleytu bjargaði
hún ánamöðkum, tók þá af
gangstéttinni og setti í grasið.
Sjö ára dóttursonur minn tók
upp þennan sið frá langömmu
sinni mjög ungur og lengjast
gönguferðirnar hans oft því
hann hefur svo mikið að gera
við að bjarga ánamöðkum.
Ragnheiður var frábær
mamma, tengdamamma, amma
og langamma og hennar dásam-
legu nærveru er og verður sár-
lega saknað.
Á innan við tveimur árum er
ég búin að kveðja í hinsta sinn
þær þrjár persónur sem hafa
átt stærstan þátt í að móta mig
og gera mig að þeirri mann-
eskju sem ég er í dag. Fyrir 20
mánuðum kvaddi ég elsku Pét-
ur, fyrir fjórum mánuðum
mömmu mína og í dag fylgi ég
tengdamömmu minni síðasta
spölinn. Lífið er óútreiknanlegt
og færir manni miserfið verk-
efni alla tíð. Ég fer með æðru-
leysisbænina og held áfram að
reyna að sætta mig við það sem
ég fæ ekki breytt. Ragnheiður
komst aldrei yfir dauða Péturs
og grétum við oft saman í sím-
ann þegar við ræddum um
hann, sem var nánast í hverju
símtali. Við rúmið sitt hafði hún
myndir af Pétri og sálmaskrána
frá útför hans sem hún tók með
sér þegar hún ferðaðist. Ég
ætla að trúa því að Pétur minn
hafi tekið á móti mömmu sinni
með opinn faðminn á þeim stað
sem bíður okkar allra.
Ég þakka heimsins bestu
tengdamömmu fyrir 45 ára sam-
veru sem verður aldrei tekin í
burtu en mun geymast í hjarta
mínu og verma það um ókomin
ár.
Anna Margrét Ólafsdóttir.
Það er skammt á milli lífs og
dauða. Einn daginn situr mann-
eskjan í stofunni, rabbar um
daginn og veginn. Næsta dag er
hún horfin á braut. Löngu og
gæfuríku lífi er lokið.
Ég kynntist Ragnheiði Ástu
Pétursdóttur eftir að við Birna
dóttir hennar tókum saman
fyrir nær tuttugu árum. Sam-
band Birnu og móður hennar
var náið og Birna leitaði ráða
til hennar með hvaðeina sem
hún var að fást við þá stundina.
Við komum reglulega í heim-
sókn í Keldulandið, í kaffi eða
heimboð þar sem öll fjölskyld-
an var komin saman, Pétur
heitinn, elsti sonur hennar, eig-
inkona hans Anna Margrét,
börn og barnabörn, Eyþór,
miðbarnið, eiginkona hans Ell-
en, börn og barnabörn, við
Birna og stjúpdæturnar Ragn-
heiður Gyða og Oddrún Vala.
Sólveig Anna var þá í Banda-
ríkjunum með fjölskyldu sinni,
Magnúsi Sveini og börnum.
Íbúðin í Keldulandinu er falleg
og hlýleg og gott að koma
þangað. Ragnheiður Ásta tók
mér afar vel þegar ég kom í
fjölskylduna. Líklega hafa
stjórnmálaskoðanir mínar ekki
spillt fyrir mér. Ragnheiður
Ásta var staðfastur sósíalisti og
lá ekki á þeim skoðunum sín-
um. Ég kunni að sjálfsögðu
mjög vel við það, við spjöll-
uðum oft um pólitík og vorum
yfirleitt alltaf sammála um mat
okkar á atburðum og sjónar-
miðum.
Ragnheiður Ásta fékk heila-
blóðfall þegar hún var 66 ára.
Við Birna og börnin mín, Ari
Júlíus heitinn og María voru í
Danmörku og stödd í Tívolí
þegar fréttirnar bárust okkur
en Ragnheiður Ásta hafði ekki
viljað að Birna yrði látin vita,
hún vildi ekki spilla ánægjunni
af Danmerkurdvölinni. Ragn-
heiður Ásta varð eftir það að
hætta að vinna starfið sem hún
elskaði og helgaði starfskrafta
sína. En hún tók veikindunum
af stakri geðprýði og ró og lét
þau ekki hafa áhrif á lífsgleði
sína.
