Morgunblaðið - 31.10.2020, Síða 33

MINNINGAR 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. OKTÓBER 2020
✝ Jóhann PéturGuðmundsson
fæddist í Grund-
argerði í Blöndu-
hlíð 22. janúar
1924. Hann lést 20.
október 2020.
Jóhann var ann-
að barn foreldra
sinna, en alls urðu
systkinin átta,
fjórar systur og
þrír bræður kom-
ust á legg.
Foreldrar Jóa áttu oft í bú-
ferlum, bjuggu á Siglufirði,
fluttu þaðan inn í Fljót, þá að
Giljum og bjuggu á 2-3 stöðum
til viðbótar áður en Jóhann
Pétur, tvítugur pilturinn,
keypti Stapa í Tungusveit, bjó
þar með foreldrum sínum og
systkinum fyrstu þrjú árin, en
þá fluttu þau út á Sauðárkrók
en Jóhann leigði jörðina næstu
fimm árin og vann út í frá eins
og hann gerði löngum síðan
þótt hann sinnti búskap á jörð
sinni og hefði þar fé og hross.
Jói kvæntist Kristínu Erlu
Stefánsdóttur, f. 1929, d. 1999.
bækur, Axarsköft 2006 og Ný
axarsköft 2011, tók þátt í starfi
Kvæðamannafélagsins Iðunnar
eftir að hann flutti suður. Jó-
hann safnaði og stóð fyrir út-
gáfu vísna frá mótunum og
naut þar frænda síns Guð-
mundar Inga, kennara og
prentara á Dalvík. Meðan
skólasetur var á Steinsstöðum
voru þar byggð þrjú íbúðarhús
sumarið 1975. Þau byggði Jó-
hann auk peningshúsa og
fjórðu íbúðarinnar upp á Álf-
geirsvöllum með bygging-
arflokki sínum sem hann hafði
þá unnið með undanfarin sum-
ur og átti eftir að starfa með
næstu ár.
Árið 1986 flutti Jói til
borgarinnar, vann nokkur
misseri í Reykjavík en fór fljót-
lega austur í Hreppa til að
byggja fjós í Skollagróf og
vann síðan við byggingar á
Suðurlandi og dvaldi þar til
2004 er hann flutti norður í
Varmahlíð og eignaðist heimili
á neðri hæðinni hjá Margréti
og Stefáni Gíslasyni söngstjóra
þar sem Jóhann dvaldi til ævi-
loka en síðasta misserið lá
hann á Sjúkrahúsinu á Sauð-
árkróki.
Útför Jóhanns verður í dag.
31. október 2020. Að ósk hans
sjálfs verður jarðarförin í
kyrrþey.
Sambúð þeirra
stóð í rúman ára-
tug. Hún átti börn
af fyrra hjóna-
bandi, en sonur
þeirra, Jóhann
Pétur, varð eftir
hjá föður sínum.
Jóhann Pétur
fæddist 1957. Kona
hans er Andrea
Guðbjörg Hrólfs-
dóttir, f. 1963.
Börn þeirra eru: 1) Sigurdóra
Margrét, f. 1981, synir hennar
eru Adam Guðni og Níels Goði
Jóhannssynir. 2) Kristín Anna,
f. 1988, eiginmaður Eiður Þór
Jónsson, barn þeirra er Eydís
Ósk Eiðsdóttir. 3) Eydís Ósk, f.
1992. 4) Jóhann Pétur, f. 1992.
Átta vikna skólanám hlaut
Jóhann fyrir fermingu, en fór
síðar til búfræðináms á Hvann-
eyri hálfþrítugur. Þar varð
hann skólaskáldið og eignaðist
þar skólabræður og félaga sem
sóttu og skipulögðu árleg hag-
yrðingamót með Jóhanni víðs
vegar um land á árunum 1989-
2012. Jóhann gaf út tvær ljóða-
Látinn er í hárri elli Jóhann
föðurbróðir minn, eða Jói í Stapa
sem hann var ávallt kallaður. Jói
frændi minn var listamaður.
