Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.10.2020, Blaðsíða 10

VIÐTAL
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25.10. 2020
lögum um þjóðkirkju sem færir, að hans mati,
kirkjustjórn í reynd öll tök í kirkjunni og allt
sjálfstæði safnaða og boðunar í landinu í mikilli
hættu og verði háð kirkjustjórn enn frekar.
„Þetta er allt gert án þess að það hafi verið
kynnt söfnuðum landsins, vígðum starfs-
mönnum og öðrum eða þeim gefinn kostur á að
veita umsögn. Sama hátt hafði kirkjuþing á þeg-
ar samið var við ríkið vegna kirkjujarða-
samkomulags. Enginn hafði séð samkomulagið
áður en það var samþykkt af kirkjuþingi og
söfnuðir landsins og prestar aldrei upplýstir um
hvað væri í pakkanum. Nú er sama á ferðinni og
þetta eru greinilega orðnar hefðbundnar starfs-
aðferðir kirkjuþings og kirkjustjórnar.“
Það er af sem áður var, segir hann. „Hér áður
var lýðræði innan kirkjunnar, þannig að öll stór
mál voru send til safnaða og presta til að gefa
þeim kost á að gefa umsögn. Réttast væri að Al-
þingi neitaði að gera breytingar á lögum þangað
til söfnuðir og starfsmenn kirkjunnar hafa feng-
ið tækifæri til að tjá sig um jafn mikilvægt mál
og tryggja þannig að hagsmunir kirkjustjórn-
arinnar einir séu ekki ráðandi og mótandi og
aðrir fái ekki að tjá sig. Það er á ábyrgð Alþingis
að tryggja lýðræði innan kirkjunnar. Þannig
verndar það hana samkvæmt stjórnarskrá Ís-
lands,“ segir Óskar Ingi.
Vald iðkað á óábyrgan hátt
Biskupafundi ber að gera tillögur til kirkjuþings
um breytingar á sóknarskipan, prestakallaskip-
an og prófastsdæmaskipan. „Þetta á biskupa-
fundur að kynna í héraði og kalla eftir umsögn
en mörg dæmi eru um að menn sinni því ekki;
leiti hvorki til heimamanna né presta og stöðvi
tillögur heimamanna. Fyrir vikið hefði, þannig
lagað, verið hægt að leggja niður prestaköll hér
á Snæfellsnesi án þess að við hér á svæðinu viss-
um af því. Ég þekki dæmi um prest sem frétti
eftir kirkjuþing að hann væri kominn með nýja
sókn. Sjálfur var hann aldrei hafður með í ráð-
um. Biskupi var bent á að reglur voru ekki upp-
fylltar í þessu máli, en það breytir engu. Kirkju-
stjórn telur sig ekki þurfa að fara að eigin
reglum eða lögum. Þarna er biskupafundur að
iðka sitt vald á óábyrgan hátt og koma málum í
gegn þrátt fyrir mikla andstöðu heimamanna.
Enn eitt dæmið um valdníðsluna.“
Annað dæmi er sameiningadraumur bisk-
upanna. „Sameina á öll prestaköll í landinu og
búa til stærðar prestaköll með marga presta.
Snæfellsnes á að verða eitt prestakall með fjór-
um prestum og jafnmörgum prestssetrum.
