Morgunblaðið - 15.12.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 2020
Eggert
Aðskotahlutur Endurnar á Reykjavíkurtjörn fóru að öllu með gát eftir að tjarnarbotninn tók óvæntum breytingum um helgina.
Parísarsam-
komulagið 2015 um
stöðvun á frekari
mengun andrúmslofts-
ins með brennslu jarð-
efnaeldsneytis hlaut
almenna blessun
flestra ríkja heims.
Samkvæmt því skyldu
þau hin sömu hafa
sett sér bindandi
markmið um samdrátt
í losun ekki síðar en 2020 þegar
Kyótó-skuldbindingin er útrunnin.
Jafnframt skyldi fyrir þann tíma
gengið frá bindandi leikreglum
samkvæmt loftslagssamningi Sam-
einuðu þjóðanna til að ná yfirlýst-
um markmiðum. Vegna Covid-
faraldursins var fyrirhuguðu 26.
ársþingi loftslagssamningsins frest-
að um ár, en það skal nú halda í
Grimsby að ári undir skammstöf-
uninni COP-26. Undirbúningsnefnd
undir forystu António Guterres,
aðalritara Sameinuð þjóðanna,
kemur saman á fimm ára afmæl-
isdegi Parísarsamkomulagsins
þann 12. desember nk. til að móta
stefnu fyrir þingið að ári.
Guterres: „Mannkyn
í stríði við náttúruna“
Í ræðu sinni í Columbia-
háskólanum í New York 2. desem-
ber sl. sem bar yfirskriftina
„ástand jarðar“ dró Guterres upp
afar dökka mynd af
þróun loftslagsmál-
anna. „Mannkynið er í
stríði við náttúruna.
Það ber feigðina í sér.
Náttúran svarar alltaf
fyrir sig og nú gerir
hún það í ört vaxandi
mæli. Líffjölbreytni
hrakar. Milljón teg-
undir eru í hættu að
deyja út. Vistkerfi
hverfa fyrir augum
okkar – athafnir okkar
sjálfra eru ástæðan
fyrir ófarnaðinum. En það þýðir
um leið að mannlegt átak getur
náð að stöðva hann.“
Í ræðu sinni dró Guterres fram
þau auðsæju hættumerki sem
magnast nú frá ári til árs: Gróð-
ureyðing af viðarhöggi og skógar-
eldum, stækkun eyðimarka, nið-
urbrot kóralrifja, ofveiði í höfum
sem eru að fyllast af plasti og
mengun sem drepur árlega langt-
um fleiri en nú er ógnað af veiru-
faraldrinum. Þrátt fyrir efnahags-
samdrátt í yfirstandandi
Covid-kreppu stefnir árið 2020 í að
verða eitt af þremur heitustu árum
hingað til á heimsvísu og losun
gróðurhúslofts heldur áfram að
aukast.
Losun CO2 er nú 62% meiri en
hún var um 1990 þegar drögin
voru lögð að loftslagssamningnum í
aðdraganda Ríó-ráðstefnunnar. Gu-
terres skoraði á þjóðir heims að
leggja refsitoll á kolefnislosun og
hætta byggingu mengandi orku-
vera.
Síðast en ekki síst dró hann
fram efnahagslegan ójöfnuð þar
sem fátæk ríki og lágtekjuhópar
verða harðast úti vegna mengunar
og afleiðinga loftslagsbreytinganna.
Valdaskiptin í Hvíta
húsinu vekja vonir
Í framhaldi af Parísarsamþykkt-
inni fyrir 5 árum hafa fjölmörg ríki
sett sér róttæk markmið í lofts-
lagsmálum með stefnu á samdrátt í
losun kolefnis í áföngum og hlut-
leysi innan fárra áratuga. Meira að
segja Kína er í þeim hópi og setur
markið við 2060, en Ísland og önn-
ur norræn lönd ekki seinna en
2040. Afstaða Trumps sem sagði
Bandaríkin frá Parísarsam-
komulaginu hefur sett mikið strik í
reikninginn og varð m.a. til þess að
fjöldi stórra ríkja hefur ekki enn
boðað ákveðna stefnu um sam-
drátt, í þeim hópi eru Indland,
Rússland, Indónesía og Brasilía.
Með falli Trumps og kjöri Bidens
sem forseta er að vænta gjör-
breyttrar áherslu af hálfu Banda-
ríkjanna með tilnefningu Johns
Kerrys sem forystumanns í lofts-
lagsmálum. Hann var hér gestur á
Arctic Circle í Hörpu haustið 2019
og ef marka má orð hans og fram-
göngu þar er mikils af honum að
vænta í þessum efnum. Ekki mun
af veita miðað við þá dökku mynd
sem við blasir og aðalritari SÞ dró
upp í kröftugu ávarpi sínu.