Honum var margt til lista lagt, og
hæfileikar hans sem hagyrðings
eru margrómaðir. Hann orti
margar tækifærisvísur, og fáir
voru honum snjallari að grípa
augnablikið og kasta fram vísu.
Þegar hann var spurður hvers
vegna hann væri svona skjálf-
hentur svaraði hann að bragði:
Hönd mín skelfur hrjúf og þreytt.
Hún fór snemma að verki.
Oft var henni óvægt beitt,
enda sjást þess merki.
Ævi frænda míns var ekki allt-
af auðveld og hann lenti ekki inni
á einfaldasta lífsstígnum. Lífið
var honum óvægt og hann bar
þess mörg merki. Ég minnist
þegar ég var 12 ára gömul hjá
Sigurði yngsta bróðurnum vestur
á Reykhólum að hann kom þar og
vann við viðhald á prestsbústaðn-
um. Hann var afskaplega góður
við mig og reyndist mér vel þann
tíma. Ég man líka eitt skipti þeg-
ar pabbi var að staulast úr hjóla-
stólnum og inn í bíl að frændi
hjálpaði honum. Það var á stund-
um stirt á milli þeirra bræðra, en
oft réttu þeir hvor öðrum bróð-
urhönd.
Þegar Þórir bróðir minn dó
fyrir nokkrum árum hringdi ég í
frænda minn og spurði hvort
hann gæti ort fyrir mig kvæði
sem ég gæti lesið við jarðarför-
ina. Hann var þá kominn hátt á
níræðisaldur, og sagðist skyldu
hugsa sig um. Það leið ekki lang-
ur tími þar til hann kom með ein-
staklega fallegt kvæði og ég lýk
þessu með lokaorðunum sem
voru letruð á legsteininn hans
Þóris.
Í munarheimi mætum, minning fögur
ómar
sem hinsta hófaslag.
Aðstandendum öllum votta ég
samúð mína.
Ingibjørg K. Jonsdottir.
Frá því að ég man eftir mér
hefur Jói verið hluti af veröld
minni. Þótt 64 ár væru á milli
okkar og Jói orðinn boginn, með
kreppta hönd og grátt yfirvara-
skegg var hann alltaf ungur í
anda. Þegar ég, lítil og viðkvæm
hnátan, þurfti að fá kvöldpössun
vildi ég engan annan en Jóa sem
kom glaður þótt hann þyrfti að
aka langar vegalengdir. Ég á
ómetanlegar minningar um þess-
ar stundir okkar. Hlátrasköllin,
eltingaleikina og kleinurnar sem
Jói var síendurtekið til í að velta
manni í. En hápunkturinn var
þegar Jói spurði með sitt glettna
bros: „Eigum við ekki að kíkja í
frystinn?“ – Þá uppskárum við
allnokkrar skálar af rjómaís og
þótt árin liðu átti hann alltaf ís í
frystinum þegar mig bar að
garði.
Jói bjó stóran hluta æsku
minnar hjá okkur þegar hann var
ekki að vinna en þá bjó hann sér
griðastað hvar sem hann var að
smíða í það skiptið. Ég velti því
oft fyrir mér sem barn hvort það
væri ekki einmanalegt að búa í
raun hvergi og vera stöðugt að
fara milli staða – en Jói gerði allt-
af gott úr hlutunum sem ég sá
seinna að hann hafði þurft að
læra mjög ungur. Hann ólst upp
við fátækt og erfiðisvinnu auk
tíðra búflutninga fjölskyldunnar.
Tvítugur kaupir Jói jörðina
Stapa en þurfti alltaf að vinna við
smíðar með búskapnum og eyða
löngum stundum að heiman.
Hann festi í raun hvergi rætur
fyrr en hann skapaði sér heimili í
Varmahlíð, áttræður að aldri.
