Morgunblaðið - 10.10.2020, Síða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2020
Pantið tíma í einkaskoðun
í síma 898-9396
eða á hakon@valfell.is
Kirkjubraut 2, 300 Akranesi | Sími 570 4824
hakon@valfell.is | valfell.is
STILLHOLT 21 - AKRANESI
Íbúðirnar eru tilbúnar til afhendingar
og seljast fullbúnar án gólfefna nema
forstofa, þvottahús og baðherbergi
flísalagt. Öllum íbúðum fylgir kæliskápur
og uppþvottavél í eldhúsinnréttingu.
Sýningaríbúð á 1. hæð.
Aðeins
örfáar íbúðir
eftir
Í Danmörku og
Finnlandi taka feður
um 11 prósent af
heildarfæðingarorlofs-
dögunum, á Íslandi og
í Svíþjóð taka feður
um 30 prósent og í
Noregi um 20 prósent.
Það að íslenskir feður
standi jafnfætis þeim
sænsku er einstakt í
ljósi þess að Svíar voru
fyrstir með fæðingarorlof árið 1974
og hafa þar af leiðandi meira en helm-
ingi lengri sögu en íslenskir feður af
fæðingarorlofi. Þetta er meðal þess
sem kemur fram í nýrri norrænni
skýrslu um feðraorlof þar sem byggt
er á upplýsingum frá um 7.500 nor-
rænum foreldrum og viðhorfum
þeirra til fæðingarorlofsins. Þessi
góði árangur á Íslandi hefur náðst
þrátt fyrir þá staðreynd að aðgerða-
áætlun stjórnvalda frá árinu 2000 um
fræðslu fyrir feður hefur ekki verið
fylgt eftir! Okkur hefur verið bent á
það reglulega úr alþjóðasamfélaginu
og frá innlendum sérfræðingum í
mörg ár að þörf sé á að við gerum
miklu betur í umönnun og uppeldi
barna. Þessi áhersla á mikilvægi
umönnunar beggja foreldra er vel
studd rannsóknum sem sýna að það
er barni fyrir bestu að eiga góð og
örugg tengsl við báða foreldra en slík
tengsl verða sterkust ef þau fá að
mótast strax í frumbernsku. Ein mik-
ilvæg leið til að gera betur er að jafna
álagið sem fylgir umönnun og uppeldi
barna með því að foreldrar deili því
sem jafnast. Ávinningur af því er jafn-
framt styrking fyrir parsambandið.
Þetta lífsskeið foreldra er vissulega
tengt gleði og jákvæðum áskorunum
en það er jafnframt oft mikið álags-
og átakaskeið, sem alltof oft leiðir til
skilnaðar. Tölfræðin sýnir að líkur á
að barn upplifi skilnað foreldra eru
mestar á fyrstu þremur árunum í lífi
þess. Áreiðanleg gögn sýna að fjöldi
fólks stendur ekki undir kröfum for-
eldrahlutverksins, m.a. vegna van-
þekkingar, skilnaða, fíkniefnaneyslu
eða geðrænna erfiðleika. Við erum
sammála dr. Ingólfi V. Gíslasyni,
rannsakanda og baráttumanni fyrir
sterkum tengslum feðra við börn sín í
frumbernsku, um að lögin frá árinu
2000 hafa sannað sig. Lögin hafa skil-
að afskaplega jákvæðum breytingum
inn í íslenskt samfélag. Langflest
börn eiga tvo foreldra við fæðingu og
löggjafinn hefur um áratuga skeið
lagt áherslu á að börn eigi rétt á
umönnun beggja foreldra. Ef báðir
foreldrar eru á vinnumarkaði geta
þau lengt tímann með barninu í allt að
10 vikur ef þau taka sumarleyfi tengt
við 12 mánaða fæðingarorlofið og ver-
ið þannig með barnið í eigin umönnun
langleiðina í 18 mánuði. Þetta gerist
frekar ef foreldrarnir eru bæði örugg
og sátt í hlutverki sínu fyrsta árið.
Góð líðan foreldra og aukin þekking
er grundvöllur góðrar umönnunar.
Ungbörn þurfa á því að halda að getað
kallað fram bros á andliti foreldris,
brosið er tákn um að öllum líði vel og
að barnið upplifi öryggi. Þetta veit
barnamálaráðherra, Ásmundur Einar
Daðason, sem hefur beitt sér fyrir
lengingu fæðingarorlofsins og stuðn-
ingi við foreldra ásamt skilvirkara og
samþættu samstarfi stofnana um
þjónustu í þágu velferðar barnafjöl-
skyldna. Mikilvægur þáttur í velsæld
þjóðarinnar er viðurkenning á að jöfn
þátttaka foreldra skilar sér í betri
árangri við umönnun ungra barna og
uppeldi fram á unglingsár, en þá tek-
ur við annað tilfinningalegt átaka-
skeið í þroska barnsins þar sem sann-
arlega þarf ekki síður tvo til enn í
frumbernskunni. Ennþá er munur á
notkun feðra og mæðra á fæðingar-
orlofinu, en við erum á réttri leið.
