Morgunblaðið - 09.12.2020, Blaðsíða 18

18 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. DESEMBER 2020
Smáauglýsingar
Sumarhús
Sumarhús – Gestahús –
Breytingar
 Framleiðum stórglæsileg sumarhús
í ýmsum stærðum.
 Tökum að okkur stækkun og
breytingar á eldri húsum.
 Smíðum gestahús – margar
útfærslur.
 Sjáum um almennt viðhald á
sumarhúsum og sólpöllum.
 Setjum niður heita potta og
smíðum palla og skjólveggi.
Áratugareynsla –
endilega kynnið ykkur málið.
Trésmiðja Heimis, Þorlákshöfn,
sími 892-3742 og 483-3693,
www.tresmidjan.is
Ýmislegt
Raðauglýsingar
Nauðungarsala
Uppboð
Einnig birt á www.naudungarsolur.is.
Framhald uppboðs á eftirfarandi eignum verður háð á
þeim sjálfum, sem hér segir:
Framhald uppboðs á eftirfarandi eignum verður háð á þeim sjálfum,
sem hér segir
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 236-9591 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðandi ÍL-sjóður, þriðjudaginn 15. desember nk. kl.
09:00.
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 230-8879 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðandi ÍL-sjóður, þriðjudaginn 15. desember nk.
kl. 09:05.
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 236-9586 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðendur Vátryggingafélag Íslands hf. og ÍL-sjóður,
þriðjudaginn 15. desember nk. kl. 09:10.
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 236-9587 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðendur Vátryggingafélag Íslands hf. og ÍL-sjóður,
þriðjudaginn 15. desember nk. kl. 09:15.
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 236-9590 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðendur Vátryggingafélag Íslands hf. og ÍL-sjóður,
þriðjudaginn 15. desember nk. kl. 09:20.
Grænásbraut 604B, Ásbrú, fnr. 230-8875 , þingl. eig. Grænásbraut 604
ehf., gerðarbeiðendur Vátryggingafélag Íslands hf. og ÍL-sjóður,
þriðjudaginn 15. desember nk. kl. 09:25.
Garðbraut 15, Garði, fnr. 209-5394 , þingl. eig. Hilmar Friðrik Foss,
gerðarbeiðandi Landsbankinn hf., þriðjudaginn 15. desember nk.
kl. 10:00.
Sýslumaðurinn á Suðurnesjum
8. desember 2020.
Félagsstarf eldri borgara
Bústaðakirkja Göngutúr kl. 13 frá Bústaðakirkju á miðvikudaginn.
Góður göngutúr í nágrenni kirkjunnar. Hlakka til að sjá ykkur,
Hólmfríður djákni.
Seltjarnarnes Námskeiðin í leir og gleri eru í samráði við leiðbein-
endur. Kaffikrókurinn og samveran í salnum er eingöngu fyrir íbúa
Skólabrautar. ATH. á morgun fimmtudag ætlar Þjóðleikhúsið að gera
aðra tilraun til að heimsækja okkur með jólaleikhúsið á hjólum.
Skemmtunin verður neðan við aðstöðu félagsstarfsins á Skólabraut
og hefst kl. 11. Klæðum okkur eftir veðri og njótum. Allir velkomnir.
FINNA.is
með
morgun-
nu
Erlendur Haraldsson
Það var mikill heiður fyrir Ís-
lendinga að í framvarðarsveit al-
þjóðlegrar dulsálarfræði skuli
hafa verið landi þeirra en Erlend-
ur og bækur hans báru hróður
landsins víða þótt rannsóknir hans
hafi fyrst og fremst borið vitni um
gjörhygli og varúð hins sanna vís-
indamanns. Erlendur fór sér að
engu óðslega en var gífurlega vel
skipulagður og kom mörgu í verk.
Æviverkið er mikið að vöxtum.
Hann var víðsýnn maður en þrátt
fyrir strangan aga og eigin vís-
indalega dóma var hann skilnings-
ríkur við þá sem höfðu öðruvísi
áhuga og afstöðu til hinna dul-
rænu fyrirbæra en hann. Hann
var vinsæll og til hins síðasta eft-
irsóttur fyrirlesari víða um heim.