Jói var stöðugt að skapa, hvort
sem það var í gegnum smíðar,
myndlist eða kveðskap. Þótt
smíðavinnan væri oft erfið fann
maður hvernig róin færðist yfir
hann þegar hann fékk hamar í
hönd. Jói var þekktastur fyrir
skáldgáfuna og var stöðugt með
blað við hönd til að rita á þegar
vísurnar fæddust – oft á nær yf-
irnáttúrulegum hraða en aldrei
vantaði gæðin og alúð sett í hvert
orð. Hann byrjaði ungur að yrkja
og sennilega hefur kveðskapur-
inn verið hans huggun í gegnum
erfiða tíma á hans löngu ævi. Jói
sótti mikið af innblæstri kvæða
sinna í náttúruna og voru hans
bestu stundir uppi á fjöllum á
hestbaki í góðra vina hópi. Við
eyddum ófáum stundum saman,
hvort sem var í hesthúsinu eða á
baki, en Jói gaf okkur systrum á
fermingardaginn minn sína
merina hvorri og reiðtygi sem við
nutum að sinna með honum. Þær
auk annarra hesta Jóa voru und-
an sömu ættmóðurinni, fyrsta
hestinum sem hann eignaðist 16
ára gamall. Samband Jóa við
hestana sína var einstakt, þeir
hlupu mót honum í haganum
enda mætti hann í raun öllum
dýrum, rétt eins og fólki, með
vinsemd og virðingu. Og uppskar
vini um allt land; dýr, fólk og
börn sem rétt eins og ég fundu að
í þessum manni byggi hreint og
fallegt hjarta.
Jói var sannarlega einstakur
maður. Hann var ákveðinn og
þrjóskur en samt opinn og
áhugasamur fyrir nýjum sjónar-
hornum og viðhorfum þótt þau
stönguðust á við hans eigin. Jói
samþykkti mann eins og maður
var, aldrei þurfti ég að látast til
að þóknast honum og er ég ólýs-
anlega þakklát fyrir að hafa átt
þennan stórkostlega vin og afa,
alla væntumþykjuna og kærleik-
ann sem Jói sýndi mér alla tíð á
sinn hógværa og einlæga hátt.
Halla Ósk Heiðmarsdóttir.
Ég var svo heppin að hafa Jóa í
Stapa sem aukaafa á uppvaxtar-
árunum. Ég hafði miklar mætur
á honum sem sannast á ljós-
myndum þar sem ég frá unga
aldri trítla sífellt á eftir honum og
fylgist með honum smíða. Jói var
mikill náttúruunnandi sem sýndi
sig í ýmsum listformum; skissum,
málverkum og ljóðum. Svo var
hann einnig góður knapi og hafði
mikla tengingu við dýr. Það virt-
ist hreinlega allt leika í höndun-
um á honum. Á þeim árum
hermdi ég eftir honum í einu og
öllu. Til dæmis sá ég hvað dýr
hændust að manni ef maður ber
virðingu fyrir þeim og hvernig
gjafir urðu að dýrgripum ef mað-
ur gerði þær sjálfur eins og Jói
gerði alltaf. Ég vandaði mig alveg
sérstaklega við að smíða í skóla
og hlakkaði til að gefa fjölskyldu-
meðlimum og fá álit hans. Þegar
ég fullorðnaðist gaf ég mér síður
tíma til að smíða, mála eða fara í
reiðtúra og hafði áhyggjur af að
ég hefði þá fátt um að tala við Jóa
þegar ég kæmi til hans í Varma-
hlíð.
Reynsla hans kom mér hins
vegar sífellt á óvart, það var sama
hvað ég tók mér fyrir hendur,
hann gat sett sig inn á það svið.
Það gladdi Jóa þegar ég sagði
honum að ég væri að byrja í
bændaskólanum þrátt fyrir að
búfræðideildin yrði ekki fyrir val-
inu, í hans huga var staðurinn á
Hvanneyri og félagsskapurinn
aðalmálið.
Svo breytti ég aftur til og fór
yfir í garðyrkjuna. Þá minntist
hann sumarsins sem hann var
smali og fræddist um flóru Ís-
lands, við gátum því auðveldlega
rætt bæði gróður og inniblóm.