Jafnræði á milli foreldra er grundvöll-
ur fyrir jákvæðri þróun og lengingu
fæðingarorlofs. Umönnun barna má
ekki vera meira á ábyrgð mæðra en
feðra. Áhugi og metnaður kvenna á
vinnumarkaði er ekki minni en karla,
og mikilvægur hluti af jafnrétti karla
og kvenna er viðurkennd og sköpuð
hefð um að mæður og feður sinni fæð-
ingarorlofi á sem jafnastan hátt.
Æskilegt væri að halda áfram að
bæta við einum mánuði á ári og ná
Svíum, samtals 18 mánaða fæðing-
arorlofi. Meiri sátt verður um þessa
lengingu ef notkun feðra og mæðra á
töku fæðingarorlofs er sem jöfnust.
Ásamt frekari lengingu fæðingar-
orlofs þarf að huga að aðgerðum sem
jafna þátttöku feðra og mæðra, með
aðkomu menntakerfisins og sér-
stökum nýsköpunarverkefnum í
kringum ráðgjöf, fræðslu og stuðning
fyrir foreldra og parsamband bæði á
meðgöngutíma og á fyrstu árum
barnsins. Á þessu þarf að skerpa í
reglugerð með væntanlegum fæðing-
arorlofslögum, en um þessi atriði hef-
ur m.a. samstarfshópur sérfræðinga,
1001-hópurinn um fyrstu tengsl, bent
á og unnið að.
Við þurfum að gera miklu
betur – ný lög um fæðingar-
orlof geta breytt miklu
Eftir Helga Viborg
og Ólaf Grétar
Gunnarsson
» Við erum sammála
dr. Ingólfi V. Gísla-
syni um að lögin frá
árinu 2000 hafa sannað
sig. Lögin hafa skilað af-
skaplega jákvæðum
breytingum.
Helgi
Viborg
Helgi Viborg er sálfræðingur. Ólafur
Grétar Gunnarsson er fjölskyldu- og
hjónaráðgjafi.
Ólafur Grétar
Gunnarsson
Dótturdóttir mín á
kött. Hann heitir Tíb-
eríus og er nánast kett-
lingur enn, tæplega
ársgamall. Þegar fór að
vora sýndi hann ótví-
ræðan áhuga á að kom-
ast út undir bert loft og
spóka sig milli trjánna í
garðinum. Honum var
sýnd dálítil loka á úti-
dyrahurðinni og bent á
hvernig hæglega mætti
opna hana með annarri framlopp-
unni. Einnig var honum sýnt hvernig
komast mætti inn á sama hátt. Tíb-
eríus fór stilltur og prúður í kvöld-
göngu í garðinum og þegar honum
fannst nóg gengið sneri hann að dyr-
unum, opnaði sjálfur og skaust inn.
Síðan hefur hann gengið út og inn
eins og virðulegur herramaður og
villist aldrei.
Ekki gat ég að því gert að mér varð
hugsað til sumra kjörinna fulltrúa
okkar við Austurvöll þegar ég kynnt-
ist næmi og minni Tíberíusar. Ekki
þurfti að sýna honum nema einu sinni
hvernig komast átti út og inn aftur.
Landlæknar, allt frá Vilmundi Jóns-
syni til Öldu Möller, hafa í að minnsta
kosti átta áratugi bent á að aukið að-
gengi að vímuefninu alkóhóli stuðlaði
að meiri drykkju og þess vegna meira
tjóni í þjóðfélaginu. Ýmsir aðrir sem
gerst mega vita leggja einnig áherslu
á þetta nú á síðari árum, til að mynda
Kári Stefánsson. Nokkrir alþing-
ismenn virðast ekki enn hafa skilið
þessi sannindi. Að vísu hefur það
tíðkast nokkuð upp á síðkastið að
velja til þingsetu óharðnaða unglinga
og þeim jafnvel stillt upp í ráðherra-
stóla. Og úr slíkum stóli
berast þær fregnir að nú
skuli bætt í áfengis-
flauminn til að þyngja
pyngjur þess fólks sem
hefur geð í sér til að
græða á sölu þess vímu-
efnis sem veldur þyngri
búsifjum á Vestur-
löndum en öll önnur slík
efni til samans.