Að leiðarlokum kveð ég mikinn
fræðimann og góðan vin. Það var
alltaf gaman að hitta Erlend og
leitaði ég þá gjarnan frétta úr
heimi dulsálfræðinnar sem hafði
frá unglingsárum verið mikið
hugðarefni mitt. En auk þessa
höfum við Jóhanna konan mín átt
skemmtileg samskipti og sam-
vinnu við Erlend síðustu áratug-
ina á sameiginlegu áhugasviði,
skógrækt. Landið okkar í Mörk á
Landi er nú prýtt allmörgum trjá-
lundum sem ættaðir eru frá fjöl-
skyldubústað Erlends við Laugar-
vatn. Munu hávaxnar aspirnar á
„óðalinu“ okkar sannarlega minna
okkur á góðan vin og eftirminni-
legan. Blessuð sé minning Er-
lends Haraldssonar.
Þór Jakobsson.
Erlendur Haraldsson var með-
al frumkvöðla í sálfræði á Íslandi.
Hann kom til liðs við greinina í
Háskóla Íslands skömmu eftir að
nám til BA-prófs var stofnað þar
og var þýðingarmikill liðsmaður í
því öfluga þríeyki sem ruddi sál-
fræðikennslu braut hér á landi,
fyrst í heimspekideild en lengst af
í félagsvísindadeild. Þeir – Er-
lendur ásamt Sigurjóni Björns-
syni og Magnúsi Kristjánssyni –
skipulögðu námið og mótuðu það,
auk þess að standa fyrir svo til
allri þeirri kennslu og þjálfun sem
krafist er til lokaprófs í fullgildri
háskólagrein. Um árabil kenndu
þeir þrír stórum hópum svo til all-
ar námsgreinar til BA-prófs.
Fyrstu kynslóðir íslenskmennt-
aðra sálfræðinga, sem héldu til
framhaldsnáms eftir próf í þessari
fámennu og nýstofnuðu náms-
braut, eru samdóma um að und-
irbúningnum hafi í engu reynst
áfátt þegar til kastanna kom úti í
hinum stóra heimi.
Erlendur var háskólamaður
fram í fingurgóma, áreiðanlegur
kennari, nákvæmur og skilvirkur í
stjórnsýslu og auðvitað víðkunnur
rannsakandi í sérgrein sinni,
skapandi og mikilvirkur þannig að
til fyrirmyndar þótti langt út fyrir
raðir sálfræðinnar. Hann þótti
nokkuð formlegur í umgengni en á
góðri stund varð hann fræðari af
bestu gerð, sem miðlaði fúslega
sögum og fróðleik af ótrúlega fjöl-
breyttu lífshlaupi sínu. Hann var
ódeigur baráttumaður fyrir hug-
sjónum sínum, fór óhræddur
þangað sem hann ætlaði sér og
alltaf sínar eigin leiðir. Sálfræði-
deild Háskóla Íslands þakkar fyr-
ir góða samfylgd með Erlendi
Haraldssyni um áratuga skeið og
vottar fjölskyldu hans innilega
samúð.
Fyrir hönd sálfræðideildar,
Urður Njarðvík
deildarforseti.
Nú hefur fóstri minn og félagi
kvatt. Þekktastur íslenskra sál-
fræðinga á erlendri grund.
Við Erlendur kynntumst fyrir
um fjörutíu árum þegar ég hóf
nám í sálfræði við HÍ. Með námi
bauðst mér starf hjá Erlendi við
rannsóknir í dulsálfræði. Sinnti
hann þá rannsóknum í kjallara-
íbúð sem hann átti við Hjarðar-
haga.
Eitt fyrsta verkefnið mitt var
að skrifa upp viðtöl Erlendar við
Indverja sem höfðu þekkt Sai
Baba. Einnig að lesa apókrýfur
Nýja testamentisins og bera sam-
an sögur af meintum kraftaverk-
um Jesú og sögur af Sai Baba.
Á þessum árum eyddum við
Erlendur talsverðum tíma í yfir-
lestur á tölulegum gögnum úr til-
raunum. Við sátum á móti hvor
öðrum og lásum yfir tölur klukku-
stundum saman. Annar okkar las
tölur úr hrágögnum meðan hinn
endurtók tölurnar í útprentun eft-
ir innslátt. Svo furðulega sem það
kann að hljóma, þá eru þessir dag-
ar, öllu heldur heilu vikurnar,
meðal minna bestu minninga frá
námsárunum (enda bjórbann á
þeim tíma).