Seinast í haust fór ég á forn-
hleðslunámskeið sem leiddi huga
minn að fyrsta torfhúsinu sem ég
setti stein í, þá var ég fimm ára
og Jói leyfði mér að hjálpa sér á
hlaðinu heima í Gömlu-Þingborg.
Nú þegar leiðir okkar skilur
átta ég mig á að það er engin til-
viljun að áhugamál okkar lágu sí-
fellt saman. Glögg sýn hans á
náttúruna og listsköpun hafði
áhrif á mig til framtíðar og er ég
honum ævinlega þakklát fyrir þá
gjöf.
Ég tel mig heppna að hafa
kynnst þessum einstaka manni
og er ég viss um að Jói með smíð-
um sínum úr tré
og orðum hefur haft áhrif á
fjölda fólks.
Minning um einstakan mann
lifir.
Sigríður Embla
Heiðmarsdóttir.
Jóhann Pétur Guðmundsson,
Jói í Stapa, andaðist að morgni
þriðjudagsins 20. október sl. í
Sjúkrahúsinu á Sauðárkróki. Þar
með slokknaði ljós sem varpað
hafði gleðiglömpum á umhverfið í
áratugi. Hann var ætíð hjálpar-
hraður, en vildi sjálfur helst enga
hjálp þiggja, þótt heyrnarleysi og
svimi sæktu að honum síðustu ár-
in og margir byðu aðstoð. Hann
vildi hjálpa sér sjálfur á meðan
hann gæti staðið. Það gerði hann
vel, alltaf var hreint og snyrtilegt
hjá honum. Við Ólöf mín komum
til hans hvert sinn er við fórum
hjá.
Jói fæddist austan Vatna í
Skagafirði, í Grundargerði í
Blönduhlíð, árið 1924. Hann lauk
búfræðiprófi frá Bændaskólan-
um á Hvanneyri árið 1951 og var
um árabil bóndi vestan Vatna á
Stapa í Lýtingsstaðahreppi og
kenndi sig við þann bæ. Hann var
Skagfirðingur í sál og sinni. Hann
vann við smíðar samhliða bú-
skapnum, síðar einnig við margs
konar uppbyggingu á húsum og
mannvirkjum. Lengi var hann á
Suðurlandi, en fyrr og síðar í
Skagafirði.
Jói yljaði mönnum með návist
sinni, notalegu viðmóti og listi-
lega gerðum kveðskap. Hvar sem
hann fór eignaðist hann vini og
aðdáendur. Við kynntumst í
Kvæðamannafélaginu Iðunni og
gegnum sameiginlega vináttu við
söngstjórann, meistarann og org-
anistann Inga Heiðmar Jónsson
frá Ártúnum í Blöndudal. Jói var
um skeið í Grafarholti og skinn-
aði upp húsið mitt, sem Björn
Bjarnarson frá Fitjum í Skorra-
dal, bóndi í Grafarholti og frum-
kvöðull á Hvanneyri, byggði
1907. Í það voru settir nýir
gluggar heimasmíðaðir, klæðn-
ing að utan og bíslag. Þau Hall-
dóra húsfreyja í Grafarholti unnu
saman við þetta verk sem einn
maður. Hún var snillingur eins og
Jói, sem allt lék í höndunum á. Jói
varð lífstíðarvinur okkar þaðan í
frá. Það var áfall fyrir hann sem
aðra þegar Halldóra kona mín dó
skyndilega og hann orti til henn-
ar:
Lífið áfram taktfast tifar
tíminn ævisögu skrifar
orðstír góður aldrei dvín
ævistarf þitt ekki gleymist
innst í vinahjörtum geymist
mæt er ávallt minning þín.
Það var gott að leita til Jóa og
fá hjá honum ljóð eða lausavísu.