Vandi sem lengi
hefur blasað við
Eftirstríðsárin með nýfrjáls-
hyggjuna í efnahagsmálum skila
þeim hörmulega arfi sem nú blasir
við og Guterres dró skýrt fram í
ræðu sinni. Framsýnir vökumenn
sáu í hvað stefndi, m.a. talsmenn
Rómarklúbbsins um 1970 með
skýrum rökum í ritinu Endimörk
vaxtarins, sem kom út hjá
Menningarsjóði í íslenskri þýðingu
1974. Þar var dreginn fram í for-
mála sá viðsjárverði „heimsvandi“
sem höfundarnir töldu sig greina:
„niðurníðsla umhverfisins, stofn-
anakreppa, skriffinnska, taumlaus
vöxtur borga, óstöðug atvinna, firr-
ing æskulýðs, afneitun æ meiri
hluta fólks á því sem til gildis hef-
ur verið talið.“ Í riti mínu „Vistk-
reppa eða náttúruvernd“ sem út
kom 1974 sagði ég m.a. (s. 30):
„Talið er að vegna brennslu líf-
rænna efna, sem mynduðust á liðn-
um jarðöldum, aðallega kola og ol-
íu, hafi hlutur koldíoxíðs í
andrúmsloftinu aukizt um 11% frá
miðri síðustu öld og muni tvöfald-
ast á næstu 20 árum.“ Afleiðingin
yrði hækkað hitastig í neðstu loft-
lögunum. Þessi losun og sá vandi
sem fylgdi varð æ skýrari næstu
árin og tilefni loftslagssamnings
SÞ 1992. Kyótóbókunin frá 1997
hefur dugað skammt til að stemma
stigu við síaukinni losun C02 og
hlýnun andrúmsloftsins. Par-
ísarsamkomulagið 2015 fól í sér
viðurkenningu flestra þjóðríkja
heims á þeim gífurlega stigvaxandi
vanda sem nú blasir við nema við
sé brugðist. Á COP-26 í Skotlandi
að ári verður reynt að ganga frá
reglum (ratchet mechanism) sem
gilda eiga fyrir alla þá sem form-
lega gerast aðilar að bindandi
samningi.
Unga fólkið á vaktinni
Styrjöld mannkyns gegn eigin
umhverfi sem aðalritari Sameinuðu
þjóðanna lýsti í ræðu sinni á eftir
að sverfa æ harðar að komandi
kynslóðum nema hart sé brugðist
við. Þar eygja margir von í því
æskufólki sem nú er að vaxa úr
grasi og gerir sér ljósan þann eld
sem á því mun brenna að óbreyttu.
Sjálfur hefur Guterres minnt á lýs-
andi fordæmi Gretu Thunberg en
við hlið hennar standa nú milljónir
æskufólks um víða veröld sem bera
fram kröfuna um lífvænlega fram-
tíð.
Eftir Hjörleif
Guttormsson » Guterres: „Athafnir
okkar sjálfra eru
ástæðan fyrir ófarn-
aðinum. En það þýðir
um leið að mannlegt
átak getur náð að stöðva
hann.“
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Nú reynir á samstöðu gegn mengun andrúmsloftsins
Í stað þess að fara í
stórar breytingar á Gróf-
arhúsinu, sem áætlað er
að kosti um 4,5 milljarða,
eigum við að verja grunn-
þjónustuna. Það er mikið
hægt að gera fyrir 4,5
milljarða. Nú er fullkomið
tækifæri til að endur-
skoða áætlanir um að ráð-
ast í endurgerð á Grófar-
húsinu. Mun ég fyrir
hönd Sjálfstæðisflokks
leggja til í borgarstjórn í
dag að hætt verði við end-
urgerðina þegar við af-
greiðum fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar.
Leikvellir
Það er fátt skemmti-
legra en að heyra þegar
börn eru að leik á leik-
völlum. Þeir hafa sann-
arlega verið vel nýttir um
alla borg síðan í vor. Það
er magnað að sjá hvað jafn lítið svæði og leikvellir
eru oftast geta iðað af miklu lífi. Ef við myndum end-
urnýja þrjátíu leikvelli í öllum hverfum borgarinnar
fyrir samtals 600 milljónir gætum við samt átt veg-
legan afgang eftir af þeim peningum sem áætlað er
að verja í Grófarhúsið. Mun ég því einnig leggja til í
dag að við endurnýjum þrjátíu leikvelli.
Allir út að leika
Í haust, á óteljandi gönguferðum mínum um nær-
umhverfið, hef ég mætt þvílíkum fjölda fólks á öllum
aldri; unglingum sem sitja og horfa á hafið, ungum
börnum með foreldrum sínum í leikjum, fólki að
hjóla, hlaupa, labba. Fólki á öllum aldri að njóta þess
að vera í náttúrunni, njóta þess að hreyfa sig. Við vit-
um öll hversu mikilvæg hreyfing er fyrir bæði lík-
ama og sál. Því búum við vel hérna í Reykjavík,
stígakerfið okkar er gott og það tengir okkur með
einföldum hætti við frábæra náttúru. Höldum öll
áfram að hreyfa okkur og vera úti. Gerum nær-
umhverfið sem best með því að endurnýja leikvelli í
öllum hverfum borgarinnar, verjum grunnþjón-
ustuna og skuldsetjum borgina okkar ekki um of.
Fjárfestum í
gleði og leik
Eftir Valgerði
Sigurðardóttur
Valgerður
Sigurðardóttir
»Nú er full-
komið tæki-
færi til að end-
urskoða
áætlanir um að
ráðast í endur-
gerð á Grófar-
húsinu.
Höfundur er borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins.
valgerdur.sigurdardottir@reykjavik.is