Aldrei myndi Tíberíus
bera húsbændum sínum
efni sem gæti valdið
þeim skaða. Í hæsta lagi
drægi hann inn til þeirra músarræfil
sem engum bakar tjón. Að því leyti er
hann siðferðilega hraustari en frum-
varpsflytjandinn í háa stólnum. Það
væri því ekki úr vegi að kjósa Tíb-
eríus á þing. Ekki verður honum ald-
urinn að meini. – „En hann talar ekki
íslensku,“ segja andstæðingar hans.
Það skiptir litlu því að ekki eru allir í
þeim sal vel mæltir á tungu feðranna.
Ef frumvarpsflytjandinn og Tíberíus
birtust saman á skjánum einn góðan
veðurdag er ekki augljóst hvort
þeirra væri auðveldara að skilja. Hins
vegar mundi Tíberíus eiga erfitt með
að fylgja tveggja metra reglunni. Og
hann kann ekki á tölvu.
Kötturinn Tíberíus
og kjörnir fulltrúar
Eftir Ólaf Hauk
Árnason
Ólafur Haukur
Árnason
»Ekki gat ég að því
gert að mér varð
hugsað til sumra kjör-
inna fulltrúa okkar við
Austurvöll þegar ég
kynntist næmi og minni
Tíberíusar.
Höfundur er öldungur.
Við erum sífellt að
leita nýrra leiða til
aukinna gjaldeyris-
tekna sem er gott og
virðingarvert, en erum
við nógu vakandi fyrir
því hvernig við getum
farið sparlega með
þann gjaldeyri sem við
öflum? Þá þarf eðlilega
að huga að þeim mál-
um þar sem stærstu
útgjaldaliðir þjóð-
félagsins liggja.
Hvernig getum við minnkað
brennslu á kolefniseldsneyti og þá
stuðlað að minni skemmdum á móð-
ur jörð? Málið er að við eigum
óþrjótandi hreina orku það er bara
spurningin um að kunna að nota okk-
ur hana. Nýlega óskuðu samtök smá-
bátaeigenda eftir tilboðum í milljónir
lítra af olíu, hugsið ykkur! Milljónir
lítra bara smábátaflotinn. Ef hægt
væri að spara stóran hluta þeirra
innkaupa væri það ekki bara þjóð-
hagslegur sparnaður, heldur stórt
skref í áttina að því að minnka hina
stórhættulegu mengun sem er á
hraðri leið að skemma hið nauðsyn-
lega samspil sem á sér stað í sjónum
allt í kringum okkur sem og sjálft
andrúmsloftið sem allar lífverur
jarðarinnar þurfa svo nauðsynlega
að hafa í góðu lagi hvort sem er líf
með holdi og blóði eða jurtir þær
sem jörð vora prýða og eru fæða
okkar að miklu leyti. En það er með
þessa óþrjótandi hreinu orku okkar,
við upplifum hana næstum daglega
og fárumst mikið yfir látunum í
henni, já, þarna á ég einmitt við vind-
inn sem oft er miklum mun meiri úti
á miðunum en inni á landi.
Við erum nú þegar að byrja á að
notfæra okkur hann
uppi á landi, fyrir ofan
Búrfell og í Þykkvabæ á
báðum stöðum með góð-
um árangri. Væri ekki
tilvalið að reyna að nota
okkur vindinn til að
knýja skipaflota okkar?
Forfeður okkar
kunnu vel að notfæra
sér það að svífa á
vængjum vindsins og
sigldu milli landa fyrir
seglum og þurftu að
notast við mikinn
handknúinn búnað til að
stjórna seglum sínum og gátu jafnvel
siglt á móti vindi ef þannig stóð á en
það þurfti mikla sérfræðiþekkingu til
að stjórna búnaðinum, þetta hafa
verið miklir snillingar.
Ekki efast ég um að nú á okkar
tímum séu uppi miklir snillingar sem
geta beislað þá miklu krafta sem
leynast í vindinum og með hugviti
sínu gert þá að hreinni orku sem
nýta má til að knýja skipaflota okkar.
Alveg mætti hugsa sér að kjölfesta
skipanna væri uppbyggð úr raf-
geymum sem væru í byrjun tengdir
við og hlaðnir með rafmagni úr landi
og með fullhlaðna geyma til ferðar á
miðin.
Skip þessi verði búin seglabúnaði
af fullkomnustu gerð og stjórnað
með rafmagnsbúnaði og jafnvel
tölvustýrð.
Óþrjótandi
hrein orka
Eftir Hjálmar
Magnússon
Hjálmar
Magnússon
» Við eigum óþrjótandi
hreina orku, það er
bara spurningin um að
kunna að nota okkur
hana.
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.