Við fylltum veggina í rannsókn-
arsetrinu með myndum af látnu
fólki sem tengdist dulsálfræði.
Þarna voru auðvitað Guðmundur
Hannesson, Haraldur Níelsson og
Einar H. Kvaran. Einnig J.B.
Rhine, Frederick Myers,
Schrenck-Notzing o.fl. Af miðlum
voru m.a. myndir af Indriða og
Hafsteini, Evu C, Franek Kluski,
Mirabelli, Einari Nielsen, Eusa-
piu Paladino og D.D. Home. Innan
um héngu aðrar myndir af ýmsum
efnisfyrirbrigðum.
Við Erlendur áttum það sam-
eiginlegt að vera nýtnir. Ég var fá-
tækur námsmaður og Erlendur
gaf mér föt sem hann var hættur
að nota. Reyndar vorum við ólíkir
að mörgu leyti. Hann var kominn
á fætur fyrir allar aldir, ég var
ekki stuði fyrr en upp úr hádegi.
Erlendur sagði eitt sinn pirraður:
Rhine væri búinn að reka þig,
Loftur. Hann fékk sér bolla með
volgu vatni og mjólk út í, meðan ég
drakk kaffi og reykti pípu. Er-
lendur hafði áhuga á dulskynjun,
ég var meira fyrir hugmegin.
Erlendur hvatti mig til að skoða
rannsóknir Kenneth Batcheldor á
efnisfyrirbærum svipuðum og hjá
Indriða miðli. Það fór svo að við
hjónin heimsóttum Batcheldor í
Englandi og ég sat fund með hon-
um. Þar fór stórt borð af stað,
högg heyrðust um allt herbergið,
hlutir fluttust til og fyrirbæri birt-
ust upp úr borðplötunni. Þessa til-
raun endurtók ég síðar í Edinborg
með góðum árangri en við litla
hrifningu konunnar minnar. Þar
endaði það.
Mér eru minnisstæðir fundirnir
hjá stjórn Sjóðs til rannsókna í
dulsálfræði. Þar komum við sam-
an Erlendur, Þór Jakobsson, Arn-
ór Hannibalsson og ég sem ritari.
Á þessum árlegu fundum pantaði
ég pizzur; Erlendur og Þór
smökkuðu margarítur meðan við
Arnór guffuðum í okkur pizzum
með kjötáleggi. Svo komu þeir fé-
lagar til okkar í veislu í Mos-
fellsbæ ásamt góðum vinum úr
Ananda Marga.
Þegar Erlendur var um 70 ára
taldi hann að réttast að láta mig
vita þegar hann færi í ferðir á fjar-
lægar slóðir. Ég er farinn að eld-
ast, sagði hann, betra að einhver
viti hvar maður er ef eitthvað
skyldi koma fyrir. Ekkert mál,
sagði ég og hugsaði; skrambinn,
þarf ég kannski að fara að skrifa
minningargrein.
Svo liðu tæp tuttugu ár.
Sjáumst amígó
Loftur Reimar.
Erlendur Haraldsson sálfræ-
ðiprófessor bar ekki með sér að
vera ævintýramaður. Hann var
hávaxinn og beinn í baki, fríður
sýnum, grannvaxinn og samsvar-
aði sér vel. Ungur hafði hann mik-
ið svart hár, sem hann skipti í
miðju, en með árunum þynntist
það og gránaði, en hvarf þó ekki.
Erlendur var hógvær og prúður í
framkomu og virtist jafnvel vera
hálfgerður meinlætamaður: hann
var grænmetisæta og drakk að-
eins blátært vatn, hvorki kaffi né
áfenga drykki. En þar átti við sem
annars staðar, að hann var ekki
allur, þar sem hann var séður, því
að hann neitaði sér síður en svo
um ástir kvenna. Og þótt hann
væri sjálfur óáleitinn sýndi hann
festu og röggsemi, þegar að hon-
um var sótt á deildarfundum, en
við kenndum um árabil saman í fé-
lagsvísindadeild Háskólans.
Mættu þar orðskáustu menn
deildarinnar fullkomnum jafnoka,
og höfðum við hin gaman af.