Samt segir í tillögunni að hver prestur eigi að
þjóna tvö til fimm þúsund manns. Því ættu að
vera einn til tveir prestar á svæðinu. Eins sam-
þykkti kirkjuþing fasteignastefnu biskups Ís-
lands, að þar sem prestakall er með fleiri en
1.500 íbúa þurfi ekki að vera prestssetur. Því
ætti ekkert prestssetur að vera á Snæfellsnesi
eftir sameiningu. Rökstuðningur fyrir samein-
ingum var að þær eigi að auka val á presti, auka
sérhæfingu, bæta þjónustu og spara. Þetta hef-
ur allt verið hrakið og kostar mörg hundruð
þúsund á mánuði í aukinn akstur og sextíu tíma
aukalega í bíl hjá prestum á Snæfellsnesi. Því
minnkar þjónustan og ekkert sparast. Eini rök-
stuðningurinn er að þetta sé tilraunastarfsemi
og ekki er vitað hvað gerist. Til hvers að stokka
upp alla prestsþjónustu á landinu án þess að
hafa hugmynd um hvað kemur út úr því? Það er
ábyrgðarleysi biskupafundar að leggja slíkt
fram gegn heimamönnum.“
Héraðsfundur Vesturlandsprófastsdæmis
2019 vísaði ólögmætri niðurlagningu Saurbæj-
arprestakalls á Hvalfjarðarströnd til dóms-
málaráðuneytis, sem á að sjá til þess að kirkjan
fari að lögum. „Sú aðför að Saurbæjarpresta-
kalli og sóknarpresti er skelfileg saga sem er
kirkjustjórninni allri til mikillar minnkunar og
ljótur blettur á kirkjunni. Málið er nú þannig
statt að ekki þarf að koma neinum á óvart, bisk-
upsstofa hefur ekki svarað erindi dóms-
málaráðuneytisins um athugasemdir við erindi
héraðsfundar til ráðuneytisins.“
Ef nýjar starfsreglur kirkjuþings verða sam-
þykktar hafa prófastar heimild til að setja sókn-
arnefndir af fari þær ekki að reglum kirkju-
þings, þótt þær eigi að vera sjálfstæðar. Það
þykir Óskari Inga skjóta skökku við á meðan
kirkjustjórnin sjálf brjóti óáreitt lög og reglur á
bæði borð. „Væri ekki nær fyrir kirkjustjórnina
að líta sér nær?“
Þegar Oddi Einarssyni, framkvæmdastjóra
kirkjuþings, var vikið frá störfum fyrir ári hafði
kirkjustjórnin orð á því að engin þolinmæði
væri gagnvart slæmum samskiptum. „Hér er
einfaldlega gerð krafa um uppbyggileg og góð
samskipti. Kirkjan gerir þessa kröfu og hefur í
raun og veru enga þolinmæði fyrir öðru. Og þá
er þetta niðurstaðan. Ég hermi þessi orð upp á
þau. Virkar þetta bara í aðra áttina?“
Fréttum allt gegnum blöðin
Óskar Ingi segir mikið um leynifundi innan
kirkjunnar og lengi vel hafi ekki verið streymt
frá kirkjuþingi. Það sé nú gert en komi við-
kvæm mál til umfjöllunar sé streymið rofið.
Hann nefnir afsökunarbeiðni til handa hin-
segin fólki vegna misréttis og fordóma af hálfu
kirkjunnar sem dæmi um mál, þar sem ekkert
samráð hafi verið haft við þjónandi presta í
landinu. „Hvort sem við viljum það eða ekki þá
fáum við bara ekki að vera með. Það var enginn
prestur eða söfnuður spurður hvort hann hann
vildi vera með í afsökunarbeiðninni. Við lesum
bara um allt í blöðunum eða sjáum það í sjón-
varpinu. Eins sýnir trans-Jesú-málið hvað
kirkjustjórnin er langt frá grasrótinni í kirkj-
unni. Það var heldur enginn prestur spurður
þegar ákveðið var að fella niður allar guðsþjón-
ustur í vor og október vegna kórónuveiru-
faraldursins og það auglýst. Samt er það á
valdi prestanna einna.“
Kirkjuráð er, að sögn Óskars Inga, skóli í því
hvernig ekki á að starfa. Hann nefnir fundar-
gerðir ráðsins í því sambandi en þær séu sumar
hverjar mjög undarlegar og skili sér seint.
Þannig séu dæmi um að fundarmenn hafi ekki
skrifað undir fundargerð en samt sé hún birt
undirrituð á vef kirkjunnar. Einnig að fund-
Frá prestastefnu. Sr. Óskar Ingi segir
vinnubrögðin og afstöðu kirkjustjórn-
arinnar til safnaða þurfa að breytast eigi
hann að starfa áfram innan kirkjunnar.
