Morgunblaðið - 02.12.2020, Qupperneq 24

24 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 2020
HURÐIR
Tunguháls 10, 110 Reykjavík, sími 567 3440, vagnar@vagnar.is, vagnar.is
• Stuttur afhendingartími
• Hágæða íslensk
framleiðsla
• Val um fjölda lita í
RAL-litakerfinu
• Vindstyrktar hurðir
Bílskúrs- og iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir
Iðnaðarhurðir með gönguhurð
Bílskúrshurðir
Hurðir í trékarma
Tvískiptar hurðir
Smíðað eftir máli
Fyrsta flokks þjónusta og ráðgjöf
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Þegar gengið er inn á sýningu Unn-
dórs Egils Jónssonar myndlistar-
manns í Kling & Bang í Marshall-
húsinu, með vel sprittaðar hendur og
grímu fyrir vitum – einn tíu gesta sem
mega vera þar í senn – tekur fyrst á
móti blaðamanni þessi fíni bekkur
smíðaður annars vegar úr vel slípaðri
og hornréttri dökkri hnotu og hins
vegar ljósu og afar lífrænu birki.
Næst er komið að tilkomumikilli vél
sem er bæði úr hnotunni og ljósari
við; stór tannhjól snúast og trekkja
upp ása sem sveiflast; einn slær af og
til í gong og annar hreyfir við bút úr
óheflaðri birkigrein.
„Ég kalla þennan skúlptúr „Spýtu
bregður“,“ segir Unndór þegar spurt
er út í þessa tilkomumiklu vél sem
hann hefur byggt frá grunni og notaði
meðal annars aldargamlar teikningar
af vél í gangverkið.
Í verkum sýningarinnar vinnur
hann á áhugaverðan hátt með sam-
runa skúlptúrs, innsetningar og hús-
gagnasmíða. Og í texta eftir Oddnýju
Eiri Ævarsdóttur rithöfund segir að
list Unndórs snúist um „raunheiminn
og óráðsíuna eða öllu heldur þráðinn
sem liggur þar á milli. Í aðra höndina
vinnur Unndór eftir ströngum
reglum hönnunar og verkfræði og á
hinn bóginn er vinnan gerð eftir
hentisemi og sérvisku og er fram úr
hófi bjartsýn,“ skrifar hún.
Nýtir sveigjur og beygjur
Unndór kallar sýninguna CUL-
DE-SAC sem mætti þýða sem öng-
stræti eða lokaða götu. Hann segir
heitið vísa til þess að við mótun sýn-
ingarinnar ákvað hann að loka hefð-
bundum inngangi í sýningarrýmið; í
og með til að nýta rýmið betur en við
það kemur gesturinn innst á sýning-
unni í nýjan sal með mikill lofthæð og
þar er stærsti skúlptúrinn. En við
stöndum nú við þessa fallega smíðuðu
og forvitnilegu vél, „Spýtu bregður“.
„Ég fékk snemma áhuga á að nota
við í skúlptúruna mína,“ segir Unn-
dór. „Timbur féll mjög vel að hug-
myndum sem ég var þá með, um sam-
bland af einhverju villtu og tömdu. Út
frá því fékk ég aukinn áhuga á hand-
verkinu við að vinna og móta viðinn,
og svo fékk ég mikinn áhuga á vélum.
Þegar maður byrjar í húsgagnasmíði
mætir manni ákveðið erfiðleikastig í
handverki. Vélsmíði er svo næsta
erfiðleikastig. Vinnan við verkin
færðist þangað,“ segir hann, brosir og
bætir við: „Í vélunum er ég til dæmis
að vinna með andstæður þess tamda
og þess villta, þar mætast líka geó-
metrísk form og organísk, en í vélinni
lifna geómetrísku formin – þau stífu
og dauðu – við. Þau öðlast tilgang en
þeim mun stífari sem þau eru í kyrru
formi, því líflegri verða þau er vélin
fer af stað.“
Í sögu myndlistar hafa margir
skúlptúristar fengist við hreyfiaflið,
meðal annars í svokölluðum kínet-
ískum skúlptúrum. Unndór er með-
vitaður um þær hreyfingar en segir
þessi verk á sýningunni þó bara
endurspegla sína persónulegu þró-
un. „Ég vildi einhvern tímann fá
hreyfingu í verk og þurfti að búa til
smá mekanisma fyrir það – það hef-
ur síðan undið upp á sig.“
Stefnumót ólíkra viðartegundanna
í verkunum er áberandi. Unndór
segir langt síðan hann fékk mikinn
áhuga á að nota íslenkt birki, við sem
vex náttúrulega hér á landi en vex
kræklótt og hægt og hefur þótt ill-
nýtanlegur í smíðar. „Ég vildi finna
not fyrir birkið – það er eitthvert
birki í öllum verkum hér. Það er hluti
af þjóðarsálinni en eins konar minni-
máttarkennd beinist að því, það er
sagt ónothæft. En ég nýti mér
sveigjurnar og beygjurnar.“
Lokunin svekkjandi
Í stærsta salnum í Kling & Bang
má bæði sjá verk sem eru hreinir
fagurfræðilegir skúlptúrar, og fela í
sér hreyfingu, og aðra sem eru
nytjahlutir, þar eru tveir lampar sem
áhugasamur kaupandi gæti tekið
heim og látið lýsa upp heimili. Finnst
Unndóri þetta stefnumót notagildis
og hreinnar fagurfræði áhugavert?