Því segi ég, að Erlendur hafi
verið ævintýramaður, að hann var
einn víðförlasti Íslendingur sinnar
tíðar og lenti ósjaldan í hremm-
ingum. Frægast var, þegar hann
lagði leið sína til Kúrdistan árið
1962. Hann hafði kynnst nokkrum
Kúrdum í Berlín, þar sem hann
stundaði nám, fyllst áhuga á sjálf-
stæðisbaráttu þessarar að-
þrengdu fjallaþjóðar og ákveðið
að fara austur. Í Bagdad náði
hann sambandi við neðanjarðar-
hreyfingu Kúrda, sem kom honum
inn í Íran, og þaðan laumaðist
hann til íraska Kúrdistan. Á heim-
leiðinni handtók íranska lögreglan
hann, en hann slapp úr haldi henn-
ar og gaf út bókina Með uppreisn-
armönnum í Kúrdistan árið 1964.
Var hún þýdd á þýsku tveimur ár-
um síðar. Erlendur varð góður
vinur margra helstu leiðtoga
Kúrda.
Í fræðunum var Erlendur líka
ævintýramaður, því að í sérgrein
sinni valdi hann sér afar óvenju-
legt viðfangsefni, hið yfirskilvit-
lega. Hann skrifaði margar bækur
um rannsóknir sínar á yfirnáttúr-
legum fyrirbærum, og hafa þær
komið út á helstu heimstungum,
en líklega seldist best rit, sem
hann samdi um indverska trúar-
leiðtogann Sai Baba, en af töfra-
brögðum (eða brellum?) hans
ganga ótrúlegar sögur. Segir Er-
lendur frá þessu öllu í endurminn-
ingum sínum, Á vit hins ókunna,
en þær komu út hjá Almenna
bókafélaginu árið 2012. Í rann-
sóknum sínum slakaði Erlendur
þó aldrei á vísindalegum kröfum.
Áhugi hans á Kúrdum og val við-
fangsefna í sálfræði sýndu, hversu
óhræddur hann var við að fara
ótroðnar slóðir, um leið og hann
var jafnan varfærinn og vandvirk-
ur. Hugur hans var alla tíð opinn,
eins og sönnum vísindamanni
sæmir. Hef ég fyrir satt, að er-
lendis sé hann einn nafnkunnasti
prófessor Háskóla Íslands. Að
honum er sjónarsviptir.
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson.
Er til verðugra viðfangsefni en
vitundin sjálf, eða hvað gerist við
dauðann? Ekki þótti mér það fyrir
tæpum fjörutíu árum, þegar ég
var svo heppinn að njóta kennslu
Erlendar í sálfræði við Háskóla
Íslands. Þegar á námi mínu stóð
geisaði nokkuð skörp ritdeila í
Fréttabréfi skólans um gildi dul-
sálarfræði. Gagnrýnendur bentu
m.a. ítrekað á afhjúpanir sjón-
hverfingamannsins James Randi
á loddurum eins og Uri Geller og
hve auðvelt getur reynst að
blekkja rannsakendur. Erlendur
varðist fimlega og benti á ótvírætt
gildi þess að skoða hugsanlega yf-
irnáttúru með bestu nálgunum
okkar tíma, hinni vísindalegu að-
ferð.
Ég vann örlítið fyrir Erlend í
náminu og íhugaði á tímabili að
sækja framhaldsnám í dulsálar-
fræði. En eftir að ég komst yfir rit
efasemdarmanna, sem þá voru
mjög vandfundin, rataði ég á bekk
„vantrúargemsanna“ (eins og þeir
voru kallaðir í ritdeilunni 1984).
Löngu síðar (2010) var ég vissu-
lega einn af þeim sem formaður
Vantrúar og auðnaðist þá að fá áð-
urnefndan James Randi til lands-
ins til að halda hér fyrirlestur, í
Háskóla Íslands. Ég hafði auðvit-
að samband við Erlend og bauð
honum að koma, sem hann og
gerði, og það var mér mikil
ánægja að kynna þessa tvo heið-
ursmenn, enda fór mjög vel á með
þeim.
Í kjölfarið bauðst Erlendur til
að halda fyrirlestur um rannsókn-
ir sínar fyrir okkur í Vantrú. Mér
þótti það höfðinglegt boð og kjark-
að af tæplega áttræðum mannin-
um. En þannig var Erlendur,
hreinn og beinn, klár og keikur. Á
þessum tíma var hann enn að
ferðast um allan heim og kynna
verk sín en ekkert varð af hug-
myndinni. Það kemur þó ekki að
sök því hver sem vill getur kynnt
sér rannsóknir hans og viðhorf í
þeim ritum sem hann lætur eftir
sig.