Ragnheiður Ásta var oft
heima hjá okkur Birnu og Pétri
litla. Hann kom eins og sólar-
geisli inn í líf okkar allra árið
2010 og hún dekraði við hann –
eins og hún dekraði við öll
ömmubörnin. Við eigum alveg
sérstaklega góðar minningar um
Ragnheiði Ástu úr Danmerkur-
ferð í júní í fyrra, ég hafði feng-
ið fræðimannsíbúð í Jónshúsi og
Pétur og Birna voru hjá mér á
meðan ég grúskaði á Rigsarki-
vet í skjölum um Íslandsverslun
á 19. öld. Svo komu þær Ragn-
heiður Ásta og Solla í heimsókn
og við fórum öll í Tívolí og í
margar verslanir og átum góðan
mat í Nyhavn. Það var gaman.
Ragnheiður Ásta elskaði Dan-
mörku og danska menningu og
fór mjög oft í mat á Jómfrúnni,
danska staðnum í miðbæ
Reykjavíkur, og hafði einhverja
úr fjölskyldunni eða einhverja
vini sína með sér. Mér fannst
eins og það væri alveg jafn
heimilislegt á Jómfrúnni og í
Keldulandinu þegar Ragnheiður
Ásta var þar.
Nú er eins og allir þeir full-
orðnu í fjölskyldunni hafi kvatt
og bara börnin séu eftir. Núna
þurfum við að sjá um okkur sjálf
og fást við lífið án aðstoðar
hinna fullorðnu, sú síðasta af
þeim sé farin. Vonandi tekst
okkur jafn vel upp og Ragnheiði
Ástu að vera hin fullorðnu, að
njóta lífsins og miðla gleði og
gæsku til hinna yngri.
Árni Daníel Júlíusson.
„Mjallhvít mín, Mjallhvít mín,
– hvar ertu? Ég er með svo fal-
legt epli handa þér!“
Á árum áður mátti iðulega
heyra þjóðþekkta kvenrödd
kalla þetta lágum, blíðum rómi í
útvarpshúsinu við Efstaleiti.
Ragnheiður Ásta átti þá erindi
við stjúpdætur sínar sem þar
störfuðu, dætur eiginmanns
síns, Jóns Múla. Hún kallaði sig
vondu stjúpuna, við gerðum það
líka. Það gátum við leyft okkur,
allir sem til þekktu vissu að
vond stjúpa var hún ekki, þvert
á móti.
Hún var ekki öfundsverð þeg-
ar hún tók á móti Mjallhvítum
sínum; sú eldri illa haldin af
unglingaveiki, sú yngri ekki orð-
in tíu ára. En stjúpan var greind
kona og mannleg. Mætti þeim
með blíðu, skilningi, umburðar-
lyndi, þolinmæði, umhyggju og
upplýsandi umvöndunum og
leiðsögn. Kvæðum, ljóðum, sög-
um sínum og síns fólks, stríðni
og þeim asnaskap krakka sem
hún hvatti frekar til en latti. Öll-
um krökkum hjónanna var
hrúgað í bíla úr Evrópu aust-
anverðri, brunað í ferðalög,
sumarbústaði, sundlaugar, kvik-
myndahús, leiksýningar, á tón-
leika og skemmtikvöld af ýmsu
tagi, jafnvel þar sem börnum og
unglingum var ekki tekið fagn-
andi. Móðir okkar þekkti Ragn-
heiði Ástu að góðu einu, mat
hana mikils og treysti henni
með ánægju fyrir dætrum sín-
um.
Faðir okkar og stjúpa fóru
aldrei leynt með drauma sína og
skoðanir á réttlátasta skipulagi
samfélags manna og heims. En
bæði grétu eða skellihlógu yfir
ágæti mannlegrar sköpunar í
listum og menningu allri og
lögðu ekki síður áherslu á vand-
aðan og fallegan klæðnað, skart
og gljáfægða skó.
Samband okkar og stjúpunn-
ar styrktist með árunum en
vissulega gátum við tuðað, þus-
að, jafnvel suðað, – það mátti.
Því stjúpa okkar var þeirrar
gerðar að krefjast ekki full-
komnunar af neinum en ófeimin
að benda á það sem betur mátti
fara. Hún lagði áherslu á um-
burðarlyndi og skilning sem þó
máttu ekki draga úr okkur víg-
tennurnar í baráttunni fyrir
réttlátari heimi. Stjúpdóttur-
dótturinni var auðvitað tekið
eins og öðrum hennar barna-
börnum. Hennar gætt ef þurfti,
sama fyrir henni haft og okkur
hinum. Þær urðu æ nánari með
árunum, dóttir stjúpdótturinnar
átti jafn greiðan aðgang að
ömmu Ragnheiði og önnur
hennar börn, barnabörn og
barnabarnabörn.