„Já, algjörlega. Ég vinn oft á þess-
um mörkum hönnunar og myndlistar
og hef mikinn áhuga á þeirri hug-
mynd að í nytjahlut leynist mynd-
listarleg upplifun.“
Í botnlanga sýningarinar eða lok-
uðu götunni innst á henni, kemur
gesturinn að þessum flennistóra
skúlptúr úr birki sem teygist marga
metra upp í loftið – smíðaður úr birki
og í honum er enn ein vélin sem læt-
ur verkið snjóa hefilspænum, eins
konar snjókornum. Þegar ég hef á
orði að verkið sé eins konar ristill
segir Unndór brosandi að gestir hafi
kallað það ýmislegt, eins og bý-
flugnabú og trójuhest.
„Þetta verk er frábrugðið öllum
öðrum sem ég hef gert,“ segir hann
og rennir augum upp eftir því þar
sem það rís yfir okkur í hlýlegri gulri
birtu. „Yfirleitt móta ég sterkar hug-
myndir að verkum áður en ég geri
þau en ég byrjaði bara að vinna að
þessu og var efins um það allan tím-
ann áður en það fór upp.
En ég leyfði tilfinningunni að ráða
og fannst nákvæmlega þetta verk
þurfa að vera hér innst. Mér finnst
þetta verk boða ákveðna jákvæðni,
þótt það kunni að vera frekar ógn-
vekjandi við fyrstu sýn.“
Var ekki erfitt að setja upp svo
viðamikla sýningu í miðju kófi; þurfa
að loka fljótlega eftir opnun og tak-
marka aðgang nú við tíu gesti?
„Vissulega hefur þetta verið
skrýtið. Ég vann lengi að sýning-
unni, í tvö ár, og auðvitað hefur verið
svekkjandi hvað það hefur verið erf-
itt að hafa hana opna. En nú geta all-
ir sem vilja komið og skoðað.“
Sambland af villtu og tömdu
 Viðarskúlptúrarnir á sýningu Unndórs Egils Jónssonar í Kling & Bang eru margir vélknúnir
 Stefnir saman villtu birkinu og taminni hnotu  Stefnumót notagildis og hreinnar fagurfræði
Morgunblaðið/Einar Falur
Listamaðurinn „Mér finnst þetta verk boða ákveðna jákvæðni,“ segir Unndór um stærsta skúlptúrinn á sýningunni.
Spýtu bregður Vélknúinn og listavel smíðaður skúlptúrinn vekur athygli. Lampi Birki og hnota nýtt saman.
Borgarleikhúsið býður lands-
mönnum öllum upp á jóladagskrá í
formi jóladagatals í ár. Dagatalið hóf
göngu sína í gær, 1. desember, þeg-
ar Einar úr leikritinu Jólaflækju leit
í heimsókn og gaf góðar hugmyndir
um jólaskreytingar. Í dag flytja Sig-
urður Þór Óskarsson og Þórunn
Arna Kristjánsdóttir jólalag eftir
Dolly Parton við íslenskan texta Sig-
urðar, Þórunnar og Maríönnu Clöru
Lúthersdóttur. Á morgun bjóða
hjónin Esther Talia Casey og Ólafur
Egill Egilsson síðan gestum heim til
sín þar sem þau ætla að bjóða upp á
jólastemningu með ýmsu föndri.
„Undir dyggri stjórn jóladagatals-
nefndar fá listamenn leikhússins að
leika lausum hala og gleðja lands-
menn með fjölbreyttum atriðum.
Boðið verður upp á sögur, söng og
tónlist, fróðleik, grín og gleði,“ segir
Brynhildur Guðjónsdóttir, leikhús-
stjóri Borgarleikhússins. Gluggar í
jóladagatali Borgarleikhússins
verða birtir daglega á facebooksíðu
leikhússins.
Fleiri listastofnanir og menning-
arhús bjóða upp á jóladagatal í ár.
Menningarhúsin í Kópavogi, það er
Bókasafn Kópavogs, Gerðarsafn,
Héraðsskjalasafn Kópavogs, Nátt-
úrufræðistofa og Salurinn, standa
sameiginlega fyrir jóladagatali sem
nálgast má á vefnum menningar-
husin.kopavogur.is. Samkvæmt upp-
lýsingum frá skipuleggjendum ríkir
algjör leynd yfir viðburði hvers
dags, en sjón mun vera sögu ríkari.
Borgarbókasafnið býður í ár upp á
tvö jóladagatöl, eitt fyrir börn og
annað fyrir fullorðna. Barna-
jóladagatalið heitir „Nornin í eld-
húsinu“ og er skrifað af Tómasi
Zoëga. og myndlýst af Sólrúnu Ylfu
Ingimarsdóttur. Jóladagatalið fyrir
fullorðna kallast „Les í des“ og
geymir upplestra höfunda úr nýjum
jólabókum þeirra. Dagatölin ásamt
fleiri aðventuviðburðum birtast
næstu vikur á vefnum borgar-
bokasafn.is/jol.
Hönnunarsafn Íslands beinir í
sínu jóladagatali sjónum að textíl.
Samkvæmt upplýsingum frá safninu
hefur starfsfólk safnsins síðustu vik-
ur, meðan lokað hefur verið vegna
samkomutakmarkana, einbeitt sér
að því að gera dagatalið sem vegleg-
ast.
Jóladagatöl menningarhúsa
Sigurður Þór
Óskarsson
Þórunn Arna
Kristjánsdóttir