Það gerði hann fúslega. Á söngla-
gadiskunum mínum á Jói fjóra
texta. Þar á meðal er kvæðið um
Viðey, sem Steindór Andersen
syngur. Hann orti þetta skírnar-
ljóð um barnabarn mitt:
Ljúft með sinni lítill drengur
lífsins fram á veginn gengur
hamingjan með handtak sitt
leiði þig um ævi alla
aldrei svo að dökkur falla
blettur nái á nafnið þitt.
Jói í Stapa var lánsamur, að
geta búið í húsi Stefáns R. Gísla-
sonar söngstjóra og tónlistar-
kennara í Varmahlíð síðustu 16
árin sín.
Þar var gott að vera. Stefán
var honum sem besti bróðir.
Halla dóttir Stefáns, prestur á
Hofsósi, vakti yfir Jóa síðustu
ævistundirnar. Þakkað er með
hlýjum huga þessu góða fólki og
öllum öðrum sem hugsuðu til Jóa
og lögðu honum lið eftir því sem
hann vildi þiggja.
Sigurður Sigurðarson
dýralæknir.
Elsku Jói.
Nú ertu farinn til sumarlands-
ins. Hugurinn leitar til baka, til
fjölmargra góðra stunda og fyll-
ist þakklæti. Þú varst mikill
sagnabrunnur, sem unun var að
hlýða á og erfitt að sleppa hend-
inni af. Ég mun sakna þess að
hlusta á frásagnir frá liðinni öld,
þú lifðir tímana tvenna og bjóst
yfir að því virtist endalausum
fróðleik. Þú varst alltaf einstakt
náttúrubarn, það skín í gegnum
ljóðin sem þú skilur eftir þig og
minningar frá æskuárunum. Ég
sé þig í anda skoppa um móana
sem ungan smala, síðasta smala
landsins eins og þú sagðir stund-
um, og ímynda mér að nú sért þú
þar sem þér leið alltaf best;
hlaupandi við fót, frjáls sem fugl-
inn, að rannsaka lífríkið í kring-
um þig. Þú orðar það best sjálfur:
Nú er á enda nóttin hljóða
sem næði veitti, hvíld og friðinn.
Um hana skáldin ljúfast ljóða
lækjahjal og fossaniðinn.
Er sem lífið fögnuð færi
fagur ómi lífsins strengur.
Ó, ég vildi að ég væri
orðinn lítill smaladrengur.
Innilegar þakkir fyrir vinátt-
una og samfylgdina Jói minn.
Inga Katrín D. Magn-
úsdóttir og fjölskyldan
á Vindheimum.
Jóhann Pétur
Guðmundsson
Ég var svo hepp-
in að kynnast
sveitalífinu í Reyk-
holtsdal þegar ég
var 13 ára gömul en þá dvaldi ég
sumarlangt í Samtúni og tíma-
bundið í mörg ár eftir það. Gulli
bróðir minn hafði verið þar í
sveit nokkur sumur á undan
mér og fór ekki milli mála hve
vel honum leið þar. Foreldrar
okkar þekktu vel til húsráðenda,
Svövu Auðunsdóttur og Jakobs
Magnússonar. Þorbjörg amma
Svövu og Guðrún Eyleifsdóttir
amma okkar voru systur.
Margrét Eyleif Bjarnadóttir,
móðir Svövu, bjó árum saman á
heimili ömmu og afa, bæði á
Árbæ og Frakkastíg 26. Sá hún
um daglegt heimilishald, því
amma var kjólameistari og sat
við sauma flesta daga. Svava bjó
einnig á heimilinu þar til hún
flutti í Reykholtsdal.
Ég elskaði Reykholtsdalinn
og þótti hann lengi vel fallegasti
staður á landinu. Í Samtúni bjó
gott fólk, vinnusamt og heiðar-
Þorbjörg Svava
Auðunsdóttir
✝ ÞorbjörgSvava Auð-
unsdóttir fæddist
27. október 1928.
Hún lést 15. októ-
ber 2020.
Útförin fór fram
24. október 2020.
legt, og þar lærði
maður um líf og
störf bóndans á
sjötta áratugnum,
umönnun dýra, um
líf húsmóður á
stóru sveitaheimili
og störf vinnufólks.