Að föður okkar látnum varð
stjúpan tíðari gestur hjá okkur
en áður, ýmist að gefnu tilefni
eða engu. Við snæddum saman,
settumst síðan við flatskjáinn.
Oftar en ekki var slökkt á hljóði
útsendinga, við þurftum margt
að ræða. Sameiginlegar minn-
ingar, minningar hennar og okk-
ar, líf, tilveru, hlutskipti manns-
ins, ástand og framtíð þeirrar
dýrategundar á Íslandi og á
heimsvísu.
Við systur þökkum stjúpu
okkar, af innstu hjartans rótum,
allt sem hún gaf okkur með
nærveru sinni, kærleik, um-
hyggju og vinskap. Huggun er
harmi gegn að allt sem hún var
lifir í okkur, eftirlifandi börnum
hennar, tengdabörnum, stjúp-
dótturdótturinni, öllum stjúp-
unnar afkomendum og afkom-
endum þeirra um ókomna tíð.
„Ei-líbbð ei-líbbð“, - eins og tifið
í klukkunni í Brekkukoti hljóm-
aði í eyrum Álfgríms.
Ragnheiður Gyða
og Oddrún Vala
Jónsdætur.
Lilla var eftirlætisfrænka
okkar allra og við fundum svo
vel hversu vænt henni þótti um
okkur. Það hafði sitt að segja að
það var einstaklega kært á milli
mæðra okkar, systranna Birnu
og Gunnu. Og okkur fannst ekki
leiðinlegt þegar okkar góði
frændi, Jón Múli, krækti í þessa
glæsilegu frænku.
Á heimili Birnu og Péturs,
bæði í Meðalholti og Eskihlíð,
vorum við alltaf innilega vel-
komin eins og svo margir aðrir.
Þar ríkti mikill kærleikur og all-
ir voru jafnir. Þetta hefur
örugglega átt stóran þátt í að
Lilla frænka varð þessi mikli
mannvinur, fordómalaus og víð-
sýn.
En það var ekki bara kær-
leikur sem ríkti á heimilinu. Þar
var líka mikill húmor og frá-
sagnargleði sem hún fékk svo
sannarlega sinn skammt af og
tók með sér út í lífið og lét okk-
ur og aðra njóta. Það var ekki
leiðinlegt að sitja með henni á
góðri stundu og hlusta á frá-
sagnir af ættmennum okkar, allt
kryddað væntumþykju og húm-
or. Þá var hlegið dátt. Mest var
þetta græskulaust gaman en
óneitanlega kom fyrir að það
vottaði fyrir örlítilli meinhæðni,
svona í anda Önnu ömmu.
Hún lifði lífinu í blíðu og
stríðu af kjarki og æðruleysi.
Alltaf óhrædd við að segja skoð-
anir sínar, pólitísk og stóð alltaf
með þeim sem voru órétti beitt-
ir. Lilla hikaði ekki við að gera
það sem hana langaði til. Hún
var til dæmis ekki lengi að slá
til þegar við systurnar stungum
upp á því fyrir nokkrum árum
að við fengjum okkur tattú,
systratákn.
Okkur þótti ofurvænt um
hana Lillu frænku og eigum eft-
ir að sakna hennar mjög mikið.
Sendum öllu hennar góða fólki
innilegar samúðarkveðjur.
Ingunn Anna, Ragnheiður,
Birna Jóhanna og Árni Múli.
Mínar fyrstu skýru minningar
um Lillu frænku eru frá því að
við vorum í sveit á Hrafnabjörg-
um í Hörðudal. Ég var þá sex
ára gamall en hún 11 ára. Á
mynd sem Pétur faðir hennar
tók af okkur á hestbaki sést
hvernig hún teygir langa fót-
leggina niður með síðum hests-
ins og horfir nokkuð þung á
brún fram á veginn.
Dvöl Lillu var ekki löng í
Hörðudal, þar sem sveitalífið
átti ekki við hana en ég var þar í
þrjú sumur. Samt eru allar mín-
ar minningar þaðan frá henni
komnar, þar sem minni hennar
og athyglisgáfa voru ótrúleg.