Fara þurfi að lögum og reglum og upp-
ræta myrkur og ómenningu.
’Réttast væri að Alþingi neitaði að gera breytingar álögum þangað til söfnuðir ogstarfsmenn kirkjunnar hafa
fengið tækifæri til að tjá sig um
jafn mikilvægt mál.
Séra Óskar Ingi kveðst hafa komistsnemma að því að stjórnsýslan væri ekk-ert sérstaklega góð innan kirkjunnar.
Það sé þó hátíð hjá því sem nú tíðkast. Skoðum
þá sögu.
Óskar Ingi vígðist til prests 1995 og tók þá til
starfa í Hjarðarholtsprestakalli í Dölum.
Skömmu áður hafði prestssetrasjóður sam-
þykkt að skipta um eldhúsinnréttingu á prests-
setrinu í Búðardal en forveri Óskars Inga vildi
ekki velja hana enda á förum. Nær væri að hinn
nýi prestur gerði það. Þegar Óskar Ingi hermdi
þetta upp á prestssetrasjóð fékk hann á móti þá
fyrirspurn frá starfsmanni sjóðsins hvort hann
væri ekki einhleypur. Jú, það var hann á þeim
tíma. „Já, þá færð þú enga eldhúsinnréttingu,“
var svarið. „Mér brá að sjálfsögðu en þar sem
ég var ungur og óreyndur lét ég þetta yfir mig
ganga,“ segir Óskar Ingi.
Fór aftast í röðina
Nokkrum árum síðar hóf Óskar Ingi sambúð
með Guðrúnu Kristinsdóttur og flutti hún til
hans í Dalina ásamt börnum sínum þremur. Þau
urðu skömmu síðar hjón. Það varð til þess að
hann grennslaðist aftur fyrir um nýju eldhús-
innréttinguna. „Þá fékk ég þau svör að aðeins
væru tvær nýjar eldhúsinnréttingar settar upp
á ári og að tuttugu beiðnir lægju fyrir. Ég færi
aftast í þá röð. Þetta segir sína sögu og þarna
áttaði ég mig á því að kirkjustjórnin vill gera
sem minnst fyrir prestsbústaðina og kosta sem
minnstu til.“
Fleiru var ábótavant í prestsbústaðnum í
Búðardal, meðal annars höfðu fundist þar silf-
urskottur. Þess utan var húsið óheppilegt sem
prestssetur og fara þurfti í kostnaðarsamar
framkvæmdir sem samt dygðu ekki til. „Húsið
var varla íbúðarhæft en samt þurfti ég að hafa
mikið fyrir því að skipta um hús. Það fékkst þó
samþykkt á endanum og kirkjan festi kaup á
öðru húsi í Búðardal.“ Fljótlega kom í ljós að
steypt skólprör hafði brotnað vegna hitaveitu
sem hafði verið tengd í frárennsli þess húss,
með þeim afleiðingum að skólpið fór undir allt.
Óskar Ingi segir það varla tilviljun að börn
þeirra Guðrúnar, sem fæddust 2003 og 2005,
hafi meira og minna verið veik fyrstu tvö árin.
Árið 2012 færði Óskar Ingi sig um set frá
Búðardal til Ólafsvíkur og segir sama sleif-
arlagið hafa tekið við í sambandi við húsnæðis-
mál hans þar. „Fyrir það fyrsta er ég ekki einu
sinni með leigusamning; þrátt fyrir að hafa
margbent á það hafa mér ekki einu sinni verið
sýnd drög að samningi. Hvað þá meira. Fyrir
vikið fell ég undir almenn húsaleigulög en ekki
starfsreglur um prestssetrasjóð. Þrátt fyrir að
vera skylt að búa í prestsbústað að lögum búum
við við skert réttindi miðað við aðra leigjendur –
sem er mjög öfugsnúið og ólöglegt.“
Gafst upp á samskiptum
Óskar Ingi áttaði sig fljótt á því að þörf var á
talsverðu viðhaldi á prestssetrinu í Ólafsvík og
lét hann fasteignasvið þjóðkirkjunnar vita af
því. Fyrstu viðbrögð voru á þann veg að málinu
yrði sinnt. „Svo leið og beið og ekkert gerðist.