Ekki hefði ég viljað
missa af þessum ár-
um.
Vitanlega voru
skemmtilegustu
stundir okkar unga fólksins á
bænum að fara í útreiðartúra á
kvöldin, eftir að starfsdegi lauk,
þeysa á góðum hestum um dal-
inn og oftar en ekki var komið
við á Kópareykjum hjá Eyjólfi
og Helgu og að sjálfsögðu í
Reykholti.
Jakob og Svava voru okkar
velgjörðamenn og uppalendur
yfir sumartímann. Þau byggðu
Samtún á jörð Snældubeins-
staða og bjuggu þar félagsbúi
með foreldrum Jakobs, Magnúsi
og Sveinsínu. Jakob lést árið
2005 en Svava bjó í Samtúni
ásamt Magnúsi syni sínum þar
til hún fór á hjúkrunarheimili í
byrjun september.
Þegar Svava var ung stúlka
réðst hún til starfa við dval-
arheimili þroskaheftra á Klepp-
járnsreykjum. Seinna var heim-
ilið sameinað Kópavogshæli.
Svava sinnti umönnun vist-
manna og meðal annarra verka
sótti hún mjólk daglega að
Snældubeinsstöðum sem voru í
15 mínútna göngufæri frá Hæl-
inu.
Ekki leið á löngu þar til
Ólafía forstöðukona var farin að
undrast hve lengi Svava var í
þessum mjólkurferðum. Brátt
kom í ljós að Svava var orðin
ástfangin af elsta syni Magnúsar
bónda.
Svava og Jakob giftu sig 1947
og fljótlega hófu þau byggingu
Samtúns. Þar var líf þeirra
hjóna og barna þeirra, Magn-
úsar, Margrétar Arnheiðar,
Sveinsínu Erlu og Guðrúnar, í
rúm 70 ár.
Húsið í Samtúni var stórt og
rúmgott og í mörg ár var far-
skólinn í Reykholtsdalnum í
stofunni hjá þeim hjónum. Á
vorin þegar komið var í sveitina
var verið að flytja skólaborð og
stóla úr stofunni og setja allt í
stand fyrir sumarið.
Svava var ekki mannblendin
en trygg var hún með afbrigðum
og hafði gott minni alla tíð. Ég
held að hún hafi munað nöfn og
fæðingardaga allra barna sem
dvöldu í skólanum á þessum ár-
um. Svava bjó yfir mikilli kyrrð
og lét ekki margt koma sér úr
jafnvægi
Hún var orðfá en þegar við
vorum tvær að störfum var gott
að spjalla við Svövu og mikið
óskaplega var henni annt um
okkur sem vorum hjá þeim hjón-
um á þessum árum og sýndi
okkur einstaka tryggð og vænt-
umþykju alla tíð.
Blessuð sé minning Þorbjarg-
ar Svövu Auðunsdóttur.
Guðrún Erla
Björgvinsdóttir.
Morgunblaðið birtir minningargreinar endurgjaldslaust alla
útgáfudaga.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Smellt á Morgunblaðslógóið í
hægra horninu efst og viðeigandi liður, „Senda inn minningargrein,“
valinn úr felliglugganum. Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Skilafrestur | Ef óskað er eftir birtingu á útfarardegi verður greinin
að hafa borist eigi síðar en á hádegi tveimur virkum dögum fyrr (á
föstudegi ef útför er á mánudegi eða þriðjudegi).
Þar sem pláss er takmarkað getur birting dregist, enda þótt grein ber-
ist áður en skilafrestur rennur út.
Lengd | Minningargreinar sem birtast í Morgunblaðinu séu ekki
lengri en 3.000 slög. Ekki er unnt að senda lengri grein. Lengri grein-
ar eru eingöngu birtar á vefnum. Hægt er að senda örstutta kveðju,
HINSTU KVEÐJU, 5-15 línur.
Minningargreinar