Morgunblaðið - 12.08.2020, Side 25

Þegar nokkuð er liðið á einaþekktustu skáldsögu suður-afríska NóbelshöfundarinsJ.M. Coetzee, Beðið eftir
barbörunum (1980), gengur sögumað-
urinn, fullorðinn fyrrum dómari í ryk-
föllnum virkisbæ á mærum heims-
veldis, út fyrir heimabæ sinn sem er
sagður hafa verið
umsetinn af óvin-
veittum barbör-
um, fjendum
heimsveldisins,
sem herflokkar
þess hafa komið til
að reyna að fanga
og berja á. Íbúar
bæjarins hafa þó
einkum liðið vegna
yfirgangs eigin
meintra verndara, sem virða mannslíf
og mannréttindi lítils. Þetta er fallegt
kvöld og friðsælt og dómarinn veltir
heiminum og ástandinu fyrir sér:
„Þetta er veröld sem ég þekki og
elska og vil ekki yfirgefa. Síðan ég var
ungur hef ég gengið eftir þessum
sama vegi á kvöldin án þess að neitt
hafi komið fyrir mig. Hvernig á ég að
trúa því að í myrkrinu flökti ótal
skuggar af barbörum? Ég fyndi það á
mér ef hér væru einhverjir ókunnug-
ir. Barbararnir hafa rekið hjarðir sín-
ar upp í dýpstu fjalladalina og bíða
þar eftir að hermennirnir þreytist og
fari. Þegar það gerist snúa barbar-
arnir aftur. Þeir munu beita hjörðum
sínum og láta okkur í friði, við munum
sá í akrana okkar og láta þá í friði og
eftir nokkur ár verður friður á mær-
unum að nýju.“ (214)
Þegar J.M. Coetzee hlaut Nóbels-
verðlaunin árið 2003 var Beðið eftir
barbörunum, sem var þriðja skáld-
sagan sem hann sendi frá sér, eitt
þeirra verka sem hafði áhrif á valið.
Og kemur ekki á óvart, því þetta er
áhrifarík og grípandi saga, um vald
og valdbeitingu, kúgun og marg-
brotin samfélagsleg átök. Sagan ger-
ist á óræðum tíma og jafnframt á
óræðum stað, þar sem gríðarleg ein-
angrun og öfgar í veðri setja mark
sitt á líf fólks í virkisbænum á mær-
um hins yfirþyrmandi en um leið fjar-
læga heimsveldis. Margs konar vís-
anir má sjá í mannfjandsamlega
aðskilnaðarstefnuna sem ríkti við út-
gáfu sögunnar í heimalandi höfund-
arins, Suður-Afríku, en um leið má
lesa hana sem sláandi lýsingu á ofríki
og misbeitingu valds hvar og hvenær
sem er, hvort sem misbeiting valdsins
birtist í framkomu dómarans sjálfs
við íbúa bæjarins eða aðkomumenn
utan af landsbyggðinni, sem litið er
niður á en bæjarbúar jafnframt ótt-
ast, eða hvort það sé ofbeldið, andlegt
eða líkamlegt, sem stjórnendur
heimsveldisins láta fulltrúa sína beita.
Og eru svo barbararnir raunverulega
til, eða bara tilbúinn óvinur sem
stjórnendur heimsveldisins magna
upp til að styrkja vald sitt og áhrif?
Annað eins hefur þekkst, nú sem
fyrr.
Dómarinn hefur árum saman verið
fulltrúi valds þegar hann verður sjálf-
ur kraminn af áhrifameiri kröftum,
og hann þarf að takast á við spurn-
ingar um ábyrgðina sem felst í því að
vera maður og þátttakandi í sam-
félagi. Höfundurinn byggir söguna
afar vel upp og hrífur lesandann með
áhrifaríkum hætti inn í þennan
grimma heim.