Við fáum ekki svörin við stóru
spurningunum svo glatt. Hver er
„hinn raunverulegi raunveru-
leiki“? Þótt við köllum tegund
okkar homo sapiens, hinn viti-
borna mann, erum við ekki síður
hinn fávísi maður, eins og Erlend-
ur benti á í kaflanum „Lífssýn og
lokaorð“ í bók sinni „Á vit hins
ókunna“. Erlendur vitjaði mín í
draumi í nótt og það er nú hluti af
mínum veruleika. Andlegt og dag-
legt líf eru samtvinnuð eins og tvö-
föld rudraksha. Leitin heldur
áfram.
Reynir Harðarson.
Erlendur Grétar hefur nú yf-
irgefið þessa jörð. Missirinn er sár
en um leið finnum við fyrir votti af
undrun yfir því að maðurinn sem
virtist ætla að vera eilífur sé dá-
inn. Hann bjó ávallt yfir sama
áhuganum og eldmóðinum til að
stunda rannsóknir, hvort sem var
að hefja nýjar rannsóknir eða
vinna áfram með þræði úr eldri
rannsóknum. Hann var alltaf
spenntur og kátur þegar hann
vann að nýjum bókum og þessi
rannsóknaránægja hélt honum við
efnið. Þess eru dæmi að fólk dragi
saman seglin þegar það fer að eld-
ast en Erlendur hélt áfram að
ferðast og halda fyrirlestra víða
um heim og safna efni í rannsókn-
ir sínar og greinar. Hann hafði
farið víða og til ýmissa staða sem
þar sem Vesturlandabúar voru
sjaldséð sjón.
Hann sagði okkur að til þess að
ferðalögin yrðu ekki of erfið væri
lykilatriði að hafa sem minnstan
farangur og þess vegna pakkaði
hann alltaf þrisvar sinnum fyrir öll
ferðalög og grisjaði þannig far-
angurinn og hefur okkur oft verið
hugsað til hans þegar við höfum
burðast með þungan farangur.
Erlendur var sérlundaður á
margan hátt og eitt af því sem
þótti vera mikið sérlyndi var að
hann hætti að borða kjöt sem ung-
ur maður því honum leið ekki vel
af því. Án efa hefur þurft nokkra
staðfestu til þess að standa við
þessa ákvörðun á sínum tíma því
hann þótti hafa afneitað mat en
hann var í raun mikill matmaður.
Hann kom mikið til okkar þegar
við bjuggum á Laugarvatni og
hann var sem mest í bústaðnum í
Laugardal. Þegar þau Björg fóru
að draga sig saman kom að því að
hann vildi kynna hana fyrir okkur
og mikið var hann hamingjusamur
og stoltur og þau áttu svo fallega
saman. Það er ekki laust við að
þessi jarðbundni og duli maður
hafi verið orðinn rómantískur síð-
ustu árin og opnari á tilfinningar
sínar. Hann hafði eitt sinn orð á
því að fólk ætti alveg eins að fara á
námskeið til að undirbúa dauðann
eins og að undirbúa lífið og tók
sem dæmi að fólk ætti að læra að
sjá um þau verk sem makinn hefði
séð um svo það gæti bjargað sér ef
makinn félli frá. Dauðinn væri
ekki síður mikilvægt verkefni en
lífið, bæði fyrir eftirlifendur og
þann sem fer.
Þetta eru sérstakar aðstæður
að ástvinur deyi í miðri Covid-
bylgju og það var erfitt fyrir okk-
ur að geta ekki kvatt hann. Þó er
gott að vita til þess að hann hafi
haft ástina sína hjá sér þessa síð-
ustu daga, vikur og mánuði. Við
vottum Björgu Jakobsdóttur sam-
býliskonu Erlendar og Önnu og
Haraldi, börnunum hans, og af-
komendum þeirra okkar dýpstu
samúð. Erlendur Grétar skilur
eftir sig stórt skarð og vandfyllt.
Guðmundur Sæmundsson og
Ingibjörg Jónsdóttir Kolka
 Fleiri minningargreinar
um Erlend Haraldsson bíða
birtingar og munu birtast í
blaðinu næstu daga.