Þegar ég var búinn að bíða í fimm ár, 2017,
þraut þolinmæðin og ég ritaði yfirmanni fast-
eignasviðs kirkjunnar bréf og afrit fór til bisk-
ups. Efnislega var það á þá leið að ég hefði gef-
ist upp á samskiptum við fasteignasvið og
óskaði um leið eftir því að húsaleiga yrði ekki
lengur dregin af launum mínum og ákvörðuð
einhliða af kirkjustjórninni. Ég lét þau einnig
vita að samkvæmt húsaleigulögum gæti ég látið
laga húsið á þeirra kostnað að undangenginni
úttekt óháðs aðila. Þessu bréfi var ekki svarað.“
Eftir þetta fékk Óskar Ingi óháðan aðila til að
taka húsið út og komst hann að þeirri nið-
urstöðu að margt þyrfti að laga, meðal annars
væri myglu þar að finna. Hann skilaði þó aldrei
fomlegri skýrslu. „Ég kann enga skýringu á
því,“ segir Óskar Ingi.
Í febrúar 2018 ítrekaði Óskar Ingi fyrra bréf
til fasteignasviðs og biskups um að ástand
prestssetursins væri ekki viðunandi og að hann
gæti fyrir vikið ekki fallist á hækkun leigu milli
ára. Því bréfi var heldur ekki svarað.
Í apríl 2019 var Óskari Inga nóg boðið og rit-
aði hann þá kirkjuráði bréf þar sem hann ítrek-
aði fyrri umkvartanir og gaf frest til 1. júní 2019
að svara og hætta að skammta sér leigu af laun-
um sínum. Eftir nokkra bið barst honum svar
frá skjalaverði Biskupsstofu, þar sem hann var
beðinn velvirðingar á seinu svari en bréf hans
hefði lent í ruslpósti. Í svarinu lofaði skjalavörð-
urinn að taka málið upp við þar til bæra aðila
enda ber kirkjuráði að taka upp öll erindi sem
því berast. „Ég hef engar efasemdir um að
skjalvörðurinn kom erindinu áleiðis og hef ekk-
ert upp á hann að klaga en biskup og fram-
kvæmdastjóri kirkjuráðs komu hins vegar í veg
fyrir að málið yrði tekið upp á þessum vett-
vangi. Það frétti ég síðar því almennir kirkju-
ráðsmenn vissu aldrei af því.“
Farið að bitna á heilsunni
Þegar hér er komið sögu var Óskar Ingi orðinn
mjög ósáttur við gang mála og tregðu kerfisins
til að svara honum, hvað þá meira. „Ég var gjör-
samlega virtur að vettugi og málið farið að hafa
djúpstæð áhrif á mig, bæði andlega og líkamlega
heilsu, og ég kominn með augljós kulnunar-
einkenni. Sem dæmi má nefna að í þrjú til fjögur
ár hafði ég þurft að sofa með opinn glugga vegna
myglu, annars fékk ég höfuðverk.“
Í desember 2019 veiktist Óskar Ingi og þurfti
Gjörsamlega virtur
að vettugi
Morgunblaðið/Alfons Finnsson
Séra Óskar Ingi hefur reynt vinnubrögðin, sem hann lýsir hér
að framan, á eigin skinni en hann hefur lengi staðið í stappi við
kirkjustjórnina vegna viðhalds á prestssetrinu í Ólafsvík.
Sr. Óskar Ingi hefur staðið í
margra ára þrefi við kirkjustjórn-
ina vegna nauðsynlegs viðhalds á
prestsbústaðnum í Ólafsvík.