Hún mundi bæði fólk og atburði
sem ég hafði gleymt. Hún sagði
mér t.d. að dýr hefðu hænst svo
að Magnúsi bónda að þegar
hann gekk frá bænum hafi kálf-
urinn, heimalningurinn, hundur-
inn og kötturinn ávallt elt hann.
Ég sé þetta fyrir mér í hvert
sinn sem ég hugsa um dvölina
þar. Hins vegar man ég að mér
þótti gott þegar við sóttum
kýrnar niður á eyrar að leita
verndar eins nærri Lillu og unnt
var þegar kríurnar voru í víga-
hug yfir höfðum okkar.
Birna móðir hennar var feg-
urst kvenna og elskuð af öllum
sem henni kynntust vegna mildi
sinnar og góðvildar. Pétur faðir
hennar var stórgáfaður maður
með ótrúlegt minni. Mér finnst
að Lilla frænka hafi fengið í
vöggugjöf bestu eiginleika for-
eldra sinna.
Ég var tíðum í Meðalholtinu
og seinna í Eskihlíðinni sem
strákur og ungur maður. Ég
minnist þeirra daga með gleði
og þakklæti sem ég fékk aldrei
endurgoldið.
Fyrir um þrjátíu árum átti ég
leið niður á höfn á útgerðarstað
við Eyjafjörð. Þar sátu tveir
eldri menn og voru að huga að
grásleppunetum. Lítil trilla lá
við bryggjuna og kveikt var á
útvarpinu í stýrishúsinu. Ég
spurði um fiskiríið og þeir
spurðu hvaðan ég væri og sam-
talið var rétt að fjara út. Þá
hófst lestur frétta í útvarpinu og
las Lilla frænka þær. Þá segir
annar þeirra: „Alltaf er hún
best, hún Ragnheiður Ásta.“
Hinn var fljótur að jánka því og
bætti því við að þegar komið
væri fjær landi heyrðist miklu
betur í henni en öðrum. Ég sá
mér leik á borði að upphefja mig
dálítið og lét þess getið að hún
væri frænka mín. Þeir sáu þá
fyrst ástæðu til að horfa á að-
komumanninn með vott af
áhuga. Síðan spurðu þeir hvort
ég væri skyldur Birnu móður
hennar og svaraði ég því til að
hún væri móðursystir mín. Þá
sögðu þeir mér að þeir hefðu ró-
ið frá Keflavík rétt fyrir stríð og
þá hefði Birna búið í læknishús-
inu og þeir myndu vel eftir
henni og þeir hefðu stundum
hengt lúðulok á grindverkið við
læknishúsið þegar enginn sá til.
Þótt þessi fátæklegu orð hér
að ofan lúti að löngu liðnum at-
vikum þá naut ég þeirrar gæfu
að halda sambandi við Lillu og
þá einkum hin síðari ár. Fundir
okkar voru mér ávallt mikið
gleðiefni. Þrátt fyrir erfið veik-
indi hin síðari ár kvartaði hún
aldrei, var glöð og yndisleg þeg-
ar við hittumst. Mér þótti of-
urvænt um þessa glæsilegu
frænku mína og dáði hana öðr-
um meira. Ég á eftir að sakna
hennar mikið.
Jón B. Jónasson.
Hún talaði mest, hló hæst og
var skemmtilegust allra.
Þetta voru hugsanir mínar
þegar ég sá hana fyrst í Lands-
prófsdeildinni í Vonarstræti árið
1957 þessa stúlku, sem átti eftir
að verða besta vinkona mín.
Á þeim árum notuðu allir
strætó og okkar vagn var Há-
teigsvegur – Hlíðahverfi svo að
leiðir okkar lágu saman í
Menntaskólanum í Reykjavík.
Urðum við fljótlega heimagang-
ar hvor hjá annarri.
Það var gaman að koma heim
í Meðalholtið til Lillu, eins og
hún var ávallt kölluð af nánustu
ættingjum og vinum. Þar var
mikið menningarheimili og for-
eldrum hennar, Pétri Péturssyni
þul og Birnu Jónsdóttur, þótti
gaman að spjalla við vini dótt-
urinnar. Þangað voru líka vel-
komnir ýmsir sem bundu ekki
bagga sína sömu hnútum og aðr-
ir samferðamenn.
Lilla var ekki bara skemmti-
Ragnheiður Ásta
Pétursdóttir