Eftir allmörg mögur ár hvað varð-
ar útgáfu vandaðra þýðinga á fjöl-
breytilegum erlendum bókmenntum
á íslensku, hefur á undanförnum
misserum erlendum gæðabókum á ís-
lensku tekið að fjölga og má þar sér-
staklega hrósa litlum forlögum sem
ráðast í það verk af metnaði eins og
sjá má í útgáfu þessarar mikilvægu
skáldsögu eftir Coetzee. Beðið eftir
barbörunum er fyrsta verkið undir
hatti sígildra samtímaverka sem Una
útgáfuhús gefur út, og er hönnunin
athyglisverð og stílhrein: myndalaus
kilja í einlitum gulum spjöldum þar
sem baksíðan er sérlega breið og
leggst innslagið yfir óprentaða forsíð-
una, með tilheyrandi textaupplýs-
ingum. Innslagið nýtist síðan sem
bókamerki við lesturinn. Vel gert.
Tvö eru skrifuð fyrir lipurri og
vandaðri þýðingunni. Eins og kemur
fram í upplýsandi eftirmála Einars
Kára Jóhannssonar, þar sem fjallað
er um Coetzee og verk hans, með
áherslu á þessa sögu og ástandið í
Suður-Afríku þegar hún kom út, þá
þýddi Sigurlína Davíðsdóttir hana
upphaflega fyrir útvarp árið 1984.
Rúnar Helgi Vignisson hefur núna
endurskoðað textann og undirbúið
hann fyrir þessa góðu útgáfu.
Ótti, vald og ofbeldi
Morgunblaðið/Frikki
Nóbelshöfundur „Höfundurinn
byggir söguna afar vel upp og
hrífur lesandann með áhrifarík-
um hætti inn í þennan grimma
heim,“ segir rýnir um rómaða
skáldsögu J.M. Coetzee.
Skáldsaga
Beðið eftir barbörunum bbbbb
Eftir J. M. Coetzee.
Sigurlína Davíðsdóttir og Rúnar Helgi
Vignisson þýddu.
Einar Kári Jóhannsson ritaði eftirmála.
Una útgáfuhús, 2020. Kilja, 269 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
MENNING 25
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 2020
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
KAT I E HOLMES JOSH LUCAS
Magnaður nýr spennuþriller með Russell Crowe í aðalhlutverki.
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI
©2016 Disney
EIN ALBESTA GRÍN-TEIKNIMYND
SEM KOMIÐ HEFUR!
SÝND MEÐ ÍSLENSKU
OG ENSKU TALI
Harry Potter and the Philosopher’s Stone
Harry Potter and the Chamber’s of Secrets
Harry Potter and the Prisoner of Azkabahn
FRUMSÝND Á FÖSTUDAG!
AÐRAR MYNDIR Í
SÝNINGU:
* Áfram (ísl. tal)
* Tröll 2 (ísl. tal)
* Hvolpasveitin (ísl. tal)
* My Spy
* The Postcard Killings
* The Outpost
* The Matrix
* Mad Max : Fury Road
Spænski leikarinn Antonio Bande-
ras varð sextugur á mánudaginn
var og upplýsti þá á samfélags-
miðlum að hann væri sýktur af Co-
vid-19-veirunni. Banderas kvaðst
fyrir vikið halda upp á afmælið í
einangrun og veikindin hefðu lítil
áhrif á sig, að öðru leyti en að hann
væri nokkuð þreyttari en hann væri
vanur.
Banderas kvaðst ætla að nota
tímann meðan hann er í einangrun
til að lesa, skrifa og hvíla sig, og
velta fyrir sér hvernig hann geti
séð merkingu í þeim 60 árum sem
hann hafi nú lifað. Þá horfi hann
spenntur fram á veginn.
Reuters
Vinsæll Leikarinn Antonio Banderas
greindi frá veikindunum á afmælinu.
Banderas með
kórónuveiruna
Leikstjórinn og
aðgerðasinninn
Ava DuVernay
hlýtur í ár hin
virtu Dorothy
and Lillian Gish-
verðlaun en við-
urkenningunni
fylgja pen-
ingaverðlaun
upp á 250 þúsund
Bandaríkjadali, um 34 milljónir
króna. Verðlaunin hlýtur DuVern-
ay fyrir að styrkja rödd og stöðu
hörundsdökkra kvenna og karla
sem starfa í bandaríska kvik-
myndaiðnaðinum en verðlaunin,
sem byggja á erfðaskrá leikkon-
unnar Lillian Gish, eru veitt fólki
sem auðnast að víkka út form list-
greina, stuðla að samfélagslegum
breytingum og greiða nýjum kyn-
slóðum leið.
DuVernay hlýtur
Gish-verðlaunin
Ava DuVernay